سندرم روده تحریک پذیر چیست و چگونه درمان می‌شود؟

شما هم ممکن است در طول زندگی خود دچار علائمی مانند گرفتگی شکم، دل درد، نفخ، گاز و اسهال یا یبوست شوید. یکی از علل بروز این علائم، ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر است.

سندرم روده تحریک پذیر یک اختلال شایع است که معده و روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال با نام اختصاری IBS نیز شناخته می‌شود. IBS یک اختلال مزمن است و پروسه درمان آن ممکن است طولانی باشد. اما با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس می‌توان علائم آن را بهبود بخشید. به همین دلیل در این مطلب قصد داریم ضمن توضیح علل بروز این اختلال، راه درمان سندرم روده تحریک‌ پذیر را نیز بیان کنیم. پس اگر احتمال می‌دهید که به IBS مبتلا هستید، در ادامه با ما همراه باشید.

سندرم روده تحریک پذیر چیست؟

IBS گروهی از اختلالات مرتبط با دستگاه گوارش است که معمولاً با هم بروز می‌کنند. علائم از نظر شدت و مدت، از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند.

نام انگلیسی سندرم روده تحریک پذیر ،irritable bowel  syndrome است. این بیماری با نام‌های کولون اسپاستیک (spastic colon)، کولون تحریک‌پذیر (irritable colon)، کولیت مخاطی (mucous colitis) و کولیت اسپاستیک (spastic colitis) نیز شناخته می‌شود. اما نباید آن را با بیماری التهابی روده اشتباه گرفت.

سندرم روده تحریک پذیر بیشتر زنان و جوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی از افراد مبتلا به IBS علائم جزئی دارند. اما در یکسری افراد نیز علائم قابل توجه است و زندگی روزمره را مختل می‌کند.

چه چیزی باعث IBS می‌شود؟

مطالعات زیادی برای بررسی علل بروز سندرم روده تحریک پذیر انجام شده است. اما محققین هنوز نتوانسته‌اند علت دقیق بروز این عارضه را پیدا کنند.

تاکنون، پزشکان ابتلا به کولون و سیستم ایمنی حساس را علل احتمالی IBS می‌دانند.

برخی فرآیندهای فیزیکی، از جمله موارد زیر نیز می‌توانند در بروز IBS نقش داشته باشند.

• حرکات کند یا اسپاستیک روده بزرگ که باعث گرفتگی دردناک می‌شود.
• سطوح غیر طبیعی سروتونین در روده بزرگ که بر حرکات روده تأثیر می‌گذارد.
• عدم تعادل باکتری‌ها در دستگاه گوارش

انواع مختلف IBS چیست؟

محققان IBS را بر اساس نوع مشکلات حرکت روده دسته بندی می‌کنند. نوع IBS می‌تواند بر درمان شما تأثیر بگذارد. زیرا برخی داروها فقط برای انواع خاصی از IBS تاثیرگذار هستند.

نوع IBS شما به حرکات غیر طبیعی روده‌ای بستگی دارد:

• IBS با یبوست (IBS-C): مدفوع سفت و توده‌ای است.
• IBS همراه با اسهال (IBS-D): مدفوع شل و آبکی است.
• IBS با عادات مدفوع مختلط (IBS-M): در یک روز هم حرکات روده سخت و توده‌ای دارید و هم حرکات شل و آبکی.

چه عواملی خطر بروز سندرم روده تحریک پذیر را افزایش می‌دهد؟

طی یک مطالعه که در سال 2017 انجام شده، عوامل زیر خطر بروز IBS را افزایش می‌دهند.

• ابتلا به مسمومیت غذایی
• جنسیت مونث
• مصرف آنتی بیوتیک‌ها
• داشتن اضطراب یا افسردگی

مصرف برخی مواد غذایی نیز می‌تواند محرک سندرم روده تحریک پذیر باشد و شدت علائم آن‌را افزایش دهد.

سندرم روده تحریک پذیر چه علائمی ایجاد می‌کند؟

همانطور که گفته شد، شدت و نوع علائم IBS بسته به هر فرد متفاوت است. علائم IBS همیشه پایدار نیستند. به این معنی که برای مدتی از بین رفته و مجدد عود می‌کنند. اما، برخی از افراد  نیز علائم مداوم دارند.

به طور کلی علائم سندرم روده تحریک پذیر شامل موارد زیر است:

• گرفتگی و درد شکم
• نفخ و گاز معده
• یبوست
• اسهال
• تغییر در ظاهر مدفوع
• تغییر در دفعات دفع مدفوع نسبت به حالت طبیعی

برای افراد مبتلا به IBS غیر معمول نیست که هم یبوست و هم اسهال را باهم تجربه کنند.

چگونه بفهمیم سندرم روده تحریک پذیر داریم؟

با مشاهده علائمی که گفته شد به پزشک مراجعه کنید. توجه داشته باشید که علائم سندرم روده تحریک پذیر دوره‌ای هستند.

پزشک ممکن است بتواند در وهله اول، بر اساس علائم IBS را تشخیص دهد. اما به هر حال یک یا چند آزمایش برای رد یا تایید این تشخیص لازم خواهد بود. به عنوان مثال:

۱. بررسی سایقه پزشکی: پزشک ممکن است در مورد رژیم غذایی، حذف گروه خاصی از مواد غذایی یا آلرژی از شما سوالاتی بپرسد.

۲. آزمایش مدفوع: این آزمایش برای بررسی عفونت استفاده می‌شود. گاهی عفونت دستگاه گوارش می‌تواند علائم مشابه با سندروم روده تحریک پذیر ایجاد کند.

۳. آزمایش خون: برای بررسی کم خونی و رد بیماری سلیاک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۴. کولونوسکوپی: در صورتی که پزشک مشکوک باشد که علائم ناشی از کولیت، بیماری التهابی روده (بیماری کرون) یا سرطان است.

درمان سندرم روده تحریک پذیر چگونه است؟

ممکن است با این پرسش مواجه شوید که آیا سندرم روده تحریک پذیر قابل درمان است؟

در پاسخ باید گفت که در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای IBS وجود ندارد. در واقع منظور از درمان، تسکین علائم است.

برای درمان IBS در ابتدا، پزشک ممکن است از شما بخواهد که تغییرات خاصی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. این درمان‌های خانگی معمولاً قبل از استفاده از دارو پیشنهاد می‌شوند.

درمان خانگی IBS

برخی از درمان‌های خانگی یا تغییرات سبک زندگی ممکن است به کاهش علائم IBS کمک کنند. نمونه‌هایی از این تغییرات عبارتند از:

• ورزش منظم
• کاهش مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار، زیرا کافئین روده‌ را تحریک می‌کند.
• خوردن وعده‌های غذایی کوچکتر
• به حداقل رساندن استرس (گفتار درمانی ممکن است کمک کند)
• مصرف پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های “خوب” که معمولاً در روده‌ها یافت می‌شوند) برای کمک به تسکین گاز و نفخ معده
• اجتناب از غذاهای سرخ شده یا تند

داروی IBS

اگر علائم شما از طریق درمان‌های خانگی بهبود نیابد، پزشک ممکن است استفاده از داروها را پیشنهاد دهد. توجه داشته باشید که یک دارو می‌تواند روی افراد مختلف، تاثیر متفاوتی داشته باشد. پس حتما در رابطه با مصرف هرگونه دارو با پزشک مشورت کنید.

برخی از داروها برای درمان تمام علائم IBS استفاده می‌شوند. اما برخی نیز بر تسکین علائم خاصی متمرکز هستند. داروهای مورد استفاده عبارتند از:

• داروهایی برای کنترل اسپاسم عضلانی
• داروهای ضد یبوست مانند Linaclotide و Lubiprostone
• داروهای ضد افسردگی
• آنتی بیوتیک‌ها

توجه داشته باشید که تحت هر شرایطی حتما در رابطه با داروهایی که مصرف می‌کنید با پزشک صحبت کنید. از جمله داروهای گیاهی و داروهای بدون نسخه (OTC). این به پزشک کمک می‌کند تا از تجویز داروهایی که با هم تداخل دارند، اجتناب کنید.

شرایط پزشکی مختلف و سندرم روده تحریک پذیر

همانطور که گفته شد، برخی شرایط ممکن است بر تشدید علائم سندرم روده تحریک پذیر تاثیر مستقیمی داشته باشند. در ادامه به بررسی شایع‌ترین آن‌ها خواهیم پرداخت.

۱. تاثیر استرس بر IBS

حرکت خودکار دستگاه گوارش تا حد زیادی توسط سیستم عصبی شما کنترل می‌شود. استرس می‌تواند بر اعصاب تأثیر بگذارد و سیستم گوارش را بیش از حد فعال کند. اگر مبتلا به IBS باشید، حتی اختلالات جزئی سیستم گوارش، روده بزرگ را تحریک می‌کند.

علاوه بر این محققین معتقد هستند که یکی از علل بروز سندروم روده تحریک پذیر، سیستم ایمنی است. استرس، تاثیر مستقیمی بر سیستم ایمنی دارد. بنابراین از این طریق نیز می‌تواند با IBS مرتبط باشد.

۲.  کاهش وزن و IBS

سندرم روده تحریک پذیر سبب کاهش وزن نمی‌شود. پس اگر به همراه علائم آن، کاهش وزن ناگهانی را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید.

گرفتگی عضلات ممکن است بلافاصله بعد از غذا خوردن ظاهر شود. پس اگر به دلیل جلوگیری از علائم، کالری کافی مصرف نکنید، دچار کاهش وزن خواهید شد.

همچنین ممکن است به دلیل اسهال مکرر، بدن تمام مواد مغذی را دریافت نکند. در نتیجه ممکن است وزن شما کاهش یابد.

سوالات متداول در مورد سندرم روده تحریک پذیر

پس از اینکه با سندروم روده تحریک پذیر و علل بروز آن آشنا شدید، ممکن است یکسری سوال در ذهنتان ایجاد شود. در ادامه به بررسی سوالات متداول در رابطه با IBS خواهیم پرداخت.

۱.  علائم IBS در زنان چیست؟

علائم سندرم روده تحریک پذیر در زنان نیز همان درد و نفخ معده است. اما زنان ممکن است در حوالی زمان قاعدگی یا در طول آن، علائم بیشتری را تجربه کنند. زنان یائسه علائم کمتری دارند. در برخی موارد نیز علائم IBS در دوران بارداری تشدید می‌شود.

۲. علائم IBS در مردان چیست؟

علائم IBS در مردان مانند علائم در زنان است. اما در مردان خفیف‌تر است.

۳. غذاهای مضر برای سندروم روده تحریک پذیر کدام است؟

شاید اجتناب از برخی مواد غذایی سخت باشد. اما برای مدیریت IBS ارزش تلاش کردن را دارد.

اصلاح مقادیر یا حذف برخی از مواد غذایی مانند لبنیات، غذاهای سرخ شده، قندهای غیرقابل هضم و لوبیا ممکن است به کاهش علائم سندروم روده تحریک پذیر کمک کند.

در برخی افراد نیز، مصرف ادویه‌ها و گیاهانی مانند زنجبیل، نعناع و بابونه به کاهش برخی از علائم IBS کمک کرده است.

۴. عوارض مرتبط با IBS کدام است؟

• اختلال در انجام امور روزمره: برخی از افراد مبتلا به IBS متوسط ​​تا شدید ممکن است کیفیت زندگی پایینی داشته باشند. علائم این اختلال می‌تواند کاهش تمرکز را به همراه داشته باشد و در کارهای روزمره اختلال ایجاد کند.
• اختلالات خلقی: طبق یک مطالعه در سال 2015، داشتن IBS ممکن است خطر افسردگی، اضطراب، اختلال خواب یا اختلال دوقطبی را افزایش دهد.
• آسیب روده: سندروم روده تحریک پذیر در برخی موارد می‌تواند باعث آسیب روده شود. اما این آسیب چندان متداول نیست.

۵.  چگونه از ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر جلوگیری کنیم؟

از آنجایی که هیچ دلیل شناخته شده ای برای IBS وجود ندارد، نمی‌توانید از آن پیشگیری یا اجتناب کنید. اما اگر مبتلا به IBS هستید، می‌توانید با اجتناب از محرک‌ها از تشدید علائم جلوگیری کنید.

۶.  آیا نخوردن غذا در درمان IBS موثر است؟

تصور کنید شما یک موتور دارید و موتور مشکل دارد. حالا شما آن را خاموش کنید. آیا موتور درست می‌شود؟

اگر تعداد دفعات غذا خوردن خود را از سه به دو بار در روز کاهش دهید، ممکن است تعداد علائمی را که در روز تجربه می‌کنید کاهش دهید. اما این لزوما راهی برای درمان نیست.