عوارض مصرف زیاد ویتامین دی چیست؟

حتما می‌دانید که ویتامین D یک ماده ضروری برای بدن است. اما آیا از عوارض مصرف زیاد ویتامین دی با خبر هستید؟

ویتامین D یک ماده مغذی کلیدی است که به جذب کلسیم برای کمک به ساخت استخوان‌های قوی کمک می‌کند. همچنین برای سیستم ایمنی، سیستم عصبی و عضلات شما مهم است. کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به بیماری‌های روانی مانند افسردگی و اختلال عاطفی فصلی^[1] (SAD) شود.

ممکن است بارها در مورد کمبود ویتامین دی و عوارض آن خوانده یا شنیده باشد. اما شاید از عوارض مصرف زیاد این ویتامین چندان آگاهی نداشته باشید. در این مطلب قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

مصرف زیاد ویتامین دی

ویتامین دی، یک ماده مغذی برای بدن و استخوان‌ها است. کمبود این ماده یک مشکل بسیار رایج است که اکثر افراد به آن مبتلا هستند. به همین دلیل خیلی از افراد به مصرف مکمل ویتامین D برای جبران این کمبود روی آورده‌اند. اما نباید از عوارض مصرف زیاد ویتامین دی غافل شد.

در حال حاضر مقدار توصیه شده ویتامین دی در روز، برای بزرگسالان زیر 70 سال 600 واحد بین‌المللی (IU) و برای افراد مسن 800 واحد بین‌المللی است. دوزهای بالاتر می‌تواند باعث مسمومیت شود. در واقع، بسیاری از موارد مسمومیت با ویتامین D در نتیجه اشتباهات دوز مصرفی بوده است.

البته لازم به ذکر است که دوز مناسب بسته به شرایط مختلف برای هر فرد متفاوت است. پس جهت آگاهی از ویتامین دی بدن خود حتما به پزشک مراجعه کنید.

ویتامین دی بیش از حد، که به عنوان سمیت ویتامین دی ( vitamin D toxicity ) یا هیپرویتامینوز D (hypervitaminosis D) نیز شناخته می‌شود، می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی ایجاد کند.

مصرف زیاد ویتامین دی می‌تواند منجر به تجمع کلسیم اضافی در خون شود و در نتیجه علائم فیزیکی مانند تکرر ادرار، ضعف، تهوع و استفراغ را به همراه داشته باشد. همچنین ممکن است منجر به مشکلات کلیوی یا استخوانی گردد.

چه چیزی باعث سمیت ویتامین دی می‌شود؟

بدن شما تولید ویتامین D را تنظیم می‌کند. به همین دلیل بعید است که با قرار گرفتن در معرض نور خورشید به سمیت ویتامین دی دچار شوید. غذاها نیز معمولاً حاوی مقادیر زیادی ویتامین D نیستند.

بنابراین، سمیت ویتامین D تقریباً همیشه نتیجه مصرف بیش از حد مکمل است.

افراد مختلف ممکن است برای رفع کمبود ویتامین دی یا کمک به تسکین علائم  اختلال عاطفی یا افسردگی، مصرف مکمل‌های ویتامین D را آغاز کنند. مشکل این است که این افراد ممکن است زیاده روی کنند. یا فکر کنند که مصرف بیشتر مکمل، اثرات مفید بیشتری خواهد داشت. به این ترتیب، مصرف دارو بدون تجویز و مشورت پزشک، می‌تواند عواقب جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد.

مسمومیت ویتامین دی، ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد تصادفی و خطا در نسخه نیز رخ دهد.

چه کسانی بیشتر مستعد سمیت ویتامین دی هستند؟

مسمومیت با ویتامین D در افراد مبتلا به بیماری‌های خاص شایع‌تر است. بیماری‌هایی که خطر بروز سمیت ویتامین دی را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• اختلالات گرانولوماتوز (granulomatous disorders) یا التهاب رگ‌های خونی کوچک
• اختلالات مادرزادی
• برخی از لنفوم‌ها
• متابولیسم ویتامین D نامنظم

علائم مصرف زیاد ویتامین دی

شاید شما هم با این پرسش مواجه شده باشید که مصرف زیاد ویتامین دی چه عوارضی دارد؟ در ادامه علائمی که نشان‌‌دهنده مسمومیت ویتامین D هستند، را ذکر خواهیم کرد:

• از دست دادن اشتها
• یبوست
• کم آبی بدن
• گیجی
• سرگیجه
• خستگی
• تکرر ادرار
• فشار خون بالا
• ضعف عضلانی
• حالت تهوع
• تشنگی
• وزوز گوش
• استفراغ

موارد گفته شده، علائم اولیه‌ای بودند که احتمال سمیت ویتامین دی را نشان می‌دهند. اما سمیت ویتامین D می‌تواند عواقب دیگری از جمله مشکلات کلیوی و استخوانی را به دنبال داشته باشد.

پس اگر این علائم را دارید، با پزشک خود صحبت کنید. حتماً به پزشک بگویید که چه مکملی مصرف می‌کنید و دوز آن چقدر است.

مصرف زیاد ویتامین دی و هیپرکلسمی

مصرف بیش از حد ویتامین D می‌تواند منجر به تجمع کلسیم بیش از حد در خون شود که به عنوان هیپرکلسمی (Hypercalcemia) شناخته می‌شود. برخی از علائم هیپرکلسمی عبارتند از:

• از دست دادن اشتها
• یبوست
• افسردگی
• سردرد
• مشکلات حافظه
• تشنگی
• خستگی بیش از حد

هیپرکلسمی به معنای داشتن سطح بالای کلسیم سرم خون است.

سطح طبیعی کلسیم بین 8.8 تا 10.8 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

سطح سرمی کلسیم بین 10.5 تا 13.9 میلی‌‌گرم در دسی‌لیتر به عنوان هیپرکلسمی خفیف تا متوسط طبقه‌بندی می‌شود. اما اعداد بین 14.0 و 16.0 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به عنوان هیپرکلسمی شدید در نظر گرفته می‌شود.

با این وجود باز هم توصیه می‌شود برای بررسی سطح کلسیم خون خود با پزشک مشورت کنید.

مصرف زیاد ویتامین دی و مشکلات کلیوی

مصرف زیاد ویتامین دی به روش‌های مختلفی می‌تواند سبب مشکلات کلیوی شود. به‌عنوان مثال:

هیپرکلسمی ناشی از سمیت ویتامین D می‌تواند منجر به مشکلات کلیوی یا حتی آسیب کلیه شود.

 از آنجایی که مصرف بیش از حد ویتامین D باعث افزایش جذب کلسیم می‌شود، می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود.

رسوبات کلسیم در کلیه‌ها می‌تواند منجر به وضعیتی به نام نفروکلسینوز (nephrocalcinosis) شود که آسیب دائمی کلیه یا حتی نارسایی کلیه را به دنبال خواهد داشت.

مصرف زیاد ویتامین دی و مشکلات استخوانی

همه‌ی ما می‌دانیم که دریافت ویتامین D کافی برای سلامت استخوان ضروری است. اما مصرف زیاد ویتامین دی می‌تواند اثرات مضری بر استخوان‌ها برجای بگذارد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف بیش از حد ویتامین D می‌تواند با عملکرد ویتامین K2، که به حفظ کلسیم در استخوان‌ها کمک می‌کند، تداخل ایجاد کند.

همچنین مطالعات نشان داده است که مصرف زیاد ویتامین دی، خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد.

پزشکان چگونه مصرف زیاد ویتامین دی تشخیص می‌‌دهند؟

برای بررسی مصرف زیاد ویتامین دی در بدن، پزشک ابتدا معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد و در مورد علائم، سوالاتی از شما خواهد پرسید.

همچنین ممکن است از شما خواسته شود آزمایش‌هایی را انجام دهید. این آزمایش‌ها به بررسی موارد زیر کمک می‌کنند:

• سطح ویتامین D
• سطح کلسیم در خون و ادرار
• مقدار فسفات در خون (فسفات حاوی ماده معدنی فسفر است که به ساخت استخوان‌های قوی کمک می‌کند)

گاهی اوقات ممکن است پزشک استخوان‌های شما را با استفاده از تکنیک‌های تصویر برداری بررسی کند تا میزان تراکم آن را بسنجد.

گاهی اوقات ممکن است پزشک استخوان‌های شما را با استفاده از تکنیک‌های تصویر برداری بررسی کند تا میزان آن را بسنجد.

آیا سمیت ویتامین دی قابل درمان است؟

همانطور که گفته شد، مصرف زیاد ویتامین دی می‌تواند عوارض مختلفی را ایجاد کند. به همین دلیل درمان این عوارض نیز به شدت و نوع آن بستگی دارد. به طور مثال در موارد خفیف، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های ویتامین دی را قطع کرده  و همچنین میزان کلسیم دریافتی از غذا را محدود کند.

گاهی اوقات ممکن است لازم باشد پزشک مایعات را از طریق ورید (IV) به شما بدهد و از شما بخواهد داروهایی مانند استروئیدها و بیس فسفونات‌ها را نیز مصرف کنید.

اگر نارسایی کلیه دارید، ممکن است به درمانی به نام همودیالیز نیاز داشته باشید. این کار به کلیه‌های شما در تصفیه آب و مواد زائد از خون کمک می‌کند.

لازم به ذکر است که اکثر افراد مبتلا به سمیت ویتامین D بدون عوارض جدی، بهبود می‌یابند. اما مشورت با پزشک برای مصرف دارو یا قطع مکمل‌ها ضروری است.

چگونه از سمیت ویتامین D دور بمانیم؟

ممکن است خیلی افراد نگران کمبود ویتامین دی باشند و به همین دلیل خودسرانه، مکمل‌هایی را مصرف کنند. اما این کار می‌تواند عوارض جدی مصرف زیاد ویتامین دی را به دنبال داشته باشد.

اگر نگران کمبود ویتامین دی بدن خود هستید، توصیه می‌شود خوردن غذاهایی که به طور طبیعی سرشار از ویتامین D هستند را آغاز کنید.

غذاهایی که می توانید برای افزایش سطح ویتامین D خود مصرف کنید عبارتند از:

• زرده تخم مرغ
• شیر، ماست یا آبغوره
• پنیر
• ماهی مانند ماهی تن یا سالمون

اگر تصمیم به مصرف مکمل ویتامین D دارید، همیشه دستورالعمل‌های پزشک خود را دنبال کنید و بیش از مقادیر توصیه شده مصرف نکنید.

سخن پایانی

ویتامین D برای سلامت جسمی و روانی مهم است. اما اگر تصمیم به مصرف مکمل دارید، احتیاط کنید و ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.

تحقیقات نشان می‌دهد مصرف مکمل ویتامین D با دوز بالا خطر ابتلا به سنگ کلیه، شکستگی استخوان،سرطان پروستات، سرطان پانکراس و افزایش مرگ و میر مرتبط با اینگونه بیماری‌ها را افزایش می‌دهد.

ایدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.