برنامه واكسيناسيون كودكان، نوزادان، و زنان در ایران
برنامه واكسيناسيون كودكان بهترین راه برای محافظت از کودک در برابر بسیاری از عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف است. این برنامه می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید کودک درچه زمانی به چه نوع واکسنی نیاز دارد.
در سراسر جهان برنامه واکسیناسیون کودکان و نوزادان هر ساله در دستورالعمل مراکز درمانی قرار می‌گیرد. ما نیز در این مقاله قصد داریم به استناد از آخرین برنامه کشوری وزارت بهداشت، به بررسی برنامه واكسيناسيون كودكان، نوزادان، و زنان در ایران بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
دلایل پیروی از برنامه ایمن سازی توصیه شده
لازم است والدین از برنامه واكسيناسيون كودكان تبعیت کنند. به این ترتیب می‌توان از کودک در برابر 14 بیماری بالقوه جدی محافظت کرد. اما چرا پیروری از این برنامه تا این حد اهمیت دارد؟
1- زمان‌بندی ایده آل در برنامه واكسيناسيون كودكان
یکی از مهم‌ترین دلایل پیروی از برنامه واكسيناسيون كودكان ، زمان بندی ایده‌آل است. این برنامه این بر اساس نحوه پاسخ سیستم ایمنی کودک شما به واکسن‌ها در سنین مختلف و میزان احتمال قرار گرفتن کودک شما در معرض یک بیماری خاص تدوین می‌شود..
درواقع صدها نفر از پزشکان برجسته کشور، متخصصان بهداشت عمومی و دانشمندان این برنامه را برای اطمینان از ایمن و مؤثر بودن آن طراحی می‌کنند.
2- جلوگیری از عوارض بیماری‌ها
به تعویق انداختن واکسن‌ها می‌تواند کودک شما را در برابر بیماری آسیب پذیر کند. نوزادان کم سن و سال بیشتر در معرض خطر عوارض جدی بیماری هستند. به عنوان مثال، سیاه سرفه ممکن است برای یک فرد بزرگسال تنها به معنای سرفه طولانی چند هفته‌ای باشد. اما برای نوزادان کمتر از یک سال می‌تواند بسیار جدی و حتی کشنده باشد. پیروی از برنامه واكسيناسيون كودكان ، از کودک در برابر عوارض بیماری‌های مختلف محافظت می‌کند.
3- پیشگیری بهتر از درمان است
توجه داشته باشید که کودک شما مدت‌ها قبل از اینکه در معرض بیماری قرار بگیرد به ایمنی نیاز دارد.
بنابراین بهتر است قبل از اینکه فرزندتان در معرض بیماری های خطرناک قرار بگیرد واکسینه شود.
اگر واکسیناسیون را مطابق برنامه انجام ندهید یا به تعویق بیندازید، ممکن است زمان کافی برای اثربخشی واکسن وجود نداشته باشد. به همین دلیل است که کارشناسانی که برنامه را تنظیم می کنند توجه دقیقی به زمان بندی دارند.
4- ایجاد بهترین محافظت
کودک شما تا زمانی که تمام دوز واکسن توصیه شده را دریافت نکرده باشد، کاملا در برابر بیماری‌ها مقاوم نخواهد بود.
در برنامه واكسيناسيون كودكان ، هر واکسن برای محافظت در برابر یک بیماری خاص ساخته شده است. برخی از واکسن‌ها برای اثربخش بودن به بیش از یک دوز نیاز دارند. پیروی از این برنامه به شما یادآوری می‌کند از هیچ دوزی غافل نشوید.
5- حفاظت طولانی مدت از کودک با برنامه واكسيناسيون كودكان
مادر، پیش از تولد نوزاد، آنتی بادی هایی را به کودک خود منتقل می‌کند. این آنتی بادی‌ها در ماه‌های اول زندگی از کودک شما محافظت می‌کنند.
اما همانطور که کودک شما در نهایت نیاز دارد تا خودش راه برود، سیستم ایمنی بدن او نیز در نهایت باید به تنهایی با بیماری‌ها مبارزه کند. واکسن‌ها به محافظت از کودک شما در هنگام از بین رفتن آنتی بادی‌های مادری کمک می‌کنند.
سیستم ایمنی بدن کودک شما حین رشد و تغذیه با شیر مادر از برخی عفونت‌ها محافظت می‌شود. با این حال، شیر مادر از کودکان در برابر همه بیماری‌ها محافظت نمی‌کند. به همین دلیل پیروی از برنامه واكسيناسيون كودكان بسیار مهم است. این برنامه تضمین می‌کند که سیستم ایمنی کودک شما کمک لازم را برای محافظت طولانی مدت در برابر بیماری‌های قابل پیشگیری دریافت می‌کند.
6- جلوگیری از گسترش بیماری
کودکانی که طبق برنامه واکسینه نشده‌اند نه تنها خودشان در معرض خطر بیماری هستند، بلکه می‌توانند بیماری را به دیگرانی که محافظت نشده‌اند نیز منتقل کنند. با دریافت به موقع واکسن‌های فرزندتان، نه تنها از کودک خود محافظت می‌کنید، بلکه به محافظت از دوستان، خانواده و جامعه نیز کمک می‌کنید.
برنامه واكسيناسيون كودكان ، نوزادان، و زنان در ایران
در جداول زير آخرين اطلاعات مربوط به برنامه واكسيناسيون نوزادان، كودكان و زنان مطابق با برنامه کشوری وزارت بهداشت ارائه شده است.
1- لیست واکسن‌های ضروری (اجباری) در برنامه واكسيناسيون
جدول 1 لیست واکسن‌های ضروری كودكان ، نوزادان، و زنان در ایران را نشان می‌دهد.
جدول 1 لیست واکسن‌هاي ضروري (اجباری)
| نوع واکسن | علامت اختصاری |
| سل | BCG |
| فلج اطفال(خوراکي) | OPV |
| فلج اطفال(تزريقي) | IPV |
| سرخک | Meas |
| هپاتيت B | HB |
| ديفتري کودکان | D |
| ديفتري بزرگسالان | d |
| توکسوئيد کزاز | TT* |
| سياه سرفه | p |
| ديفتري کزاز بزرگسالان (دوگانه بزرگسالان) | Td* |
| ديفتري کزاز کودکان (دوگانه کودکان) | DT* |
| ديفتري کزاز سياه سرفه (سه‌گانه، ثلاث) | DPT |
| سرخک، اوریون، سرخجه | MMR* |
2- زمان‌بندی تجويز واکسن‌های ضروری برای نوزادان در ايران
در جدول 2 به زمان‌بندی تجويز واکسن‌های ضروری برای نوزادان در ايران اشاره شده است.
جدول 2. زمان‌بندي تجويز واکسن‌هاي ضروري برای نوزادان در ايران
| هنگام تولد | BCG | OPV | HB | ||
| 2 ماهگي | DPT | OPV | HB | ||
| 4 ماهگي | DPT | OPV | |||
| 6 ماهگي | DPT | OPV | HB | ||
| 12 ماهگي | MMR | ||||
| 18ماهگي | DPT | OPV | |||
| 6-4سالگي | DPT | OPV | MMR |
3- ايمن‌سازی با واکسن دوگانه بزرگسالان در زنان سنين باروری
جدول 3 ايمن‌سازي با واکسن دوگانه بزرگسالان در زنان سنين باروري برای افرادی را نشان می‌دهد که سابقه ايمن‌سازي با اين واکسن را ندارند.
جدول3. ايمن‌سازي با واکسن دوگانه بزرگسالان در زنان سنين باروري
| نوبت اول | در اولين مراجعه |
| نوبت دوم | 4 هفته پس از اولين مراجعه |
| نوبت سوم | 6 ماه پس از دومين مراجعه |
| نوبت چهارم | 1 سال پس از سومين مراجعه |
| نوبت پنجم | 1 سال پس از چهارمين مراجعه |
| نوبت‌هاي بعدي | هر ده سال يکبار پس از پنجمين مراجعه |
| در زنان حامله فاقد سابقه ايمن‌سازي | در اولين مراجعه و سپس يک ماه بعد، نوبت‌های اول و دوم Td تجويز می‌شوند و برنامه مطابق جدول ادامه داده مي‌شود. |
| زنان واقع در سنين باروري که داراي سابقه ايمن‌سازي هستند. | در اين افراد بايد با در نظر گرفتن تعداد واکسيناسيون‌های قبلی برنامه جدول فوق ادامه داده شود. |
4- برنامه تجویز واکسن ها در دوران حاملگی
در جدول 4، برنامه تجویز واکسن ها در دوران حاملگی ذکر شده است.
جدول 4. برنامه تجویز واکسن ها در دوران حاملگی
| واکسن | مجاز | ممنوع | با احتياط |
| OPV | *** | ||
| IPV | *** | ||
| (Td) DPT | *** | ||
| (MMR) Meas | *** | ||
| HB | *** | ||
| BCG | *** |
برنامه واكسيناسيون در زنان شيرده
خیلی از مادران شیرده نگران برنامه واكسيناسيون هستند. لازم به ذکر است که زنان شيرده می‌توانند بدون هيچگونه خطری از تمام واکسن‌ها استفاده کنند. اکثر واکسن‌های حاوی ويروس زنده که در بدن مادر تکثير می‌يابند در شير مادر دفع نمی‌شوند. بنابراين زنانی که به کودکان خود شير می‌دهند در صورتی که تحت واکسيناسيون قرار گيرند می‌توانند به شير دادن کودک خود ادامه دهند.
برنامه واكسيناسيون در نوزادان نارس
نارس بودن، ميزان بروز واکنش‌های جانبی مرتبط با واکسن را افزايش نمی‌دهد. پس در اين نوزادان و از جمله در نوزادانی که وزن هنگام تولد آن‌ها بسيار کم است، برنامه و مقدار مصرفی واکسن‌ها همانند نوزادان طبيعی است. تنها مورد استثنای اين مسأله واکسيناسيون هپاتيت B در نوزادان نارسي است که از مادران HbsAg منفی متولد شده‌اند. در اين حالت شروع واکسيناسيون بايد تا دو ماهگي و يا تا رسيدن وزن نوزاد به وزن 2 کيلوگرم به تعويق انداخته شود.
برنامه واكسيناسيون در افراد مبتلا به نقص ایمنی
برنامه واكسيناسيون در افراد مبتلا به نقص ایمنی به شدت و علت نقص ايمنی، خطر تماس با بيمار و نوع واکسن بستگی دارد. در اکثر مواردی که سرکوب ايمني از نظر باليني چشمگير است، مصرف واکسن‌های حاوی باکتری زنده (مانند تيفوئيد خوراکی) و ويروس زنده (مانند سرخک، سرخجه و اوريون) ممنوع است.
استثنای اين مسأله، تجويز واکسن سرخک،MMR و واريسلا به آن دسته از کودکان آلوده بهHIV است که دچار سرکوب ايمني شديد نيستند.
مصرف OPV در افرادی که بستگان آن‌ها در منزل مبتلا به اختلالات ايمني هستند ممنوع است. زيرا در اين موارد احتمال فلج پاراليتيک مرتبط با واکسن فلج اطفال وجود دارد. در اين گونه کودکان می‌توان طبق برنامه OPV، ازIPV استفاده کرد. در کودکاني که کورتيکوستروئيد مصرف می‌کنند، واکسن‌های ويروسی زنده بايد با احتياط مصرف شوند.
سخن پایانی
واکسن‌ها می‌توانند از کودکان و بزرگسالان در برابر بسیاری از بیماری‌ها محافظت کنند. با این وجود، تزریق واکسن به عوامل و شرایط مختلفی بستگی دارد. از جمله سن و وضعیت سیستم ایمنی بدن. از همین رو راده یک برنامه واكسيناسيون جامع در کشورها از اهمیت بالایی برخوردار است.
امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
منبع:
- کتاب برنامه و راهنمای ایمن سازی، چاپ اول، 1394، ویرایش هشتم
2. MMR: Measles, Mumps, Rubella-DT: Diphtheria, Tetanus Td: Tetanus, Reduced diphtheria-TT: Tetanus Toxoid
