آزمایش هورمونی زنان چرا و چه زمانی انجام می‌شود؟

آزمایش هورمونی زنان ، یکی از آزمایشات مهمی است که باید به صورت روتین انجام شود.

هورمون‌ها موادی هستند که پیام‌های شیمیایی را در بدن ارسال می‌کنند و تأثیرات مختلفی بر فرآیندهایی مانند رشد فیزیکی، تولید مثل و خلق و خو دارند.

همه‌ی افراد، چه مرد و چه زن، دارای طیف گسترده‌ای از هورمون‌ها در بدن خود هستند. آزمایش هورمونی زنان اغلب بر روی هورمون‌هایی متمرکز است که در بلوغ، باروری، یائسگی نقش دارند. به همین دلیل اهمیت بالایی در بهبود کیفیت شرایط زندگی آن‌ها دارد.

در ادامه قصد داریم با انواع آزمایش هورمونی زنان آشنا شویم. پس اگر علاقه‌مند هستید بدانید هر آزمایش هورمونی برای بررسی چه موضوعی است، در ادامه با ما همراه باشید.

دلایل انجام آزمایش هورمونی زنان

آزمایش هورمونی زنان می‌تواند به دلایل بسیار مختلفی انجام شود. اما اغلب در سه دسته‌ی زیر گنجانده می‌شود.

الف/ آزمایش هورمونی تشخیصی

گاهی اوقات ممکن است زنان دچار یکسری علائم شوند که می‌تواند نشانه‌ای از ناباروری، یائسگی، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و انواع خاصی از تومورها باشد. آزمایش هورمونی تشخیصی اغلب برای شناسایی علت بروز این علائم استفاده می‌شود.

ب/ آزمایش هورمونی مانیتورینگ

دسته‌ی بعدی از آزمایش هورمونی زنان، آزمایشات مانیتورینگ یا نظارتی هستند. پس از تشخیص بیماری، ممکن است فرد در فواصل زمانی معینی که پزشک تعیین می‌کند، مورد آزمایش قرار گیرد.

این آزمایشات برای ردیابی هرگونه تغییر در سلامتی فرد استفاده می‌شود. به عنوان مثال بررسی اینکه آیا درمان‌ها مؤثر هستند یا خیر. آزمایش مانیتورینگ همچنین می‌تواند به نظارت بر سطح هورمون در زنان تراجنسیتی که تحت درمان هورمونی تأیید کننده جنسیت هستند کمک کند.

ج/ آزمایش هورمونی غربالگری

گاهی ممکن است از آزمایش هورمونی برای غربالگری استفاده شود. این نوع آزمایش هورمونی زنان، در واقع به دنبال مشکلات سلامتی قبل از بروز هر گونه علائم یا نشانه می‌گردد. به عنوان مثال، آزمایش برخی هورمون‌ها ممکن است در دوران بارداری برای غربالگری مشکلات احتمالی سلامت جنین انجام شود.

چه کسی باید آزمایش بدهد؟

عدم تعادل هورمونی می‌تواند بر بسیاری از سیستم‌های بدن تأثیر بگذارد.

آزمایش هورمونی زنان اغلب زمانی درخواست می‌شود که بیمار علائمی داشته باشد که نشان دهنده عدم تعادل هورمونی احتمالی باشد. البته آزمایشات غربالگری به علائم وابسته نیستند و ممکن است در سنین خاص توسط پزشک تجویز شوند.

آزمایش هورمونی ممکن است توسط یک پزشک عمومی، متخصص زنان و زایمان (OB-GYN) یا پزشک دیگری مانند متخصص غدد درون ریز یا متخصص باروری تجویز شود.

آزمایشاتی که نیاز به نمونه خون یا ادرار دارند ممکن است در مطب پزشک، کلینیک، آزمایشگاه یا بیمارستان انجام شوند. هنگامی که آزمایش نیاز به جمع آوری ادرار 24 ساعته دارد، نمونه معمولاً در خانه جمع آوری شده و به آزمایشگاه آورده می‌شود.

به‌طور کلی در شرایط زیر ممکن است آزمایش هورمونی زنان تجویز شود:

• علائم یائسگی مانند خشکی واژن، گر گرفتگی و یا مشکل خواب در افراد زیر 40 سال
• مشکل در باردار شدن
• علائم بارداری مانند پریود نشدن، حساس شدن سینه‌ها، حالت تهوع و تکرر ادرار
• خونریزی غیر طبیعی واژینال از جمله دوره‌های قاعدگی طولانی‌تر از حد معمول یا خونریزی بین دوره‌ها
• نامنظم بودن دوره‌های قاعدگی
• آکنه
• رشد غیر طبیعی مو

علاوه‌براین، آزمایش هورمونی زنان برای تشخیص شرایط تیروئید نیز استفاده می‌شوند. علائم بیماری تیروئید که ممکن است منجر به آزمایش هورمون شود عبارتند از:

• یبوست یا اسهال
• احساس سرما
• تغییرات خلق و خوی
• افزایش یا کاهش وزن غیر قابل توضیح و ناگهانی
• احساس خستگی بسیار
• ضربان قلب آهسته یا نامنظم
• تحریک پذیری
• مشکل خواب
• تغییرات در پوست یا مو

انواع تست‌های هورمونی برای زنان

در ادامه قصد داریم به بررسی برخی از رایج‌ترین آزمایش هورمونی زنان و دلایل انجام آن‌ها بپردازیم.

۱.  آزمایش هورمونی زنان برای یائسگی

یائسگی به زمانی اطلاق می‌شود که قاعدگی فرد متوقف می‌شود. یائسگی معمولاً با دوران پیش یائسگی شروع می‌شود. در دوران پیش از یائسگی، سطح هورمون‌ها به سرعت تغییر می‌کند و باعث ایجاد دوره‌های نامنظم همراه با علائمی مانند گرگرفتگی و نوسانات خلقی می‌شود.

گذار به یائسگی معمولاً دو تا هشت سال طول می‌کشد. یک سال پس از آخرین دوره قاعدگی یک فرد یائسه محسوب می‌شود.

یائسگی اغلب بر اساس سابقه سلامتی و علائم فرد قابل شناسایی است. با این حال، آزمایش هورمونی ممکن است برای تعیین یا تایید یائسگی در افراد خاص استفاده شود، از جمله:

• افراد مبتلا به یائسگی زودرس (پایان دائمی قاعدگی قبل از 40 سالگی)
• افراد مبتلا به اختلالات قاعدگی، مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• افرادی که از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند
• زنانی که جراحی برداشتن رحم یا تغییر پوشش داخلی رحم داشته است.

آزمایش‌های هورمونی ذکر شده در جدول 1 ممکن است برای تشخیص یائسگی استفاده شود.

جدول 1. آزمایش‌های هورمونی برای بررسی یائسگی

۲. آزمایش‌های ناباروری

یکی از کاربردهای مهم آزمایش هورمونی زنان، برای بررسی علت ناباروری و یا سقط جنین است. اگر زوجی برای باردار شدن مشکل داشته باشند، معمولاً پس از شش ماه تا یک سال تلاش، ممکن است آزمایش‌های هورمونی انجام شود. اگر مسائل بهداشتی شناخته شده‌ای وجود داشته باشد که ممکن است بر باروری تأثیر بگذارد، آزمایش ممکن است زودتر انجام شود.

۳. آزمایش هورمونی زنان برای بارداری

 بررسی اینکه آیا فردی باردار است یا خیر، با آزمایش هورمونی به نام گنادوتروپین جفتی انسانی^[1] (hCG) انجام می‌شود. این هورمون توسط جفت، تولید می‌شود. نمونه مورد نیاز برای انجام این آزمایش، خون یا ادرار است.

به طور معمول، آزمایش‌های خون دقیق‌تر هستند و می‌توانند حاملگی را تا شش روز پس از تخمک‌گذاری تشخیص دهند.

۴.  آزمایشات تیروئید

یکی دیگر از کاربردهای رایج آزمایش هورمونی زنان، در تشخیص بیماری تیروئید است. تیروئید غده‌ای کوچک است و هورمون‌هایی را می‌سازد که برای متابولیسم بدن مهم هستند. بیماری تیروئید می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد، اما در زنان شایع تر است. به خصوص پس از بارداری یا یائسگی.

جدول 2 آزمایش‌های هورمونی را نشان می‌دهد که ممکن است برای تشخیص یا رد بیماری تیروئید استفاده شوند.

جدول 2. آزمایش‌های هورمونی برای بررسی تیروئید

۵.  آزمایشات سندرم تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) وضعیتی است که در اثر عدم تعادل هورمونی ایجاد می‌شود. در سندرم تخمدان پلی کیستیک، سطوح بالایی از هورمون‌های جنسی مردانه به نام آندروژن دارند.

علائم PCOS شامل دوره های قاعدگی نامنظم، ناباروری، آکنه، رشد غیر طبیعی مو و کیست تخمدان است. آزمایش ‍‌های هورمونی ذکر شده در جدول 3 برای کمک به تشخیص PCOS  تجویز می‌شوند.

جدول 3. آزمایش‌های هورمونی برای بررسی سندروم تخمدان پلی کیستیک

۶. آزمایش هورمونی زنان برای بررسی بلوغ

بلوغ زمانی است که دختران شروع به تولید بیشتر هورمون‌های جنسی زنانه می‌کنند. این هورمون‌ها باعث می‌شوند بدن تغییراتی از جمله رشد سینه، رشد موهای ناحیه تناسلی و دوره‌های قاعدگی را تجربه کند.

گاهی اوقات بلوغ زودتر یا دیرتر از زمان اصلی آن اتفاق می‌افتد. در چنین شرایطی معمولا آزمایش هورمونی زنان کمک می‌کند تا علت این موضوع مشخص گردد.

هنگامی که این تغییرات فیزیکی قبل از هشت سالگی شروع می شود، بلوغ زودرس در نظر گرفته می‌شود. اگر این تغییرات تا سن 13 سالگی هنوز شروع نشده باشد، بلوغ تاخیری در نظر گرفته می‌شود.

آزمایش‌های جدول 4 ممکن است برای بررسی سطح هورمون در افراد دارای بلوغ زودرس یا تاخیری تجویز شود.

جدول 4. آزمایش‌های هورمونی برای بررسی وضعیت بلوغ

سخن پایانی

آزمایش هورمونی زنان یکی از اقدامات مهم در حفظ سلامت بانوان است. به همین دلیل لازم است تا زنان با این آزمایش‌ها و علل انجام آن‌ها آشنا باشند، علائم بیماری‌های زنان را بشناسند و جهت حفظ و ارتقای وضعیت سلامت خود به پزشک مراجعه کنند.

در این مطلب سعی کردیم مهم‌ترین آزمایش‌های هورمونی زنان را مورد بررسی قرار دهیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

واژه نامه