نیش حشرات: پیشگیری و درمان

مقدمه

نیش حشرات یکی از مشکلات رایج و نگران‌کننده‌ای است که بسیاری از افراد در طول زندگی با آن مواجه می‌شوند. از نیش ساده یک پشه تا گزش‌های دردناک‌تر مورچه‌های آتشین و کک‌ها. این گزش‌ها می‌توانند به مشکلاتی مانند التهاب، خارش شدید و حتی عفونت‌های جدی منجر شوند. در این مقاله به بررسی علائم و نشانه‌های نیش حشرات و راهکارهای جلوگیری و درمان آن‌ها می‌پردازیم. تا انتهاء این مقاله با ما همراه باشید.

ملاحظات

در اکثر موارد نیش  و گزیدگی حشرات در خانه قابل درمان است. اما نیش برخی حشرات می‌تواند خطرساز باشد و نیاز به یک درمان جدی‌تر داشته باشد. به عنوان مثال نیش برخی عنکبوت‌های خاص مانند بیوه سیاه یا گوشه‌نشین قهوه‌ای می‌تواند باعث بروز آسیب‌های شدید و یا حتی در مواردی منجر به مرگ شود. به دلیل اینکه نوع حشره‌ای که باعث ایجاد آسیب شده است در روند درمان بسیار اهمیت دارد توصیه می‌شود در صورت امکان حشره موردنظر به آزمایشگاه یا مرکز درمانی برده شود تا تحت بررسی قرار بگیرد. هم‌چنین بعضی  افراد نسبت به نیش حشرات واکنش‌های آلرژیک از خود نشان می‌دهند که باید هرچه سریعتر اقدامات درمانی بر روی آن‌‌ها صورت گیرد تا منجر به فوت نگردد.

علائم و نشانه‌ها

علائم نیش حشرات بسته به نوع حشره متغیر است ( برای مطالعه مقاله  مربوط به علائم نیش حشرات گوناگون اینجا کلیک کنید) اما به صورت کلی علائم زیر را شامل می‌شود:

• درد

• قرمزی ناحیه موردنظر

• ورم و التهاب

• خارش

• سوزش

• بی‌حسی

• احساس سوزن‌سوزن شدن

همانطور که گفته شد برخی افراد حساسیت شدیدی به نیش و گزیدگی حشرات دارند که به آن شوک آنافیلاکتیک (anaphylactic shock) گفته می‌شود. این حساسیت‌ها معمولا علائم متفاوتی نیز دارند. به عنوان مثال:

• درد در ناحیه شکم و حالت تهوع

• درد در ناحیه سینه

• مشکل در بلع

• مشکل در تنفس

• تورم صورت یا دهان

• غش‌کردن

• مشکلات پوستی

اقدامات اولیه پس از گزیدگی

برای افرادی که دچار شک آنافیلاکتیک می‌شوند در ابتدا باید مسیرهای هوایی و تنفسی بررسی شوند. در صورت نیاز باید با اورژانس تماس گرفته شود و در همین حین احیای قلبی ریوی (CPR)^[1] بر روی فرد آغاز شود. سپس مراحل زیر باید طی شوند:

• در ابتدا سعی کنید فرد را آرام کنید و سطح ترس و اضطراب او را پایین آورید.

• اگر فرد انگشتر یا هر وسیله محدودکننده دیگری روی بدن خود دارد آن‌ را خارج کنید زیرا امکان دارد آن محل متورم شود.

• اگر فرد دارو یا قرص اورژانسی برای شرایط خاص دارد از آن استفاده کنید ( افرادی که دچار واکنش‌های شدید آلرژیک می‌شوند داروهای مخصوصی را معمولا همراه خود دارند)

پس از انجام مراحل بالا اقدامات زیر را به دقت و با حفظ خونسردی طی کنید:

• سعی کنید با استفاده از یک جسم نوک‌تیز مانند لبه یک کارت بانکی یا هر شئ دیگری نیش را از محل گزیدگی خارج کنید. به هیچ عنوان از موچین یا پنس استفاده نکنید زیرا باعث می‌شود کیسه زهر پاره شده و زهر در ابعاد بیشتری منتشر شود

• محل گزیدگی را به خوبی با آب و صابون بشورید.

• به مدت ۱۰دقیقه روی محل گزیدگی یخ قرار دهید (یخ را درون یک کیسه قرار دهید) و سپس آن را بردارید. این کار را چندین مرتبه تکرارکنید.

• اگر خارش بیش از حد و غیرقابل تحمل بود، از آنتی‌هیستامین یا کرم‌های کاهش‌دهنده خارش استفاده کنید.

• تا چند روز پس از گزیدگی، مراقب نشانه‌های عفونت باشید و مرتبا محل گزیدگی را بررسی کنید (نشانه‌هایی مثل افزایش قرمزی، تورم و درد)

• با توجه به اینکه شرایط بدنی افراد و همچنین علائم نیش حشرات مختلف با هم تفاوت دارد، اقدامات درمانی نیز برای همه شرایط یکسان نیست.

پس از گزیده شدن توسط حشره، انجام ندهید

بعد از گزیدگی اقدمات زیر را به هیچ عنوان انجام ندهید:

• از شریان‌بند یا گارو استفاده نکنید. (خطراتی مثل تشدید آسیب بافتی، افزایش احتمال نکروز یا مرگ بافتی و افزایش فشار به سیستم قلب و عروقی دارد)

• از دادن قرص‌های محرک، آسپیرین و انواع مسکن‌ها به فرد خودداری کنید. مگر در صورتی توسط پزشک نسخه داده شده است

• محل گزیدگی را نخارانید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده علائم زیر در اولین فرصت به مرکز درمانی مراجعه کنید:

• مشکل در تنفس، خس‌خس سینه و تنگی نفس

• متورم شدن هرجایی از صورت یا داخل دهان

• گرفتگی گلو و مشکل در بلع

• احساس ضعف

• کبود شدن

در صورتی که به نیش زنبور واکنش شدید و گسترده نشان دادید توصیه می‌شود به یک متخصص آلرژی برای تست پوستی و درمان مراجعه کنید. هم‌چنین همیشه یک کیت اورژانسی (اجزای مهم این کیت‌ها اپی‌نفرین خودتزریق‌گر (EpiPen) یا برخی قرص‌ها و شربت‌های حاوی آنتی‌هیستامین هستند) باید همراه خود داشته باشند.

پیشگیری

برای پیشگیری از گزیدگی و نیش حشرات می‌توانید:

• از پوشیدن لباس‌های تیره (چون باعث جذب گرمای بیشتر و در نتیجه جذب بیشتر حشرات می‌شود) و استفاده از عطرها با رایحه گل‌ها هنگام پیاده‌روی در مناطقی مثل جنگل‌ها، مزارع یا جاهایی که حشرات حضور دارند خودداری کنید.

• از حرکات تند و ناگهانی در اطراف کندو یا لانه حشرات پرهیز کنید.

• استفاده از اسپری‌های دورکننده حشرات، توری، پشه بند و …. دیگر وسایل حفاظتی

جمع‌بندی

نیش و گزیدگی حشرات می‌تواند طیف وسیعی از علائم و عوارض را در پی داشته باشد؛ اما نیش اغلب حشرات قابل پیشگیری و بعضا درمان در خانه است. با رعایت نکات مطرح‌شده در این مقاله می‌توان از بروز آسیب‌های شدید جلوگیری کرد. در مواردی نیز به علت نوع حشره یا شرایط بدن فرد، مراجعه به مرکز درمانی و معاینه توسط پزشک ضرورت دارد.

واژه نامه