چیکونگونیا چیست و چقدر خطرناک است؟ آشنایی با علائم و درمان این بیماری

چیکونگونیا (Chikungunya)یک بیماری ویروسی منتقله از پشه است. این بیماری توسط ویروس Chikungunya (CHIKV) ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علائم این بیماری، عفونت، تب و درد مفاصل است. علائم دیگر ممکن است شامل سردرد، درد عضلانی، تورم مفاصل یا بثورات پوستی باشد.

در این مقاله قصد داریم به بررسی بیشتر این بیماری، علائم، تشخیص و راه‌های پیشگیری از آن بپردازیم.

چیکونگونیا چیست؟

چیکونگونیا یک بیماری ویروسی منتقله از پشه است. نام چیکونگونیا از کلمه‌ای در زبان کیماکوند (تانزانیا) گرفته شده است که به معنای «منحرف شدن» است. ویروس ناشی از این بیماری یک ویروس RNA در جنس آلفا ویروس از خانواده Togaviridae می‌باشد.

شایع‌ترین علائم عفونت تب و درد مفاصل است. علائم دیگر ممکن است شامل سردرد، درد عضلانی، تورم مفاصل یا بثورات پوستی باشد. شیوع بیماری در کشورهای آفریقا، آمریکا، آسیا، اروپا و کارائیب، اقیانوس هند و اقیانوس آرام رخ داده است. این خطر وجود دارد که ویروس توسط مسافران آلوده سرایت کند. در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان عفونت ویروس چیکونگونیا وجود ندارد.

اما در نوامبر 2023، سازمان غذا و داروی ایالات متحده، واکسن چیکونگونیا (تولید شده توسط Valenva) را برای بزرگسالان 18 سال و بالاتر تأیید کرد.

شیوع چیکونگونیا در جهان

چیکونگونیا اولین بار در سال 1952 در جمهوری متحد تانزانیا و متعاقباً در سایر کشورهای آفریقا و آسیا شناسایی شد. این بیماری برای اولین بار در تایلند در سال 1967 و در هند در دهه 1970 ثبت شد. از سال 2004، شیوع CHIKV بیشتر و گسترده‌تر شده است، که تا حدودی به دلیل سازگاری‌های ویروسی است که به ویروس اجازه می‌دهد به راحتی توسط پشه‌های Aedes albopictus پخش شود. CHIKV اکنون در بیش از 110 کشور در آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکا شناسایی شده است.

نحوه انتقال این بیماری

ویروس چیکونگونیا توسط پشه‌ها منتقل می‌شود که معمولاً Aedes (Stegomyia) aegypti و Aedes (Stegomyia) albopictus هستند. این پشه‌ها می‌توانند ویروس‌های دنگی و زیکا را نیز منتقل کنند. این پشه‌ها عمدتاً در ساعات روز نیش می‌زنند. در ظروف آب تخم می‌گذارند. در فضای باز تغذیه می‌کنند.

هنگامی که یک پشه سالم از فردی تغذیه می‌کند که CHIKV در خون او در گردش است، پشه می‌تواند ویروس را ببلعد. سپس این ویروس در طی چند روز در پشه تکثیر می‌شود. به غدد بزاقی آن می‌رسد. زمانی که پشه نیش می‌زند، ویروس به میزبان انسانی جدید منتقل می‌شود.

ویروس دوباره در این فرد تازه آلوده، شروع به تکثیر می‌کند و به غلظت بالایی در خون او می‌رسد. در این مرحله فرد الوده می‌تواند پشه‌های بیشتر را آلوده کرده و چرخه انتقال را تداوم بخشد.

از انجایی که این بیماری از طریق خون منتقل می‌شود، پرسنل آزمایشگاهی و پزشکان نیز در عرض خطر بالایی برای ابتلا قرار دارند.

انتقال نادر در رحم، عمدتاً در سه ماهه دوم نیز ثبت شده است.

ویروس چیکونگونیا در شیر مادر یافت نشده است و تا به امروز هیچ گزارشی مبنی بر ابتلای نوزادان به ویروس چیکونگونیا از طریق شیردهی گزارش نشده است.

علائم چیکونگونیا

شروع بیماری چیکونگونیا معمولاً 4 الی 8 روز پس از گزش پشه آلوده است. این بیماری، با شروع ناگهانی تب که اغلب با درد شدید مفصلی همراه است مشخص می‌شود. درد مفاصل اغلب ناتوان کننده است و معمولاً چند روز طول می‌کشد. اما ممکن است طولانی شود و هفته ها، ماه ها یا حتی سال‌ها طول بکشد.

سایر علائم و نشانه‌های رایج عبارتند از

• تورم مفاصل
• درد عضلانی
• سردرد
• حالت تهوع
• خستگی و بثورات پوستی

 از آنجایی که این علائم با سایر عفونت‌ها، از جمله عفونت‌های مبتلا به ویروس دنگی و زیکا همپوشانی دارند، موارد را می‌توان اشتباه تشخیص داد. در غیاب درد مفصلی قابل توجه، علائم در افراد مبتلا معمولاً خفیف است و عفونت ممکن است ناشناخته بماند.

اکثر بیماران به طور کامل از عفونت بهبود می‌یابند. با این حال، مواردی از عوارض چشمی، قلبی و عصبی  نیز گزارش شده است.

تشخیص ویروس Chikungunya

ویروس چیکونگونیا ممکن است مستقیماً در نمونه‌های خون جمع‌آوری‌شده در هفته اول بیماری شناسایی شود. برای تشخیص معمولا از آزمایش‌هایی مانند واکنش زنجیره‌ای رونوشت معکوس-پلیمراز (RT-PCR)  استفاده می‌شود.

آزمایش‌های انتی بادی نیز رایج هستند. البته معمولاً بعد از هفته اول عفونت استفاده می‌شوند. سطح آنتی بادی معمولاً در هفته اول پس از شروع بیماری تا حدود دو ماه بعد قابل تشخیص است .

تشخیص افتراقی عفونت ویروس چیکونگونیا بر اساس محل سکونت، سابقه سفر و مواجهه متفاوت است. ویروس‌های دنگی، زیکا و چیکونگونیا توسط پشه‌های مشابهی منتقل می‌شوند و ویژگی‌های بالینی مشابهی دارند. ویروس‌ها می‌توانند در همان ناحیه گردش کنند و می‌توانند باعث ایجاد عفونت‌های همزمان در همان بیمار شوند.

آیا چیکونگونیا قابل درمان است؟

درمان این بیماری اغلب شامل رفع تب و درد مفاصل با داروهای ضد تب و مسکن‌ها است. نوشیدن مایعات فراوان و استراحت عمومی نیز توضیه می‌شود. هیچ درمان دارویی ضد ویروسی خاصی برای عفونت‌های CHIKV وجود ندارد.

از مصرف آسپرین و سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDS) خودداری کنید.

پیشگیری و کنترل

پیشگیری از عفونت چیکونگونیا با اجتناب از نیش پشه بهترین نوع محافظت در برابر این بیماری است. بیماران مشکوک به عفونت چیکونگونیا باید تا حد امکان از گزیده شدن توسط پشه اجتناب کنند تا از انتقال بیشتر بیماری جلوگیری شود.

در طول شیوع، حشره‌کش‌ها ممکن است برای کشتن پشه‌های بالغ پرنده اسپری شوند. تصفیه آب در ظروف برای کشتن لاروهای نابالغ نیز توصیه می‌شود.

برای جلوگیری از ورود پشه‌ها به خانه باید از توری در و پنجره استفاده شود. مواد دافع را می توان بر روی پوست یا روی لباس مطابق با دستورالعمل های برچسب محصول اعمال کرد. مواد دافع باید حاوی DEET، IR3535 یا ایکاریدین باشند.

نکاتی برای نوزادان و کودکان

لباسی به کودک بپوشانید که بازوها و پاها را بپوشاند.

کالسکه‍‌ها و کریر نوزاد را با پشه بند بپوشانید.

از مواد دافع حشرات به دست، چشم، دهان، بریدگی یا پوست تحریک شده کودک استفاده نکنید.

یک بار در هفته، وسایلی که آب را در خود نگه می‌دارند، مانند لاستیک‌ها، سطل‌ها، گلدان‌ها، اسباب‌بازی‌ها، استخرها، حمام‌های پرندگان، گلدان‌ها یا ظروف زباله، را خالی کرده و بشویید یا بیرون بیاندازید.

حقایق کلیدی در رابطه با چیکونگونیا

چیکونگونیا یک بیماری است که توسط پشه‌ها در آفریقا، آسیا و آمریکا به انسان منتقل می‌شود. شیوع پراکنده در مناطق دیگر گزارش شده است.

دنگی و زیکا علائمی مشابه چیکونگونیا دارند.

Chikungunya باعث تب و درد شدید مفاصل می‌شود که اغلب ناتوان کننده است و مدت زمان آن متفاوت است. علائم دیگر شامل تورم مفاصل، درد عضلانی، سردرد، حالت تهوع، خستگی و بثورات پوستی است.

در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای عفونت‌های ویروس چیکونگونیا وجود ندارد.

علائم شدید و مرگ و میر ناشی از چیکونگونیا نادر است و معمولاً به سایر مشکلات سلامتی مرتبط است.