سیانوز چیست؟ آیا با سندرم نوزاد آبی آشنایی دارید؟

سندرم نوزاد آبی^[1] که سیانوز^[2] نیز نامیده می‌شود، وضعیتی است که برخی از نوزادان با آن متولد می‌شوند یا در اوایل زندگی به آن مبتلا می‌شوند. از مشخصه‌های اصلی این بیماری تغییر رنگ پوست به آبی یا بنقش است. سیانوز ممکن است به دلایل بسیاری مانند نقص مادرزادی، بیماری‌های قلبی یا بیماری‌های ریوی ایجاد شود. در ادامه قصد داریم به بررسی این بیماری در نوزادان و علل بروز آن بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

چه چیزی باعث سندرم نوزاد آبی می‌شود؟

سندرم نوزاد آبی ، می‌تواند به دلیل چندین نقص مادرزادی قلبی، عوامل محیطی یا ژنتیکی رخ دهد.

وقتی مشکلی در قلب، ریه یا خون وجود دارد، ممکن است اکسیژن‌ رسانی به اعضای بدن به درستی صورت نگیرد. این باعث می‌شود رنگ پوست نوزاد آبی یا کبود شود. کمبود اکسیژن در نوزادان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.

تترالوژی فالوت (TOF)

تترالوژی فالوت (Tetralogy of Fallot) که با نام اختصاری TOF شناخته می‌شود، یکی از علل اصلی بروز سندرم نوزاد آبی است. این بیماری یک نقص مادرزادی قلبی نادر است. در واقع TOF ترکیبی از چهار نقص قلبی است که می‌تواند جریان خون به ریه‌ها را کاهش دهد. به این ترتیب در اثر این بیماری، خون فقیر از اکسیژن وارد بدن می‌شود.

TOF ممکن است شامل شرایط زیر باشد:

• داشتن سوراخ در دیواری که بطن چپ و راست قلب را جدا می‌کند.
• انسداد در محلی که جریان خون را از بطن راست به شریان ریوی منتقل می‌کند.

متهموگلوبینمی

متهموگلوبینمی (methemoglobin) ناشی از مسمومیت با نیترات است. این بیماری اغلب در نوزادان زیر 6 ماه رخ می‌دهد. در این سنین، نوزادان دستگاه گوارش حساس‌تر و توسعه نیافته‌تری دارند. به همین دلیل نیترات ناشی از مواد غذایی در بدن آن‌ها به نیتریت تبدیل می‌شود. گردش نیتریت در بدن باعث تولید متهموگلوبین می‌شود. در حالی که متهموگلوبین غنی از اکسیژن است اما نمی‌تواند این اکسیژن را در جریان خون آزاد کند. به همین دلیل سبب سیانوز در نوزاد می‌شود.

متهموگلوبینمی به ندرت مادرزادی است. درصورتی که شیرخشک کودک با آب چاه یا تصفیه نشده اماده شود و یا کودک غذاهای غنی از نیترات مانند اسفناج یا چغندر بخورد، این وضعیت رخ خواهد داد. در نهایت نیز منجر به سندرم نوزاد آبی خواهد شد.

سایر نقایص مادرزادی قلبی موثر در بروز سندرم نوزاد آبی

• بیماری‌های ژنتیکی باعث بیشتر نقایص مادرزادی قلب می‌شود. به عنوان مثال، نوزادانی که با سندرم داون متولد می‌شوند، اغلب مشکلات قلبی دارند.
• مسائل مربوط به سلامت مادر، مانند دیابت نوع 2 زمینه‌ای، نیز می‌تواند منجر به ایجاد نقص قلبی در نوزاد شود.
• برخی از نقایص قلبی نیز بدون هیچ دلیل مشخصی ایجاد می‌شوند.

علائم سیانوز چیست؟

همانطور که در بخش مقدمه گفته شد، مشخصه اصلی سندرم نوزاد آبی ، کبودی یا رنگ آبی پوست است. این ظاهر مایل به آبی در قسمت‌هایی از بدن که پوست نازک‌تر است، مانند لب‌ها، لاله گوش و ناخن، بیشتر به چشم می‌خورد.  اما علاوه بر رنگ آبی پوست، سایر علائم سندرم کودک آبی عبارتند از:

• تحریک پذیری
• بی‌حالی
• مسائل مربوط به تغذیه
• ناتوانی در افزایش وزن
• مشکلات رشد
• ضربان قلب یا تنفس سریع
• انگشتان دست و پا گرد

سندرم نوزاد آبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص سیانوز در نوزادان، پزشک ابتدا به بررسی تاریخچه پزشکی کامل و انجام معاینه فیزیکی خواهد پرداخت. اما برای تایید تشخیص، احتمالا نوزاد باید تحت آزمایشات مختلفی قرار گیرد. این آزمایشات به تعیین علت سندرم نوزاد آبی کمک می‌کند. آزمایشات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آزمایش خون
• رادیوگرافی قفسه سینه برای بررسی ریه‌ها و اندازه قلب
• نوار قلب (EKG) برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب
• اکوکاردیوگرام برای مشاهده آناتومی قلب
• کاتتریزاسیون قلبی برای تجسم عروق قلب
• آزمایش اشباع اکسیژن برای تعیین مقدار اکسیژن در خون

آیا سندرم نوزاد آبی قابل درمان است؟

درمان این بیماری بستگی به علت بروز سندرم نوزاد آبی دارد. به طور مثال اگر این عارضه ناشی از نقص مادرزادی قلب باشد، کودک شما به احتمال زیاد در مقطعی نیاز به جراحی خواهد داشت.

ممکن است برای درمان این بیماری، دارو نیز توصیه شود. این توصیه‌ها بر اساس شدت نقص است. نوزادان مبتلا به متهموگلوبینمی می‌توانند با مصرف دارویی به نام متیلن بلو بهبود یابند. این دارو نیاز به نسخه دارد و معمولاً از طریق داخل وریدی تزریق می‌شود.

چگونه می‌توان از بروز سندرم نوزاد آبی در کودک جلوگیری کرد؟

برخی از موارد سندرم نوزاد آبی به دلیل عوامل ژنتیکی یا مادرزادی اتفاق می‌افتد که قابل پیشگیری نیست. اما خیلی اوقات نیز این سندرم به تغذیه کودک بستگی دارد و می‌توان با یسری اقدامات ساده از آن جلوگیری کرد.

• از آب چاه استفاده نکنید. شیر خشک نوزاد را با آب چاه تهیه نکنید و به نوزادان زیر 12 ماه آب ندهید. دقت داشته باشید که جوشاندن آب، نیترات‌ موجود در آن را از بین نمی‌برد. سطح نیترات در آب نباید از 10 میلی گرم در لیتر تجاوز کند. اداره بهداشت محلی شما می تواند اطلاعات بیشتری در مورد محل آزمایش آب چاه به شما بدهد.
• غذاهای غنی از نیترات را محدود کنید. غذاهای غنی از نیترات عبارتند از کلم بروکلی، اسفناج، چغندر و هویج.
• از مصرف مواد مخدر، سیگار، الکل و برخی داروها در دوران بارداری خودداری کنید. اجتناب از این موارد به جلوگیری از نقص مادرزادی قلب کمک می‌کند. اگر دیابت دارید، مطمئن شوید که به خوبی کنترل شده و تحت نظر پزشک هستید.

سخن پایانی

سندرم نوزاد آبی یک اختلال نادر است که به دلایل مختلفی رخ می‌هد. این بیماری به علت کمبود اکسیژن‌رسانی به اعضای بدن رخ می‌دهد. سیانوز باث تغییر رنگ پوست نوزاد به آبی یا بنفش می‌شود.

پس از شناسایی علت و درمان موفقیت آمیز، اکثر کودکان مبتلا به سندرم نوزاد آبی می‌توانند زندگی عادی داشته باشند.

واژه نامه