آشنایی با فیستول مقعدی و راهکارهای بهبود آن
در این مقاله قصد داریم با اختلال فیستول مقعدی (Anal Fistula) آشنا شویم. فیستول مقعدی یک تونل غیرطبیعی در زیر پوست است که کانال مقعدی روده بزرگ را به پوست باسن متصل می‌کند. بیشتر فیستول‌های مقعدی در واکنش به عفونت چرکی (آبسه) ایجادشده در یک غده مقعدی تشکیل می‌شوند. این پدیده باعث بروز درد، سوزش، مشکل حین نشستن و راه‌رفتن و مواردی از این قبیل می‌شود.
علل بروز فیستول مقعدی چیست؟
عوامل زیادی می‌توانند در بروز فیستول مقعدی نقش داشته باشند اما مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر می‌باشند:
- بیماری سل
- آسیب تروماتیک به ناحیه مقعد
- سابقه عمل جراحی در ناحیه مقعد
- انجام پرتودرمانی (برای درمان سرطان ناحیه مقعد)
- بروز عفونت اکتینومایکوز (یک عفونت نادر که توسط باکتری Actinomyces ایجاد می‌گردد)
نشانه‌های فیستول مقعدی
علائم آبسه مقعدی و فیستول مقعدی می‌توانند مشابه باشند و ممکن است شامل موارد زیر شوند:
- درد و تورم در ناحیه مقعد
- تب و لرز
- احساس خستگی و پریشان‌حالی
- قرمزی، حساسیت یا خارش پوست اطراف دهانه مقعد
- خروج چرک از اطراف دهانه مقعد
چه کسانی در خطر ابتلا به فیستول مقعدی هستند؟
اگر دچار آبسه مقعدی شوید، احتمال ایجاد فیستول مقعدی در شما حدود ۵۰٪ است. حتی اگر آبسه خودبه‌خود تخلیه شود، خطر ابتلا به فیستول تقریباً به همان اندازه باقی می‌ماند.
برخی بیماری‌ها که بر دستگاه گوارش تحتانی یا ناحیه مقعد تأثیر می‌گذارند نیز می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. تعدادی از این بیماری‌ها به شرح زیر می‌باشند:
- کولیت
- بیماری کرون
- اسهال مزمن
- درمان با اشعه برای سرطان رکتوم
تشخیص این بیماری به چه صورت است؟
اگر علائمی دارید که نشان‌دهنده فیستول مقعدی است، بهتر است به یک متخصص بیماری‌های روده بزرگ و راست‌روده مراجعه کنید. این متخصص درباره علائم و سوابق پزشکی شما سؤال خواهد کرد. در طول معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال یک دهانه فیستول نزدیک دهانه مقعد خواهد بود. ممکن است ناحیه را فشار دهد تا ببیند آیا دردناک است یا چرک خارج می‌شود. برای کمک به تشخیص، روش‌های مختلفی ممکن است به کار گرفته شوند، از جمله:
- پروب فیستول: یک پروب بلند و نازک از دهانه خارجی فیستول عبور داده می‌شود. ممکن است یک رنگ مخصوص تزریق شود تا مشخص شود فیستول در داخل بدن کجا باز می‌شود.
- آنسکوپ: یک ابزار ویژه برای مشاهده داخل کانال مقعد.
- مطالعات تصویربرداری: این مطالعات ممکن است شامل اولتراسوند (سونوگرافی) باشد که با استفاده از امواج صوتی تصویری از ناحیه مقعد ایجاد می‌کند، یا MRI که با استفاده از آهنرباهای خاص و یک کامپیوتر تصاویر دقیقی از ناحیه تولید می‌کند.
درمان فیستول مقعدی
روش‌های متنوعی برای درمان فیستول مقعدی وجود دارد که بسته به تشخیص پزشک معالج مورد استفاده قرار می‌گیرند. تعدادی از این روش‌ها در زیر آورده شده‌اند:
- فیستولوتومی: این روش فیستول را به گونه‌ای باز می‌کند که امکان بهبود آن از داخل به خارج فراهم شود. این عمل معمولا به صورت سرپایی انجام می‌شود، به این معنا که بیمار در همان روز مرخص می‌شود و بستری نمی‌شود.
- پر کردن فیستول با چسب یا پلاگ مخصوص: این یک روش درمانی جدیدتر است که دهانه داخلی فیستول را می‌بندد. پزشک سپس تونل فیستول را با ماده‌ای پر می‌کند که به مرور این ماده جذب بدن می‌شود.
- جراحی ترمیمی یا جراحی در مراحل مختلف: این گزینه ممکن است در برخی موارد پیشنهاد شود.
- قرار دادن سیتون: (Seton) در این روش یک نخ بخیه یا نوار لاستیکی (سیتون) در فیستول قرار داده می‌شود و به‌تدریج سفت می‌شود. این کار به فیستول اجازه می‌دهد پشت سیتون بهبود یابد و خطر بی‌اختیاری را کاهش دهد.
نکته: فیستول مقعدی در افراد مبتلا به بیماری کرون بسیار شایع است. برای افرادی که هم بیماری کرون و هم فیستول مقعدی دارند، معمولاً پیش از جراحی، درمان‌های دارویی تجویز می‌شود.
عوارض فیستول مقعدی
فیستول مقعدی نیز مانند سایر بیماری‌ها عوارض دارد. این عوارض شامل بازگشت مجدد فیستول پس از درمان و بی‌اختیاری در کنترل حرکات روده (بی‌اختیاری مدفوع) است. این عارضه به‌ویژه زمانی محتمل‌تر است که بخشی از عضله اطراف دهانه مقعد، به نام اسفنکتر مقعدی، برداشته شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم فیستول مقعدی را دارید فورا به پزشک مراجعه کنید، به‌ویژه اگر سابقه آبسه مقعدی داشته‌اید. اگر در گذشته به آبسه یا فیستول مقعدی مبتلا بوده‌اید و درمان شده‌اید، در صورت داشتن هر یک از موارد زیر فوراً به پزشک مراجعه فرمائید:
- تب و لرز
- قرمزی
- تورم
- خونریزی
- ترشحات
- یبوست
- مشکل در کنترل حرکات روده
کنترل فیستول
هنگام بهبودی پس از درمان فیستول مقعدی، حتماً داروهای مسکن را طبق دستور جراح خود مصرف کنید. تمام آنتی‌بیوتیک‌های خود را به طور کامل مصرف کنید. بدون مشورت با پزشک از مصرف داروهای بدون نسخه خودداری کنید.
دستورالعمل‌های مهم دیگری که می‌توانند به پروسه درمانی کمک کنند شامل موارد زیر می‌باشند:
- روزانه ۳ تا ۴ بار در وان آب گرم استراحت کنید. استفاده از سیتز بث‌های PIP به علت طراحی منحصر به فرد و ویژگی‌های خاصی که دارد می‌توانند باعث تسهیل این کار و هم‌چنین بهبود نتایج درمانی شود
- تا زمان کامل شدن بهبود، از یک پد روی ناحیه مقعد استفاده کنید.
- تا قبل از حصول بهبودی کامل و تائید پزشک معالجتان، به فعالیت‌های عادیی روزمره برنگردید.
- مصرف فیبر به اندازه کافی را در رژیم غذائی‌تان رعایت کنید و مایعات زیاد بنوشید.
- در صورت نیاز از ملین‌های نرم‌کننده مدفوع یا ملین‌های حجیم‌کننده استفاده کنید.
سخن پایانی
فیستول مقعدی یک عارضه‌ی جدی اما قابل درمان است که می‌تواند تأثیر چشمگیری بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. آگاهی از علائم، تشخیص به‌موقع، و پیگیری درمان مناسب نقش حیاتی در کاهش مشکلات مرتبط با این بیماری ایفا می‌کند. تأکید بر اهمیت مراقبت‌های پس از درمان و اصلاح سبک زندگی برای پیشگیری از عود مجدد، نکته‌ای کلیدی است که باید در نظر گرفته شود. در نهایت، همکاری میان بیمار و تیم درمانی، شامل پزشکان و پرستاران، می‌تواند مسیری هموار برای مدیریت این بیماری فراهم کند. امید است این مقاله توانسته باشد با ارائه اطلاعاتی مفید، گامی کوچک در راستای ارتقاء آگاهی و بهبود سلامت جامعه بردارد.
