12 علائم غیر معمول دیابت که شاید از آن بی خبر باشید
دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک است که بر توانایی بدن در تولید یا استفاده از انسولین تأثیر می‌گذارد و منجر به افزایش سطح قند خون می‌شود. با شناسایی علائم غیر معمول دیابت ، می‌توان به تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر آن کمک کرد. در این مقاله، به بررسی این بیماری و ۱۲ علائم غیرمعمول آن پرداخته شده است که ممکن است پیش از تشخیص قطعی بیماری در افراد ظاهر شوند.
انواع دیابت؛ علل و نقش انسولین در کنترل قند خون
پیش از بررسی انواع دیابت اول باید با هورمون انسولین آشنا شویم. انسولین هورمونی است که در پانکراس ساخته می‌شود. این هورمون میزان گلوکز خون را تنظیم کرده و به بدن اجازه می‌دهد از قند موجود در کربوهیدرات‌ها برای تأمین انرژی استفاده کند. بدون انسولین، قند نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود و در جریان خون تجمع می‌یابد.
بر این اساس، بیماری دیابت (Diabetes) در دو نوع دیده می‌شود:
- دیابت نوع 1: که در آن بدن به شکل درست انسولین (Insulin) ترشج نمی‌کند.
- دیابت نوع 2: که در آن بدن قادر نیست به درستی از انسولین ترشح شده استفاده کند.
هر دو نوع دیابت در نهایت منجر به بالا رفتن میزان گلوکز (قند موجود در شکر) در خون می‌شود.
هر ساله افراد زیادی در سراسر جهان به دیابت دچار می‌شوند، اما شمار زیادی از آن‌ها ممکن است بدون تشخیص باقی بمانند. دیابت نوعی بیماری مزمن و پیشرونده است. بنابراین شناخت علائم آن کلیدی برای حفظ سطح سالم قند خون است.
با این حال، علائم اولیه دیابت در همه افراد یکسان نیست. برخی افراد نشانه‌های واضح و مشخصی از این بیماری را بروز می‌دهند، در حالی که برخی دیگر علائم نادر و غیرمعمولی را تجربه می‌کنند.
در ادامه به بررسی ۱۲ نشانه غیرمعمول پرداخته‌ایم که می‌تواند بیانگر ابتلا به دیابت باشد.
علائم غیر معمول دیابت
1. پوست تیره‌تر در قسمت گردن
یکی از علائم غیر معمول دیابت ، ایجاد لکه‌های تیره روی پوست، به‌ویژه در ناحیه گردن است. این لکه‌های تیره ممکن است گسترده باشند یا فقط در چین‌های پوست دیده شوند. همچنین ممکن است پوست اطراف گردن حالت مخملی یا ضخیم‌تر پیدا کند. این وضعیت به نام آکانتوز نیگریکانس Acanthosis nigricans شناخته می‌شود و گاهی در ناحیه کشاله ران و زیر بغل نیز دیده می‌شود.
این وضعیت در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ و کسانی که پوست تیره‌تری دارند شایع است. علت آن، وجود سطح بالای انسولین در خون است که باعث می‌شود سلول‌های پوستی سریع‌تر از حد طبیعی تکثیر شوند.
2. عفونت‌های مکرر؛ از علائم غیر معمول دیابت
عفونت‌های مکرر از دیگر علائم غیر معمول دیابت به شمار می‌رود. دیابت می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و آن را در برابر بیماری‌ها حساس‌تر کند. در نتیجه، بدن ممکن است دچار عفونت های مکرر شود. در واقع وقتی سطح قند خون بیش از حد بالا باشد، گلبول‌های سفید برای حرکت در جریان خون با مشکل مواجه می‌شوند. این موضوع توانایی بدن در مقابله با عفونت‌ها را کاهش می‌دهد.
این عفونت‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- عفونت‌های واژینال
- عفونت‌های قارچی
- عفونت‌های مثانه
- عفونت‌های پوستی
3. تغییرات بینایی
اگر تغییراتی در بینایی ایجاد شود، اولین اقدام مراجعه به چشم‌پزشک است. با این حال، باید به این نکته توجه داشت که تغییرات بینایی می‌تواند یک علامت هشداردهنده دیابت نیز باشد.
قند خون بالا می‌تواند تمام قسمت‌های بدن، از جمله چشم‌ها، را تحت تأثیر قرار دهد. این وضعیت می‌تواند سطح مایعات در چشم‌ها را تغییر دهد و باعث تورم، تاری دید یا مشکل در تمرکز بر روی اجسام شود.
4. سبکی سر و یا سرگیجه
برخی افراد سبکی سر را به خستگی یا گرسنگی نسبت می‌دهند که ممکن است درست باشد، اما این حالت فقط به پایین بودن قند خون محدود نمی‌شود. بلکه می‌تواند یکی از علائم غیر معمول دیابت نیز باشد.
قند خون بالا نیز می‌تواند باعث سرگیجه شود. سطح بالای گلوکز می‌تواند تکرر ادرار را تحریک کند و منجر به کم‌آبی بدن شود. کمبود آب در بدن عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند تمرکز و حافظه را مختل کند.
5. اختلالات جنسی
اختلال نعوظ [1] نیز یکی از علائم غیر معمول دیابت است. این مشکل معمولاً در مردان مبتلا به دیابت نوع ۲ رخ می‌دهد و باعث دشواری در ایجاد یا حفظ نعوظ می‌شود. رگ وظیفه انتقال خون به آلت تناسلی را دارد. چنانچه قند خون بالا به اعصاب و این رگ ها آسیب برساند، ممکن است فرد اختلالات جنسی را تجربه کند.
اختلالات جنسی می‌تواند در زنان نیز رخ دهد و منجر به کاهش میل جنسی و خشکی واژن شود. پژوهش‌ها درباره مشکلات جنسی مرتبط با دیابت در زنان به اندازه مطالعات انجام‌شده در مردان قطعی و کامل نیستند.
6. تحریک‌پذیری
احساس مکرر تحریک‌پذیری یا تغییرات در خلق‌وخو یکی دیگر از علائم غیر معمول دیابت تشخیص‌داده‌نشده است. دلیل این امر آن است که دیابت کنترل‌نشده می‌تواند باعث نوسانات سریع در قند خون شود. سطح قند خون می‌تواند باعث تغییرات سریع در خلق‌وخو شود، بنابراین سطوح پایین تر یا بالا‌تر از محدوده طبیعی می‌تواند بر حال و احساس افراد تاثیر بگذارد.
خبر خوب این است که تحریک‌پذیری و دیگر تغییرات خلق‌وخو ناشی از افزایش قند خون موقتی هستند و زمانی که سطح قند خون تثبیت شود، حالت‌های روحی به حالت طبیعی بازمی‌گردند.
7. کاهش وزن
از دیگر علائم غیر معمول دیابت، کاهش وزن است. وقتی بدن انسولین کافی تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند از آن به‌درستی استفاده کند، سلول‌های بدن گلوکز کافی برای تأمین انرژی دریافت نمی‌کنند. در نتیجه، بدن شروع به سوزاندن چربی و توده عضلانی برای تأمین انرژی می‌کند. این امر می‌تواند منجر به کاهش ناگهانی وزن کلی بدن شود.
8. خارش؛ یکی از علائم غیر معمول دیابت
دیابت تشخیص‌داده‌نشده و افزایش قند خون می‌تواند به فیبرهای عصبی در سراسر بدن آسیب برساند. این آسیب ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن رخ دهد، اما معمولاً اعصاب دست‌ها و پاها را بیشتر درگیر می‌کند.
این آسیب می‌تواند باعث خارش که یکی دیگر از علائم غیر معمول دیابت است، شود. علاوه بر این، آسیب به رگ‌های خونی ناشی از افزایش قند خون می‌تواند گردش خون در اندام‌ها را کاهش دهد. این امر باعث خشکی پوست شده و خارش و پوسته‌پوسته شدن را به دنبال دارد.
9. بوی میوه‌ای دهان
بوی غیرعادی و میوه‌ای دهان (Fruity-smelling breath) یکی از نشانه‌های کمتر شناخته‌شده دیابت است که معمولاً در شرایط اورژانسی و خطرناکی به نام کتواسیدوز دیابتی (Diabetic Ketoacidosis – DKA) مشاهده می‌شود.
وقتی بدن نمی‌تواند از انسولین برای تأمین انرژی استفاده کند، شروع به تجزیه سلول‌های چربی برای انرژی می‌کند. این فرایند اسیدی به نام کتون تولید می‌کند.
کتون‌های اضافی در جریان خون معمولاً از طریق ادرار از بدن خارج می‌شوند. با این حال، هنگامی که بدن شروع به سوزاندن چربی برای انرژی می‌کند، اثر آن بروز تنفسی با بوی میوه‌ای یا شبیه استون (لاک ناخن) است.
کتواسیدوز دیابتی یک عارضه شدید دیابت است و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده این علائم ضروری است.
10. درد در اندام‌ها
سطح بالای قند خون ممکن است باعث آسیب به اعصاب گردد که به آن نوروپاتی دیابتی (diabetic neuropathy) گفته می‌شود. در این حالت ممکن است مشکلاتی مانند درد یا گرفتگی عضلات ایجاد شود.
این درد می‌تواند در پاها یا ساق‌ها رخ دهد. همچنین ممکن است منجر به احساس سوزن‌سوزن شدن، سوزش یا بی‌حسی در اندام‌ها گردد.
11. خشکی دهان؛ یکی از علائم غیر معمول دیابت
خشکی دهان می‌تواند برای هر کسی رخ دهد، اما در افراد مبتلا به دیابت شایع‌تر است. زیرا قند خون بالا جریان بزاق را کاهش می‌دهد.
کمبود بزاق در دهان می‌تواند زمینه‌ساز پوسیدگی دندان و بیماری لثه باشد. لازم به ذکر است که، خشکی دهان حتی پس از تشخیص دیابت نیز ممکن است ادامه یابد. خشکی دهان همچنین می‌تواند یکی از عوارض جانبی برخی داروهای مورد استفاده در درمان دیابت باشد.
12. تهوع و استفراغ
تهوع و استفراغ نیز از دیگر علائم غیر معمول دیابت هستند که می‌توانند نشان‌دهنده دیابت باشند. هر دو می‌توانند در اثر نوروپاتی ایجاد شوند.
آسیب عصبی می‌تواند مانع از حرکت صحیح غذا از معده به روده‌ها شود. وقفه در این فرایند می‌تواند باعث بازگشت غذا به معده شود و در نتیجه تهوع و گاهی استفراغ ایجاد کند.
علائم رایج‌تر ابتلا به بیماری دیابت
علاوه بر شناخت علائم غیر معمول دیابت، شناسایی علائم رایج‌تر این بیماری که ناشی از ناتوانی بدن در استفاده صحیح از انسولین است نیز، اهمیت زیادی دارد. علائم شایع دیابت شامل موارد زیر است:
- افزایش تشنگی
- تکرر ادرار
- گرسنگی شدید
- زخم‌هایی که به‌طور کند بهبود می‌یابند
زمان مناسب مراجعه به پزشک
اگرچه دیابت درمان قطعی ندارد، اما می‌توان آن را با یک برنامه درمانی کنترل کرد. با این حال، اگر درمانی صورت نگیرد، ممکن است عوارضی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است، ایجاد شود.
- آسیب عصبی غیرقابل بازگشت
- نابینایی
- مشکلات پوستی
- بیماری کلیه
- قطع عضو
- سکته مغزی
- مرگ
اگر اخیراً حس و حال همیشگی خود را ندارید یا هر یک از علائم دیابت را تجربه می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید.
آزمایش قند خون تصادفی، آزمایش قند خون ناشتا و آزمایش A1C که میزان قند خون را در طول زمان اندازه‌گیری می‌کند، می‌توانند به پزشک در تشخیص دیابت کمک کنند.
پس از تشخیص، درمان می‌تواند شامل انسولین، داروهای خوراکی، ورزش و همچنین تغییرات رژیم غذایی باشد.
سخن پایانی
شناخت علائم غیرمعمول دیابت نقش بسیار مهمی در تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عوارض جدی این بیماری دارد. اگرچه نشانه‌های شناخته‌شده‌ای مانند پرادراری و کاهش وزن ناخواسته اغلب مورد توجه قرار می‌گیرند، اما علائم کمتر شایعی همچون بوی میوه‌ای دهان، خارش مداوم پوست، تأخیر در ترمیم زخم‌ها، تاری دید متناوب یا بی‌حسی اندام‌ها نیز می‌توانند نشانه‌های هشداردهنده باشند. بی‌توجهی به این علائم ممکن است منجر به پیشرفت خاموش بیماری و بروز عوارض حاد یا مزمن شود.
بنابراین افزایش آگاهی عمومی و پزشکی نسبت به این نشانه‌ها، همراه با غربالگری و پیگیری منظم بیماران در معرض خطر، می‌تواند به شناسایی سریع‌تر دیابت و مدیریت مؤثرتر آن کمک کند. توجه به علائم غیرمعمول دیابت نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی بیماران منجر می‌شود، بلکه گامی اساسی در کاهش بار سنگین ناشی از عوارض دیابت بر سیستم سلامت و جامعه است.
| Erectile dysfunction | [1] |
