بررسی حضور انگل در رسوبات ادراری : مروری بر انواع رایج انگل ها

بررسی حضور انگل در رسوبات ادراری ممکن است کمی دشوار باشد. اما این نوع از بیماری‌های عفونی شیوع زیادی دارند. شایع ترین عفونت های انگلی دستگاه ادراری  که در مقالات شرح داده شده‌اند عبارتند از تریکوموناس واژینالیس^[۱]، شیستوزوما هماتوبیوم^[۲] و میکروفیلاریا^[۳].

میکروارگانیسم‌های دیگری نظیر بالانتیدیوم کولی و پارامسی نیز ممکن است باعث عفونت انگلی دستگاه تناسلی شوند اما بسیار نادر هستند.

طیف مرفولوژیکی نسبتاً گسترده‌ای از انگل‌ها را می‌توان از طریق بررسی میکروسکوپی رسوب ادرار سانتریفیوژ شده تشخیص داد. آن‌ها ممکن است با علائمی مانند پیوری، هماچوری، اسهال، سوزش ادرار و خارش ظاهر شوند. تشخیص سریع در اکثر موارد به مدیریت موثر بیماری کمک خواهد کرد.

هدف اصلی این مقاله افزایش آگاهی پاتولوژیست‌ها و پزشکان در مورد اهمیت ارزیابی سیتولوژیک ادرار است.

آزمایش ادرار، دریچه‌ای به عملکرد درونی بدن

آزمایش ادرار را می‌توان به عنوان دریچه‌ای به عملکرد درونی بدن در نظر گرفت. این مایع ممکن است منعکس کننده برخی شرایط مختلف، حتی بیماری‌ها باشد. ادرار به عنوان یک نمونه تشخیصی ایده‌آل در نظر گرفته می‌شود. زیرا جمع آوری آن مطمئنا یک روش غیر تهاجمی بالینی است.

در زمینه آزمایش ادرار، اگر عفونت مثبت باشد می‌توان دو احتمال را در نظر گرفت:

(۱) عفونت واقعاً در دستگاه ادراری وجود دارد و ارگانیسم در آزمایش مستقیم میکروسکوپی  قابل مشاهده است.

(۲) عفونت در جای دیگری از بدن رخ می‌دهد، اما متابولیت‌های مربوطه را می توان در ادرار یافت.

امروزه با توجه به پیشرفت حوزه خودکار و ماشینی، هنوز هم بررسی رسوبات ادراری به این طریق مشکل است. میکروارگانیسم‌های موجود در رسوب ادرار به راحتی از دست می‌روند. اگرچه انجام کارها به صورت دستی دشوار می‌شود، اما بررسی میکروسکوپی رسوبات ادراری برای تشخیص این موجودات بسیار مهم است.

ارگانیسم‌های متحرک مختلفی که در ادرار دیده می‌شوند عبارتند از تریکوموناس، میکروفیلاریا و شیستوزوما هماتوبیوم و سایر میکروارگانیسم‌های نادر مانند بالانتیدیوم کولی و پارامسی.

در ادامه به بررسی نحوه آماده سازی رسوب ادرار و مشاهده انگل در رسوبات ادراری خواهیم پرداخت.

آماده سازی رسوب ادرار

در اکثر آزمایشگاه‌ها، بررسی رسوبات اداری، بخشی جدایی‌ناپذیر از کارهای روتین آزمایشگاهی است. اما در واقع هیچ روش مرجعی برای بررسی میکروسکوپی رسوب ادرار وجود ندارد. بررسی انگل در رسوبات ادراری نیز از این قاعده مستثنی نیست.

با این وجود مرحله پیش تحلیلی (پرِ آنالیتیک) آسیب پذیرترین بخش فرآیند آزمایشگاهی است که تا ۷۵ درصد از کل خطاهای آزمایشگاهی را به خود اختصاص داده است. مرحله پیش تحلیلی از چندین مرحله فرعی تشکیل شده است:

دستورالعمل برای انجام آزمایش، آماده سازی بیمار، جمع آوری نمونه، نگهداری نمونه از جمله انتقال آن و آماده سازی نمونه برای بررسی زیر میکروسکوپ.

حتی اگر آزمایشگاه مستقیماً در تمام این مراحل دخالت نداشته باشد، کارکنان آزمایشگاه مسئول اجرای صحیح آن‌ها هستند.

آماده سازی بیمار

یکی از نکات مهم برای بررسی صحیح انگل در رسوبات اداری، آماده سازی بیماران است. خیلی اوقات نیاز است خود بیمار نمونه ادرار را جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل کند.

در شرایط بسیار ایده‌آل، بیمار باید دستورالعمل‌های زیر را دریافت کند:

(۱) باید تقریباً ۴۸ ساعت قبل از جمع‌آوری نمونه از تمرینات بدنی شدید خودداری کند.

(۲) باید تقریباً ۲۴ ساعت قبل از جمع‌آوری نمونه از رابطه جنسی خودداری کند.

(۳) ترجیحا نباید در دوران قاعدکی نمونه جمع آوری شود. (برای زنان)

(۴) باید از نوشیدن بیش از حد مایعات در صبح و شب قبل از جمع آوری ادرار خودداری شود.

جمع آوری نمونه برای بررسی حضور انگل در رسوبات ادراری

برای بررسی صحیح انگل در رسوبات ادراری ، زمان‌بندی جمع‌آوری نمونه معمولاً به صورت تصادفی است. به این معنی که هر زمان که بیمار به آزمایشگاه مراجعه کرد، می‌توان بلافاصله نمونه را جمع‌آوری کرد. روشی که نمونه جمع آوری شده باید به شرح زیر انجام شود:

(۱) شستن دقیق دست‌ها

(۲) باز کردن لابیا در زنان

(۳) تمیز کردن دهانه مجرای ادرار و سپس خشک کردن آن

(۴) ادرار کردن: اجازه دهید قسمت اول ادرار به توالت برود و سپس با احتیاط بدون قطع جریان، ادرار  در ظرف مناسب جمع آوری شود.

اگر نمونه از کاتتر یک فرد مبتلا به یک بیماری جدی گرفته شود، نیاز به رسیدگی دقیق‌تری دارد. برای این منظور دستورالعمل های مرکز درمانی و یا آزمایشگاه  را بررسی کنید.

نگهداری و حمل و نقل نمونه

جهت بررسی انگل در رسوبات ادراری در حالت ایده‌آل، نمونه باید در اسرع وقت یا حداقل ظرف یک ساعت پس از دفع از بدن بررسی شود. در صورت تاخیر، نمونه باید در یخچال نگهداری شود.

آماده سازی نمونه برای بررسی انگل در رسوبات ادراری

آماده سازی رسوب ادرار برای شناسایی سلول‌ها، سیلندرها، کریستال ها ویا میکروارگانیسم‌ها انجام می‌شود. در ادامه روش اماده سازی نمونه برای بررسی انگل در رسوبات ادراری را مرور خواهیم کرد:

(۱) نمونه ادرار را با روش معکوس کردن آرام ظرف مخلوط کنید.

(۲) با استفاده از یک پیپت پلاستیکی یکبار مصرف، ۵ میلی لیتر ادرار را به یک لوله مخروطی سانتریفیوژ انتقال دهید. لوله‌های مخروطی با حجم ۵ میلی لیتری مناسب هستند. سانتریفیوژ کردن در ۲۵۰۰ دور در دقیقه به مدت ۱۰ دقیقه یا ۴۰۰g به مدت ۵ دقیقه انجام می‌شود.

(۳) پس از توقف سانتریفیوژ، لوله را بردارید و مایع رویی (مایع آزاد در بالای نمونه) را با یک پیپت پلاستیکی خارج کنید. مواظب باشید هنگام برداشتن مایع رویی، رسوبات به دست آمده (پلت) را مخلوط نکنید.

(۴) با استفاده از یک پیپت دیگر، یک قطره از رسوبات ته لوله را به لام میکروسکوپ انتقال دهید. سپس به آرامی آن را با یک لامل بپوشانید. نمونه آماده بررسی است.

شیستوزوما هماتوبیوم و شیستوزومیازیس

شیستوزوم هماتوبیوم^[۴] همراه با شیستوزوما مانسونی ارگانیسم‌های شیستوزومی اولیه هستند که کلیه را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این کرم دستگاه ادراری باعث گلومرولونفریت برجسته می‌شود که منجر به سندرم نفروتیک می‌گردد. شیستوزوما هماتوبیوم منجر به التهاب بینابینی برجسته با سلول‌های تک هسته‌ای و فیبروز می‌شود. تخم‌های شیستوزوما  ممکن است در کلیه جمع شده و یک واکنش التهابی گرانولوماتوز را ایجاد کنند. تخم های شیستوزوما هماتوبیوم (با خارهای انتهایی مشخص) تشخیص داده می شوند.

تشخیص قطعی عفونت شیستوزوما هماتوبیوم در بیماران بالغ یک چالش واقعا مهم از دیدگاه بالینی است. بزرگسالان مبتلا به عفونت مزمن می‌توانند تعداد مشخصی تخم را از طریق ادرار دفع کنند که اغلب به دلیل مشخصه عبور لحظه‌ای ممکن است در آزمایش رسوب ادرار دیده نشوند. تظاهرات بالینی این نوع عفونت انگلی در رسوبات ادراری وجود هماچوری است که معمولاً با افزایش دفعات ادرار کردن و سوزش ادرار همراه است.

اکینوکوکوس گرانولوزوس و کیست هیداتید

اکینوکوکوزیس کیستیک انسان (CE) یک بیماری مزمن است که توسط لارو کرم اکینوکوکوس گرانولوزوس  ایجاد می‌شود. از نظر اپیدمیولوژیک، بومی بودن آن در بسیاری از مناطق جهان یافت می‌شود و الگوی پراکنش آن در بیست سال گذشته تغییر نکرده است. در انسان، کیست‌های CE عمدتاً روی کبد و سیستم ریوی تأثیر می‌گذارند. اما می‌توانند بر کلیه نیز تأثیر بگذارند. با این حال، تظاهرات بالینی این عفونت در کلیه می‌تواند بسیار مشخص باشد. به همین دلیل این نوع انگل در رسوبات ادراری کاملا قابل مشاهده است.

ووشرریا بانکروفتی و سایر نماتدهای فیلاریائی

شیلوری یک وضعیت پزشکی غیر معمول است که در نتیجه ارتباط غیرطبیعی بین سیستم لنفاوی شکمی و دستگاه ادراری ایجاد می‌شود.  این مسئله منجر به پیدایش فیستول‌های لنفاوی-ادراری می‌شود. هنگامی که چنین فیستولی تشکیل گردد، ادرار به رنگ سفید شیری تغییر می‌کند. گاهی اوقات در بیماران، هماچوری همراه با پارگی رگ‌های خونی کوچک نیز در طی تشکیل فیستول‌های لنفاوی ادراری ایجاد می‌شود.

کرم فیلاریای بالغ باعث التهاب غدد لنفاوی، و فشار خون لنفاوی می‌شود. بنابراین، ریزش میکروفیلاریا در ادرار احتمالاً توسط عوامل محلی مانند انسداد لنفاوی ناشی از اسکار یا تومور و آسیب به دیواره عروق، التهاب، تروما یا استاز تعیین می‌شود.

تریکوموناس واژینالیس و تریکومونیازیس

یکی از رایج ترین انواعانگل در رسوبات ادراری، تریکوموناس واژینالیس است. تریکومونیازیس واژن یک عفونت شایع است که احتمال ابتلا به HIV را تا ۵۰ درصد افزایش می‌دهد. همچنین با سایر انواع بیماری‌های مقاربتی و پیامدهای نامطلوب تولد – به عنوان مثال زایمان زودرس-  نیز مرتبط است.

پلاسمودیوم فالسیپاروم و تب آب سیاه

عفونت پلاسمودیوم فالسیپاروم با روش PCR با استفاده از نمونه ادرار و بزاق انسان قابل تشخیص است. با توجه به اصلاح بیشتر تکنیک‌ها، امروزه غربالگری انگل مالاریا در مقیاس بزرگ و بررسی‌های اپیدمیولوژیک می‌تواند بدون نیاز به جمع‌آوری خون امکان‌پذیر باشد.

تب آب سیاه (BWF) مجموعه‌ای از سندرم های بالینی است که به عنوان عارضه عفونت شدید مالاریا رخ می‌دهد. این عفونت با همولیز داخل عروقی، هموگلوبینوری و نارسایی حاد کلیه همراه است.

 پاتوژنز دقیق BWF همچنان مبهم است. مکانیسمی که منجر به تخریب گلبول‌های قرمز می‌شود در واقع می‌تواند ایمونولوژیک و غیرایمونولوژیک باشد که منجر به همولیز عظیم داخل عروقی می‌گردد.

سخن پایانی

بررسی انگل در رسوبات ادراری ممکن است کمی دشوار باشد. اما این نوع از بیماری‌های عفونی شیوع زیادی دارند. در این مقاله سعی کردیم مروری بر این انگل‌ها داشته باشیم .

واژه نامه