اسپری بینی : نحوه عملکرد و تاثیرات استفاده بیش از حد از آن‌ها
استفاده از اسپری بینی راه‌حلی مرسوم برای رفع گرفتگی ناشی از سرماخوردگی، آلرژی یا مشکلات سینوسی می‌باشد. با این حال، شیوه و میزان استفاده از آن‌ها می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت سیستم تنفسی افراد داشته باشد. در این مقاله با این اسپری‌ها آشنا می‌شویم و طریقه استفاده صحیح و تاثیرات و عواقب استفاده بیش از حد آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
گرفتگی بینی و کاربرد اسپری بینی
گرفتگی بینی زمانی رخ می‌دهد که مجاری تنفسی در حفره بینی مسدود شوند. هنگامی که این مجاری مسدود می‌شوند، تنفس از طریق بینی مشکل می‌شود.
عوامل محیطی مختلف و رفتارهای سلولی گوناگونی می‌توانند باعث ایجاد گرفتگی بینی شوند. به‌عنوان مثال، عروق خونی ممکن است دچار التهاب شوند که این موضوع باعث می‌شود غشاهای داخل بینی متورم شوند. علل رایج این وضعیت شامل عفونت‌های سینوسی، ویروس‌های تنفسی، آنفلوآنزا، و همچنین حساسیت‌هایی مانند تب یونجه است.
نحوه عملکرد اسپری بینی
اسپری بینی برای کنترل گرفتگی بینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر نوع اسپری بسته به ترکیبات فعال به‌کاررفته در آن و نوع گرفتگی که قرار است درمان شود، به شیوه خاص خود عمل می‌کند. به طور کلی، این اسپری‌ها معمولاً با کاهش التهاب در پوشش داخلی بینی یا کاهش رطوبت و التهاب در حفره بینی تأثیر می‌گذارند.
اسپری بینی سالین (نمکی)
اسپری بینی سالین از آب نمک تهیه شده‌اند. این اسپری‌ها با مرطوب کردن مجاری بینی تاثیر خود را می‌گذارند که ممکن است در فصل زمستان باعث خشکی شوند. اسپری‌های سالین همچنین می‌توانند با کاهش یا رقیق کردن مخاط کمک کنند و در نتیجه باعث کاهش گرفتگی مجاری بینی شوند.
اسپری بینی ضد احتقان
این دسته از اسپری‌های بینی معمولاً دارویی هستند. این اسپری‌ها می‌توانند حاوی ترکیبات فعال مانند هیدروکلراید پسودوئدفدرین یا هیدروکلراید اکسی‌متازولین باشند که به همراه مجموعه‌ای از ترکیبات غیر فعال قرار دارند.
برخی از ترکیبات فعال موجود در اسپری‌های ضد احتقان، وازوکنستریکترها (منقبض‌کننده‌های عروق) هستند. بدین معنا که آن‌ها باعث انقباض و کوچک شدن موقت رگ‌های خونی می‌شوند. در نتیجه این عمل به طور موقت التهاب در حفره بینی کاهش یافته و فرد برای مدتی از گرفتگی بینی رهایی می‌یابد.
اسپری بینی استروئیدی
برخی از انواع گرفتگی بینی نیز می‌توانند با استفاده از اسپری بینی استروئیدی مدیریت شوند که ممکن است به صورت بدون نسخه یا با نسخه پزشک در دسترس (توصیه می‌شود در هرحال قبل از استفاده با پزشک مشورت شود) باشند. این اسپری‌ها ضد التهاب هستند و می‌توانند شرایطی مانند عفونت‌های سینوسی و رینیت غیر آلرژیک را درمان کنند. رینیت غیر آلرژیک باعث تحریک بینی می‌شود که می‌تواند منجر به گرفتگی شود.
اثر بازگشتی اسپری بینی
اگر اسپری بینی ضد احتقان برای مدت زمان بیش از سه روز پیاپی استفاده شود، ممکن است کاربر دچار رینیت مدیکامنتوزا بازگشتی (RM)[۱] شود. این حالت به نام گرفتگی بازگشتی نیز شناخته می‌شود. این وضعیت معمولاً شبیه به گرفتگی معمولی احساس می‌شود، اما به طور خاص در نتیجه استفاده از برخی داروها، از جمله اسپری‌های بینی حاوی ترکیباتی مانند اکسی‌متازولین، رخ می‌دهد.
گرفتگی بازگشتی زمانی رخ می‌دهد که غشای مخاطی بینی یا “مخاط بینی” توسط ضد احتقان‌های موضعی مانند اسپری بینی دچار التهاب شود. این عارضه جانبی معمولاً ناشی از استفاده بیش از حد از اسپری‌های بینی حاوی ترکیبات مشتق‌شده از افدرین، مانند اسپری‌های حاوی پسودوافدرین، گزارش شده است.
دیگر تاثیرات احتمالی اسپری بینی
علاوه بر گرفتگی بازگشتی، استفاده از اسپری بینی می‌تواند عوارض جانبی دیگری نیز به همراه داشته باشد. برخی از عوارض جانبی رایج استفاده از اسپری‌های بینی استروئیدی شامل خونریزی از بینی، عفونت، سردرد، عطسه و تحریک یا خشکی در حفره بینی هستند. عوارض جانبی مشابهی نیز هنگام استفاده از اسپری بینی ضد احتقان مشاهده می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهند که اسپری بینی ضد احتقان حاوی اکسی‌متازولین می‌تواند عوارض جانبی مانند گرفتگی یا آبریزش بینی بیشتر، سردرد، سرگیجه، خواب‌آلودگی، احساس سبکی سر، و اثرات قلبی-عروقی مانند افزایش ضربان قلب ایجاد کند. هیدروکلراید زیلومتازولین، یکی دیگر از ترکیبات فعال که در برخی اسپری‌های بینی ضد احتقان استفاده می‌شود، همچنین با برخی عوارض مشابه مانند خونریزی از بینی، خارش و سردرد مرتبط است.
اسپری بینی سالین به طور کلی عوارض جانبی کمتری نسبت به اسپری‌های استروئیدی یا ضد احتقان دارد. با این حال، برخی از این اسپری‌ها ممکن است علاوه بر محلول آب نمک، ترکیبات دیگری داشته باشند که عوارضی را به همراه دارند. نگرانی‌هایی در مورد استفاده از برخی نگهدارنده‌ها در اسپری‌های سالین، مانند بنزالکونیوم کلراید (BKC)، وجود دارد و تأثیرات بلندمدت آن بر نوعی از گلبول‌های سفید خون مورد بحث قرار گرفته است.
نکاتی برای استفاده اصولی از اسپری بینی
یکی از مهم‌ترین پارامترها در استفاده از اسپری بینی، مدت زمان مصرف از آن‌ها می‌باشد. محدود کردن مدت زمانی که از اسپری بینی استفاده می‌شود، می‌تواند به جلوگیری از گرفتگی بازگشتی کمک کند. بسیاری از اسپری‌های بینی در دستورالعمل‌های خود مدت زمان استفاده توصیه شده را ذکر کرده‌اند. قبل و حین استفاده از هر دارویی، باید با پزشک مشورت انجام شود و به دستورالعمل‌های درج‌شده به روی آن توجه شود.
برخی از افراد ممکن است به استفاده از اسپری‌های سالین (نمکی) برای جلوگیری از عوارض جانبی اسپری‌های ضد احتقان دارویی، مانند رینیت بازگشتی، فکر کنند. با این حال، این اسپری‌ها ممکن است برای همه مناسب نباشند. به عنوان مثال، برخی افراد ممکن است به آن حساسیت داشته باشند و نیاز به درمان داشته باشند. همچنین، برخی از مشکلاتی که منجر به گرفتگی بینی می‌شوند، ممکن است تنها با مرطوب کردن حفره بینی قابل درمان نباشند، به این معنی که اسپری‌های سالین ممکن است مفید نباشند. اگر گرفتگی بینی مکرر و طولانی‌مدت باشد، باید از یک پزشک متخصص، مشاوره پزشکی دریافت شود، زیرا این وضعیت ممکن است نشان‌دهنده مشکل جدی‌تری باشد و نیاز به درمان متفاوتی داشته باشد.
سخن پایانی
همانطور که گفته‌شد اسپری بینی ابزاری مفید برای درمان گرفتگی بینی و مشکلات تنفسی مرتبط می‌باشد. انواع مختلفی از اسپری بینی وجود دارد که بسته به نیاز می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. استفاده صحیح و محدود از این اسپری‌ها ضروری است، زیرا استفاده طولانی‌مدت ممکن است به عوارضی مانند گرفتگی بازگشتی منجر شود. برای استفاده بهینه و پیشگیری از مشکلات، بهتر است دستورالعمل‌ها رعایت و در صورت نیاز مشاوره پزشکی دریافت شود.
| Rhinitis Medicamentosa | [۱] |
