نکات مهم نگهداری از سانتریفیوژ: چگونه طول عمر سانتریفیوژ را افزایش دهیم؟

” اگر به درستی از آن نگهداری کنید، مدت زمان بیشتری از آن استفاده خواهید کرد“

این جمله تقریبا برای اغلب تجهیزات آزمایشگاهی از جمله سانتریفیوژ، صادق است.

در حقیقت سانتریفیوژها از تجهیزات گران قیمت آزمایشگاهی هستند که برای انجام یک تحقیق علمی یا پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به نوعی در آسان‌تر شدن زندگی روزمره ما نقش دارند. به همین دلیل لازم است از این تجهیزات حساس و گران قیمت به درستی نگهداری شود. یکی از نکات مهم نگهداری از سانتریفیوژهای آزمایشگاهی، نحوه صحیح تمیز کردن، ضدعفونی کردن و آلودگی‌زدایی آن است. در این مقاله، ابتدا قصد داریم به شما نشان دهیم که چگونه سانتریفیوژ خود را به درستی تمیز کنید و در ادامه به بیان چند مورد از نکات نگهداری از سانتریفیوژهای آزمایشگاهی خواهیم پرداخت. پس اگر قصد دارید از سانتریفیوژ خود به درستی نگهداری کنید، در ادامه با ما همراه باشید.

چگونه سانتریفیوژ آزمایشگاه خود را تمیز کنیم؟

همان‌طور که گفته شد، یکی از نکات مهم نگهداری سانتریفیوژ آزمایشگاهی، نحوه صحیح نظافت و ضدعفونی کردن آن است. اگر سانتریفیوژ به درستی تمیز و ضدعفونی نشود، علاوه‌بر اینکه دستگاه در معرض سایش و خوردگی قرار می‌گیرد، ممکن است سلامت کاربر نیز در اثر تماس با نمونه‌های نشت کرده و بیوآئروسل‌ها به خطر بیفتد.

در ادامه نکات مربوط به نظافت و تمیز کردن سانتریفیوژ را بررسی خواهیم نمود.

1- نکات تمیز کردن سانتریفیوژ

1- برای افزایش ایمنی خود، حتما از روپوش آزمایشگاهی، دستکش و عینک محافظ استفاده کنید.

2- قبل از شروع به تمیز و ضد عفونی‌کردن سانتریفوژ، دستگاه را خاموش کرده و آن را از منبع تغذیه جدا کنید.

3- ظروف نمونه‌ی شیشه‌ای ممکن است در هنگام سانتریفوژکردن، به علت استفاده از باگت و آداپتورهای نامناسب سایز لوله‌­ها و یا نقص ذاتی در لوله، بشکنند. در چنین شرایطی قبل از انجام سانتریفوژ مجدد، باگت‌ها، آداپتورها، درزگیرهای لاستیکی و محفظه‌ی روتور باید از تکه‌های شیشه پاکسازی و تمیز شوند.

4- قطعات بزرگتر شیشه‌های شکسته را با پنس برداشته و خرده‌های کوچک را با پارچه مرطوب جمع‌آوری کنید.

5- محفظه‌ی روتور را به خوبی تمیز کنید تا مطمئن شوید هیچ گونه قطعات و تکه‌­هایی ریز شیشه در داخل سانتریفوژ وجود ندارد.

6- در صورت نشت نمونه مانند خون، آن را با گاز استریل یا حوله کاغذی جذب کرده و دستمال را درون ظروف مخصوص مواد بیولوژیکی دفع کنید.

7- در صورت لزوم، روتورهای آلوده، درب روتور و باگت‌ها را از سانتریفیوژ خارج کنید تا آلودگی‌زدایی مناطقی که دسترسی دشواری دارند راحت‌تر صورت گیرد.

8- جهت جلوگیری از انتشار آلودگی ناشی از نمونه‌های سانتریفوژ شده، بدنه سانتریفوژ و محفظه روتور باید به طور مرتب با مواد شوینده خنثی (مانند الکل 70%) تمیز شوند. البته مواد ضدعفونی نباید مستقیماً روی دستگاه اسپری شوند، بلکه دستمالی را به مواد شوینده آغشته و سپس برروی دستگاه کشیده شود (در ارتباط با کلیدهای پنل کنترل به دفترچه شرکت سازنده مراجعه شود)

9- شفت و محفظه سانتریفیوژ را با یک پارچه مرطوب تمیز کنید. این امر باعث افزایش طول عمر روتور می‌شود.

10- برای نظافت سانتریفیوژ، از استون، مواد خورنده و شوینده‌هایی که حاوی یون کلریت^[1] هستند استفاده نکنید زیرا ممکن است باعث ایجاد خوردگی شوند.

11- دقت داشته باشید که به هیچ عنوان از برس سیمی یا سنباده استفاده نکنید. زیرا ممکن است خطر خوردگی را افزایش داده و به روتور آسیب برساند. به همین دلیل همواره از برس‌های نرم استفاده کنید.

12- توصیه می‌شود، روتور را جهت نظافت درون دستگاه‌های شست و شو قرار ندهید.

13- هنگام استفاده از روتورهای زاویه متغیر (Swing Out)، اطمینان حاصل کنید که شیارهای موجود روی روتور و باگت‌ها آلوده نیستند و برای کارکرد مناسب، روتورها و شیارهای موجود را روغن‌کاری کنید.

14- چنانچه ماده خورنده‌ای روی روتور ریخته است بلافاصله آن را تمیز کنید.

15- طی سانتریفیوژ کردن ممکن است رسوباتی بر روی روتور باقی مانده باشد. این رسوبات می‌توانند باعث خوردگی سطح روتور شوند. به همین دلیل توصیه می‌شود روتور و لوازم جانبی آن را بلافاصله پس از هر بار استفاده تمیز کنید.

16- روتور و لوازم جانبی آن‌ را با آب مقطر بشویید و با یک پارچه نرم کاملاً خشک کنید. دقت داشته باشید که روتور را به طور کامل در آب غوطه‌ور نکنید، زیرا آب می‌تواند در حفره‌های روتور و یا باگت باقی بماند و منجر به عدم تعادل در حین سانتریفیوژ کردن شود.

17- پیش از استفاده از روتور و همچنین بعد از استفاده، روتور و درب آن را بررسی کنید تا گرد و غبار، خراشیدگی و یا بقایایی از نمونه‌ی ریخته شده بر روی آن وجود نداشته باشد. چنانچه پوششِ روی آن آسیب دیده باشد، لازم است تا روتور سرویس شده و در صورت نیاز تعویض گردد.

18- هنگام سانتریفیوژ کردن، مطمئن شوید درب روتور کاملا محکم شده و احتمال پخش شدن آئروسل به حداقل رسیده است.

19- درب سانتریفیوژ را باز نگه دارید تا فشار وارد شده به فنرهای درب کاهش یابد.

2- آلودگی‌زدایی از سانتریفیوژ

در اثر سانتریفیوژ کردن مواد بیولوژیکی مانند خون و یا مواد رادیواکتیو، این احتمال وجود دارد که روتور و سانتریفیوژ آلوده شوند. این آلودگی علاوه‌بر اینکه ممکن است سبب فرسایش روتور شود، می‌تواند خطرات بسیار جدی را برای کاربرانی که در آزمایشگاه مشغول به کار هستند نیز به دنبال داشته باشد.

به همین دلیل پس از کار با چنین موادی، با مسئول ایمنی آزمایشگاه خود در مورد روش‌های مناسب تمیز کردن و ضدعفونی کردن مواد نشت کرده به داخل سانتریفیوژ مشورت کنید و مطابق با دستورالعمل‌های تعیین شده توسط سازنده دستگاه و آزمایشگاه خود عمل کنید.

به طور کلی، توصیه می‌شود تا مواد تمیزکننده را روی سانتریفیوژ اسپری نکنید. زیرا این امر ممکن است باعث اتصال کوتاه قطعات داخل دستگاه شود. پس از اتمام فرایند آلودگی‌زدایی نیز، قطعات را با آب مقطر تمیز کرده و سپس روغن کاری کنید.

3- استریل کردن

استریل کردن روتورها و لوازم جانبی نیز به‌منظور محافظت کاربر در برابر عوامل بیماری‌زا و جلوگیری از بروز آلودگی متقاطع (آلوده شدن یک نمونه توسط نمونه‌ی دیگر) صورت می‌گیرد.

استریل کردن فرآیندی است که سبب از بین رفتن انواع مختلف عوامل میکروبی مانند باکتری، ویروس، قارچ، هاگ و … می‌شود. متداول‌ترین روش استریل کردن تجهیزات آزمایشگاهی از جمله سانتریفیوژ، اتوکلاو کردن است.

به عنوان فردی که در آزمایشگاه مشغول به کار است، حتما با فرآیند اتوکلاو آشنایی دارید. در این روش، لوازم جانبی سانتریفیوژ با استفاده از بخار آب استریل می‌شوند. اتوکلاو کردن معمولا در دمای 121 درجه سانتی‌گراد، فشار 1 اتمسفر و به مدت 20 دقیقه صورت می‌گیرد.

توجه داشته باشید که همه‌ی روتورهایی که در بازار موجود هستند، قابل اتوکلاو کردن نیستند. به همین دلیل ابتدا از شرکت تولیدکننده در رابطه با قابلیت اتوکلاو روتور سوال کنید.

4- روغن‌کاری

دقت داشته باشید که یکی از نکات مهم نگهداری صحیح سانتریفیوژ آزمایشگاهی، روغن‌کاری قطعات پس از هربار تمیز کردن، ضدعفونی و آلودگی‌زدایی است. توصیه می‌شود، پین‌­های نگه­دارنده باگت موجود بر روی روتورهای زاویه متغیر با استفاده از روان­کننده‌های مورد تایید تولیدکننده، روغن‌کاری شوند. دقت داشته باشید که جهت روغن‌کاری دستگاه و قطعات، ابتدا دفترچه راهنمای سانتریفیوژ را به دقت مطالعه کرده و متناسب با آن عمل نمایید.

سایر نکات نگهداری از سانتریفیوژ آزمایشگاهی

تا به اینجای مطلب با نکات نظافت سانتریفیوژ که یکی از مهم‌ترین جنبه‌های نگهداری از این تجهیزات گران قیمت است آشنا شدید. در ادامه قصد داریم تا شما را با سایر نکات نگهداری از سانتریفیوژهای آزمایشگاهی آشنا کنیم.

1- تا حد امکان از خرابی روتور جلوگیری کنید

نیروی گریز از مرکز ایجاد شده توسط سانتریفیوژ، علاوه‌بر تسریع در فرآیند جداسازی، نیروی زیادی را نیز بر روتور اعمال می‌کند. اگر روتور با مشکل روبرو شود، ممکن است سانتریفیوژ به شدت آسیب ببیند و حتی جان کاربر نیز در معرض خطر قرار گیرد. به همین علت، برای جلوگیری از خرابی روتور لازم است نکات زیر در نظر گرفته شود:

• سرعت و نیروی گریز از مرکز هر روتور، برای وزن مشخصی از نمونه، طراحی شده است. به همین دلیل، هنگام کار با سانتریفوژ، نباید از حداکثر سرعت مشخص شده برای روتور، که توسط سازنده تعیین شده است، تجاوز نمود. (لازم به ذکر است که دستگاه­های پیشرفته به گونه­ای طراحی شده است که به صورت هوشمند اجازه استفاده از حداکثر دور روتور را به کاربر نمی­دهد.)
• توصیه می‌شود روتور را بدون قراردادن باگت‌ها به راه نیندازید.
• لوله‌ها باید هم نسبت به محور چرخش هر باگت و هم نسبت به محور چرخش روتور، به صورت متقارن چیده شوند. البته ممکن است ایجاد تعادل در زمانی که باگت‌های روبروی‌هم نیمه‌پر هستند، بسیار سخت و یا غیرممکن باشد. ساده‌ترین راه‌حل، آن است که یک یا چند لوله را با آب و یا در صورت نیاز با ماده‌ای چگال‌تر، پرکرده تا به وزن مورد نیاز رسیده و از آن‌ها برای برقراری تعادل استفاده شود.

2- مقاومت روتور در برابر مواد شیمیایی را در نظر بگیرید

اگر شما قصد سانتریفیوژ‌ کردن محلول و یا حلال غیرمتداولی را دارید، حتما به دفترچه راهنمای محصول مراجعه کنید تا از تطابق کامل محلول با مواد سازنده‌ی سانتریفیوژ، روتور، ظروف نمونه و دیگر تجهیزات سانتریفیوژ مطمئن شوید. این اقدامات احتیاطی برای محلول‌های مورد استفاده به منظور آلودگی‌زدایی سانتریفیوژ نیز باید در نظرگرفته شوند.

3- از آئروسل‌ها غافل نشوید

اگر مایعی در داخل روتور بریزد، تمیز نکردن آن می‌تواند باعث خوردگی، ایجاد رسوب و کاهش طول عمر روتور و سانتریفیوژ گردد. همچنین این مایع هنگام سانتریفیوژ کردن به صورت ذرات ریز و پایداری به نام آئروسل، پراکنده و پخش می‌شود. استنشاق این ذرات می‌تواند خطراتی بسیار جدی را برای کاربران به همراه داشته و حتی جان آن‌ها را در معرض خطر قرار دهد. به همین دلیل این مایعات ریخته شده در داخل روتور، باید قبل از کار با سانتریفیوژ به صورت کامل تمیز و پاک شوند.

4- زمانی که از چیزی اطمینان ندارید، به دفترچه‌ی دستورالعمل‌ها مراجعه کنید

بعضی اوقات ممکن است در مورد روش ‌کار و یا نگه‌داری از سانتریفیوژ سوالی داشته باشید. برای پاسخ به این دسته از سوالات به دفترچه راهنمای دستگاه مراجعه فرمایید. این دفترچه باید قبل از اولین استفاده از محصول به دقت خوانده شده و به منظور مراجعه‌ی مجدد به آن، در دسترس قرار داده شود.

جمع‌بندی

همانطور که گفته شد، سانتریفیوژ آزمایشگاهی از تجهیزات مهم و حساس آزمایشگاهی است که کاربرد فراونی داشته و تهیه آن برای یک آزمایشگاه نیز می‌تواند کمی پرهزینه باشد.

به همین دلیل است که برای افزایش طول عمر این تجهیز، لازم است تا به درستی از آن نگهداری کرد.

یکی از مهم‌ترین نکات نگهداری از سانتریفیوژ، نظافت صحیح آن است. اما در کنار این موضوع، جلوگیری از خرابی روتور و سنجش مقاومت روتور در برابر مواد شیمیایی مختلف نیز در افزایش طول عمر سانتریفیوژ حائز اهمیت است. به همین دلیل در این مقاله سعی کردیم تا شما را با مهم‌ترین نکات نگهداری از سانتریفیوژ آزمایشگاهی آشنا کنیم.

لازم به ذکر است که موارد اشاره شده در این بخش، صرفا برخی از موارد مربوط به نگهداری صحیح از سانتریفیوژ هستند که توسط اغلب سازنده‌های معتبر این تجهیز در جهان مورد تایید می‌باشند. اما با توجه به تنوع تولیدکنندگان سانتریفیوژ، تاکید می‌گردد حتما پیش از شروع به کار با سانتریفیوژ، دفترچه راهنمای ارائه شده به همراه دستگاه را به طور دقیق مطالعه فرمایید.

خوشحال می‌شویم تجربیات خود را درباره‌ی کار با سانتریفیوژ آزمایشگاهی و نظافت آن، با ما در میان بگذارید.

واژه‌نامه: