ارتباط بین بیماری سلول داسی شکل و بیومارکر پره‌اکلامپسی

بیماری سلول داسی شکل (sickle cell disease) یکی از انواع شایع اختلال خونی ارثی است که باعث تغییر شکل سلول‌های قرمز خون و اختلال جریان خون می‌شود. زنان مبتلا به این بیماری در بارداری بیشتر در معرض پره‌اکلامپسی و مشکلات جفت قرار دارند، که می‌تواند سلامت مادر و جنین را تهدید کند.

پره‌اکلامپسی (Preeclampsia) یک وضعیت پزشکی جدی است که در دوران بارداری رخ می‌دهد و معمولاً پس از هفته‌ی بیستم بارداری ظاهر می‌شود. این بیماری با فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار (Proteinuria) مشخص می‌شود.

در ادامه یک بیومارکر پره‌اکلامپسی مورد بررسی قرار گرفته است که سنجش آن به پزشکان در مدیریت بهتر بارداری و کاهش خطر برای مادر و جنین، به‌خصوص در زنانی که به بیماری سلول داسی شکل مبتلا هستند، کمک می‌کند. پس اگر در این باره کنجکاو هستید، در ادامه با ما همراه باشید.

تشخیص زودهنگام پره‌اکلامپسی در زنان با سلول داسی شکل

مطالعه تازه‌ی منتشرشده در مجله Blood Advances نشان داده است که در زنان باردار مبتلا به بیماری سلول داسی شکل، بررسی سطح یک پروتئین مرتبط با رشد و عملکرد جفت می‌تواند اطلاعات مهمی درباره سلامت جفت فراهم کند. این پروتئین به‌عنوان یک بیومارکر پره‌اکلامپسی می‌تواند احتمال بروز پره‌اکلامپسی زودرس را پیش‌بینی کند.

^[1]PlGF یا فاکتور رشد جفت، پروتئینی است که توسط جفت تولید می‌شود و نقش مهمی در رشد و توسعه رگ‌های خونی جفت دارد و به عنوان بیومارکر پره‌اکلامپسی مورد آزمایش قرار میگیرد.

آزمایش PlGF در بارداری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین روش‌های شناسایی زودهنگام پره‌اکلامپسی شناخته می‌شود و می‌تواند با سنجش میزان PlGF به پزشکان در پیش‌بینی و پیشگیری از عوارض بارداری کمک کند.

این یافته‌ها اطلاعات جدیدی در اختیار پزشکان قرار می‌دهند تا خطرات بارداری را بهتر مدیریت کرده و از عوارض احتمالی پیشگیری کنند.

دکتر کینگا مالینوسکی (Kinga Malinowski)، نویسنده اصلی این مطالعه، توضیح داد که زنان مبتلا به بیماری سلول داسی شکل در معرض خطر بالای پره‌اکلامپسی هستند، ولی مسئله اینجاست که این بیماران حتی زمانی که باردار نیستند هم پروتئین رشد جفت تولید می‌کنند.

او افزود: این موضوع پرسش مهمی را مطرح کرد که آیا می‌توان از سطوح پایین فاکتور رشد جفتی برای پیش‌بینی پره‌اکلامپسی در این گروه از بیماران استفاده کرد یا نه. یافته‌های مطالعه ما نشان می‌دهد که بله، این امکان وجود دارد. و حتی با همان آستانه‌ای (Threshold) که برای بیماران بدون بیماری سلول داسی به کار می‌بریم.

دکتر مالینوفسکی در زمان انجام این پژوهش، هم‌مدیر برنامه هماتولوژی در بارداری^[2] در بیمارستان مونت‌ساینای^[3] و استادیار دانشگاه تورنتو^[4] در کانادا بود.

او اکنون سرپرست کلینیک طب مادر و جنین با تمرکز بر هماتولوژی^[5] در مؤسسه علوم بهداشتی همیلتون^[6] و استاد بخش زنان و زایمان در دانشگاه مک‌مستر^[7] است.

ارتباط سطح PlGF و خطر پره‌اکلامپسی در زنان با سلول داسی شکل

همانطور که در بخش قبل اشاره شد، فاکتور رشد جفتی (PlGF) پروتئینی است که توسط جفت تولید می‌شود و به توسعه رگ‌های خونی کمک می‌کند. اندازه‌گیری PlGF به عنوان یک بیومارکر پره‌اکلامپسی می‌تواند برای سنجش خطر پره‌اکلامپسی مفید باشد. همانطور که در بخش مقدمه گفته شد، پره‌اکلامپسی مشکلی جدی است که معمولاً بعد از هفته بیستم بارداری رخ می‌دهد و با فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار شناخته می‌شود. زنان مبتلا به بیماری سلول داسی شکل بیش از ۲.۴ برابر بیشتر از زنان سالم در معرض ابتلا به پره‌اکلامپسی در دوران بارداری قرار دارند.

این عارضه می‌تواند مانع رشد طبیعی جنین شود، منجر به تولد زودرس گردد و با خطر سکته مغزی و آسیب احتمالی به اندام‌های مادر همراه باشد.

در این تحقیق، محققان سوابق بیماران بیمارستان Mount Sinai در تورنتو را بررسی کردند و داده‌های ۸۳ زن باردار مبتلا به بیماری سلول داسی شکل را با ۱۴۹ زن سیاه‌پوست بدون این بیماری، مقایسه کردند. در همه بارداری‌ها حداقل یک بار سطح PlGF بین هفته‌های ۲۰ تا ۳۶ بارداری اندازه‌گیری شده بود.

سطوح PlGF و خطر پره‌اکلامپسی

محققان دریافتند که سطح متوسط PlGF در زنان مبتلا به بیماری سلول داسی شکل که پره‌اکلامپسی زودرس داشتند، بین هفته‌های ۲۰ تا ۲۴ بارداری به طور قابل توجهی پایین‌تر (۷۸ pg/mL) بود. در حالی که سطح متوسط PlGF در زنانی با پره‌اکلامپسی دیررس ۱۵۸ pg/mL و زنانی که اصلاً پره‌اکلامپسی نداشتند ۴۳۵ pg/mL بود.  به عنوان مثال، اگر یک زن مبتلا به سلول داسی شکل در هفته ۲۲ بارداری PlGF پایین مثـلاً نزدیـــــک   ۷۸ pg/mL داشته باشد، احتمال پره‌اکلامپسی زودرس در او بالا است، اما اگر سطح PlGF بالاتر باشد، این خطر کاهش می‌یابد.

الگوی مشابهی در گروه کنترل (زنانی که بیماری سلول داسی شکل نداشتند) نیز مشاهده شد؛ به‌طوری که میانگین سطح PlGF در این گروه برای موارد پره‌اکلامپسی زودرس ۵۵ pg/mL، برای پره‌اکلامپسی دیررس ۴۴۸ pg/mL  و برای بارداری‌های بدون پره‌اکلامپسی ۳۲۲ pg/mL بود.

این الگو هم در زنان مبتلا به بیماری سلول داسی شکل و هم در زنان سالم (گروه کنترل) مشاهده شد، که نشان می‌دهد  PlGF می‌تواند یک شاخص قابل اعتماد برای پیش‌بینی پره‌اکلامپسی در دوران بارداری باشد. در‌نتیجه انجام آزمایش PlGF در بارداری ابزار مؤثری برای ارزیابی سلامت مادر و جنین به‌شمار می‌رود.

نقش بیومارکر پره‌اکلامپسی درمدیریت ریسک بارداری زنان

سطح پایین PlGF توانست به‌خوبی احتمال بروز پره‌اکلامپسی را در زنان باردار مبتلا به سلول داسی شکل نشان دهد. برای پره‌اکلامپسی زودرس، وقتی PlGF در هفته‌های ۲۰ تا ۲۴ برابر یا کمتر از ۸۷ pg/mL بود، پیش‌بینی با حساسیت و دقت ۱۰۰٪ انجام شد. برای پره‌اکلامپسی دیررس نیز، حد ۸۳۲ pg/mL در همان بازه زمانی توانست پیش‌بینی را با همان دقت کامل انجام دهد.

علاوه بر این، پژوهشگران دریافتند که زنان باردار مبتلا به بیماری سلول داسی شکل در معرض خطر بالای اختلال جریان خون مادرانه (Maternal Vascular Malperfusion) قرار دارند؛ یعنی وضعیتی که در آن جریان خون کافی به جفت نمی‌رسد. این مشکل، شایع‌ترین آسیب جفت مرتبط با پره‌اکلامپسی و محدودیت رشد جنین است. این خطر در زنانی که دچار پره‌اکلامپسی هستند، افزایش می‌یابد و در تمامی مراحل بارداری با سطح پایین PlGF همراه است.

طبقه گفته دکتر مالینوسکی، زنان مبتلا به بیماری سلول داسی شکل بیشتر در معرض مشکلات جفت هستند. بنابراین پیش‌بینی این خطر اهمیت زیادی برای مدیریت بهتر بارداری دارد.

با مراقبت درست، این بیماران می‌توانند بارداری سالم و ایمنی برای خود و جنین‌شان تجربه کنند. انجام آزمایش PlGF  در بارداری می‌تواند به شناسایی زودهنگام اختلالات جفتی و کاهش خطر عوارض مادری و جنینی کمک کند.

محققان تأکید کردند که این پژوهش محدودیت‌هایی دارد. از آنجا که این مطالعه تنها در یک مرکز انجام شده، نتایج ممکن است قابل تعمیم به تمام زنان باردار مبتلا به سلول داسی شکل نباشد. علاوه بر این، عوامل دیگری غیر از وضعیت جفت نیز می‌توانند مشکلات بارداری ایجاد کنند، بنابراین نتایج مطالعه تمام دلایل بروز پره‌اکلامپسی یا سایر عوارض را پوشش نمی‌دهد.

مدیریت بارداری زنان با سلول داسی شکل: ابزارها و راهنمایی‌ها

دکتر مالینوسکی و همکارانش در حال انجام یک مطالعه بین‌المللی هستند تا یک ماشین حساب ارزیابی ریسک برای زنان باردار مبتلا به بیماری سلول داسی شکل را تأیید کنند. این ابزار به پزشکان کمک می‌کند زنانی را که بیشترین احتمال بروز عوارض بارداری را دارند شناسایی کنند و اقدامات پیشگیرانه را به‌موقع انجام دهند تا پیامدهای نامطلوب کاهش یابد.

بیماری سلول داسی شکل رایج‌ترین اختلال خونی ارثی است و با شکل غیرطبیعی سلول‌های قرمز خون شناخته می‌شود. این سلول‌ها ممکن است رگ‌های خونی را مسدود کنند و باعث درد و عفونت شوند. این بیماری بیش از ۱۰۰,۰۰۰ نفر در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تقریباً از هر ۳۶۵ تولد در جمعیت سیاه‌پوست یا آفریقایی-آمریکایی یک نوزاد مبتلا به آن است.

انجمن هماتولوژی ایالات متحده آمریکا در حال تدوین دستورالعمل‌هایی برای مراقبت بهتر از سلامت مادران مبتلا به بیماری سلول داسی شکل است تا بتوان خطر عوارض بارداری را کاهش داد و مراقبت‌های هدفمندتری ارائه کرد.

جمع بندی

زنان باردار مبتلا به بیماری سلول داسی شکل در معرض خطر بالای پره‌اکلامپسی و مشکلات جفتی هستند. اندازه‌گیری فاکتور رشد جفت (PlGF) به عنوان یک بیومارکر پره‌اکلامپسی  می‌تواند این خطر را پیش‌بینی کند. انجام آزمایش PlGF در بارداری بین هفته‌های ۲۰ تا ۳۶ به پزشکان امکان می‌دهد بیماران پرخطر را شناسایی کرده و مراقبت‌های هدفمند ارائه دهند. در این مطالعه، نتایج آزمایش PlGF در بارداری نشان داد که سطح پایین این پروتئین با خطر بالای پره‌اکلامپسی زودرس و دیررس ارتباط دارد.

 با مراقبت مناسب، این بیماران می‌توانند بارداری سالم و ایمنی برای خود و نوزادشان داشته باشند. پژوهش‌ها و ابزارهای جدید در حال توسعه هستند تا افراد در معرض بیشترین خطر شناسایی شده و اقدامات پیشگیرانه به موقع انجام شود.