محدودهی مرجع در آزمایشات پزشکی
حتما تا به حال برایتان پیش آمده است که نتایج آزمایش خون خود را مشاهده کرده باشید و با این پرسش مواجه شده باشید که این نتایج چه معنایی دارند؟
گاهی اوقات نتایج برخی آزمایش‌ها به صورت بله یا خیر نوشته می‌شود. به طور مثال نتیجهی اینکه آیا باکتری باعث بروز گلودرد شده است؟ در این صورت متوجه شدن نتایج برگهی آزمایش معمولاً کار دشواری نخواهد بود.
اما بسیاری از آزمایش‌های دیگر به صورت اعداد یا مقادیر گزارش می‌شوند. نتایج این‌گونه آزمایشات به خودی خود معنادار نیست. بلکه معنای آن‌ها از مقایسه با مقادیر مرجع (Reference Range) حاصل می‌شود. مقادیر مرجع مقادیری هستند که برای یک فرد سالم انتظار می‌روند. گاهی اوقات مقادیر مرجع را با نام مقادیر نرمال یا عادی نیز می‌شناسند. با مقایسه نتایج آزمایش با مقادیر مرجع، شما و پزشک می‌توانید متوجه شوید که آیا نتایج آزمایش خارج از محدوده است یا خیر. مقادیری که خارج از محدودهی مرجع هستند می‌توانند سرنخی برای شناسایی اختلالات مرتبط با سلامتی و یا بیماری‌های احتمالی فراهم کنند.
فرض کنید در مراجعه اخیری که به پزشک داشتید، پزشک انجام آزمایش خون را تجویز کرده است و اکنون می‌خواهید بدانید که همه چیز خوب است یا خیر. نسخه‌ای از گزارش آزمایش خود را دریافت کرده و شروع به بررسی آن می‌کنید. نتیجه‌ای را مشاهده می‌کنید که خارج از محدوده مرجع نوشته شده در برگهی آزمایش است و متعجب می شوید که این چه معنایی دارد.
در ادامه‌ی این مطلب قصد داریم تا شما را با این مقادیر مرجع آشنا کنیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
محدوده مرجع چیست؟
محدودهی مرجع در واقع بیشترین و کمترین حد یک آزمایش را نشان می‌دهد که بر اساس وضعیت سلامت گروهی از افراد سالم تعیین می‌شود. مقادیری که بین این حد بالا و پایین قرار دارند ممکن است در اثر عواملی مانند سن، جنسیت و نوع نمونه‌ای که برای آزمایش مورد استفاده قرار گرفته است متفاوت باشد. این مقادیر همچنین در اثر شرایطی مانند روزه‌داری و ورزش کردن نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند. اعداد موجود بین حد بالا و پایین مرجع، حد نرمال (normal ranges or limits) نامیده می‌شوند.
پزشک با مقایسه‌ی محدودهی مرجع و نتایج آزمایش شما می‌تواند وضعیت سلامتی فعلی شما را بررسی نماید. با این وجود معنای صحیح و دقیق یک آزمایش را فقط زمانی می‌توان تعیین کرد که در کنار بررسی نتیجهی آزمایش خون، سایر اطلاعاتی که درباره‌ی سلامتی شما جمع‌آوری شده است نیز مورد بررسی قرار گیرد. به عنوان مثال نتایج معاینات فیزیکی، پیشینه‌ی خانوادگی ابتلا به بیماری‌های مختلف، تغییراتی که اخیرا در سلامتی شما رخ داده است، داروهای مصرفی و سایر آزمایش‌ها.
لازم به ذکر است که بین آزمایشگاه‌ها و متخصصین، واژه‌ی “reference interval” از “reference range” مصطلح‌تر است. اما محدودهی مرجع یا همان reference range واژه‌ی متداول‌تری است. به همین دلیل در این مقاله از این واژه استفاده شده است.
نکات مهمی که باید در رابطه با مقادیر مرجع دانست
ممکن است امروزه افراد زیادی بتوانند به نتایج آزمایش خود دسترسی داشته باشند اما تعداد کمی از گزارش‌های آزمایشگاهی به‌گونه‌ای است که افراد غیرمتخصص قادر به فهمیدن آن باشند. بنابراین حین مشاهده‌ی برگهی آزمایش خود حتما موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- برای برخی آزمایش‌ها هیچ محدودهی مرجعی وجود ندارد اما پزشک با مشاهده‌ی نتیجه ممکن است تصمیم‌گیری‌هایی در مورد درمان اتخاذ کند. این تصمیم‌گیری بر اساس سال‌ها تحقیق در مورد جمعیت‌های بزرگ و متنوع به صورتی استاندارد درآمده است. به عنوان مثال آزمایش گلوکز برای دیابت.
- مقادیر مرجع به پزشک کمک می‌کند تا بر اساس فاکتورهایی مانند سن و جنسیت، وضعیت سلامت یک فرد را توصیف کند. به همین دلیل لازم است این نتایج در چارچوب اطلاعات شخصی شما، بررسی شوند.
- نتیجه طبیعی در یک آزمایشگاه ممکن است در آزمایشگاه دیگر غیرطبیعی باشد. برای ارزیابی نرمال بودن نتایج یک آزمایش باید از محدوده ارائه شده توسط آزمایشگاهی که آزمایش شما را انجام داده استفاده کنید. طی چند دهه‌ی اخیر دقت آزمایش‌ها به‌طور قابل توجهی پیشرفت کرده است. اما با این وجود هنوزهم برخی عوامل ازجمله تفاوت در تجهیزات آزمایش، استفاده از معرف‌های شیمیایی مختلف و تکنیک‌های متفاوت برای انجام یک تست ممکن است باعث تفاوت در نتایج یک آزمایشگاه نسبت به آزمایشگاه دیگر شود. در نتیجه، برای اکثر تست‌های آزمایشگاهی، هیچ مقدار مرجع قابل استناد جهانی وجود ندارد.
- یک نتیجهی نرمال همیشه نوید سلامتی را نمی‌دهد. اگرچه نرمال بودن تمامی نتایج یک آزمایش قطعاً نشانه‌ی خوبی است، اما نمی‌تواند تضمین سلامت باشد. نتایج آزمایش یک فرد بیمار ممکن است در بسیاری از موارد با نتیجهی آزمایش یک فرد سالم مشابه بوده و هم‌پوشانی داشته باشد. بنابراین هنوز هم باید این احتمال را در نظر بگیرید که ممکن است یک مشکل کشف نشده وجود داشته باشد. در واقع می‌توان گفت که نتایج آزمایش در برخی از افراد مبتلا به بیماری در محدوده مرجع قرار دارد، به‌ویژه در مراحل اولیه‌ی بیماری.
- یک نتیجهی غیر طبیعی همیشه به معنای بیمار بودن شما نیست. نتیجه آزمایش خارج از محدوده مرجع همیشه به معنای وجود مشکل نیست. از آنجا که بسیاری از مقادیر مرجع براساس محدوده‌های آماری در افراد سالم تعیین شده است، با این وجود ممکن است درحالی‌که کاملا سالم هستید، نتایج آزمایش‌های شما خارج از محدوده‌های تعیین شده باشد. به‌خصوص اگر مقادیر نشان داده شده در آزمایش شما نزدیک به محدوده مرجع مورد انتظار باشد. اما اگر نتیجه آزمایش شما بسیار خارج از مقادیر مورد انتظار باشد، پزشک را نسبت به وجود یک مشکل احتمالی آگاه می‌کند.
توجه داشته باشید که بهترین فرد برای بررسی وضعیت سلامت شما پزشک است. با این وجود شما با دانستن مقادیر مرجع و بررسی برگهی آزمایش خود پیش از مراجعه به پزشک می‌توانید در مورد آنچه از آزمایش خود متوجه شده‌اید با پزشک صحبت کنید، آماده باشید که در طی مکالمه سوالات درستی بپرسید و در توجه به سلامت خود نقش فعالی داشته باشید.
محدودهی مرجع چگونه تعیین می‌شود؟
اگر بخواهیم به این پرسش یک پاسخ کوتاه دهیم، می‌توان گفت که محدودهی مرجع با آزمایش تعداد زیادی از افراد که دارای شباهت‌های کلیدی هستند و بررسی شرایط نرمال آن‌ها تعیین می‌گردد.
برای تعیین این محدوده‌ها، هر آزمایشگاه ممکن است به سه طریق عمل کند:
- انجام مطالعاتی اختصاصی درباره آزمایش مورد نظر
- دریافت محدوده‌های مرجع از تولید کنندگان کیت‌های آزمایشگاهی یا سایر آزمایشگاه‌ها
- استخراج محدوده مرجع از طریق اطلاعات موجودِ بیمار
مهم‌ترین مرحله در تعیین محدودهی مرجع برای هر آزمایش، تعیین جمعیت مرجع (reference population) است. جمعیت مرجع گروهی از افراد هستند که برای تعیین محدوده مرجع داوطلب می‌شوند. بسته به آزمایش و عواملی که ممکن است بر نتایج آن تأثیر بگذارد، جمعیت‌های مرجع بر اساس جنسیت، نژاد، وضعیت سلامت عمومی و یا سابقه پزشکی انتخاب می‌شوند.
آیا ممکن است بیش از یک محدوده مرجع برای یک آزمایش وجود داشته باشد؟
ممکن است برای برخی از آزمایش‌ها بیش از یک محدودهی مرجع وجود داشته باشد. این موضوع به دلیل وجود عوامل مختلفی مانند سن و جنسیت است که می‌توانند روی محدوده‌های مرجع تعیین شده تاثیر بگذارند. برای درک این موضوع به 3 مثال زیر توجه کنید.
مثال 1- آزمایش کراتینین: کراتینین یک ماده‌ی فرعی است که در اثر فعالیت عضلاتِ بدن تولید می‌شود و توسط کلیه‌ها از خون دفع می‌گردد. جهت سنجش عملکرد کلیه‌ها اغلب کراتینین اندازه‌گیری می‌شود. سطح کراتینین تحت تأثیر توده عضلانی فرد است و از آنجایی که توده عضلانی مردان بیشتر از زنان است، مقادیر مرجع برای آزمایش کراتینین در مردان بیشتر از زنان است.
همانطور که در جدول 1 نشان داده شده است، دامنه مورد استفاده برای ارزیابی نتیجه آزمایش کراتینین[1] به سن و جنس فرد بستگی دارد.
| جدول 1: بررسی محدوده مرجع کراتینین در افراد مختلف | ||
| سن | جنسیت | محدوده مرجع کراتینین (mg/dL) |
| 18-20 | مذکر | 0/9-1/3 |
| مونث | 0/6-1/1 | |
| 60-90 | مذکر | 0/8-1/3 |
| مونث | 0/6-1/2 | |
مثال 2- محدوده‌های مرجع در کودکان: محدودهی مرجع در کودکانی که در حال رشد هستند تا حد زیادی با محدوده‌های مرجعی که برای بزرگسالان تعیین شده است تفاوت دارد. به طور کلی محدودهی مرجع ممکن است با افزایش سن تغییر چشمگیری داشته باشد. آلکالن فسفاتاز ([2]ALP) مثال خوبی در رابطه با این موضوع است. آلکالن فسفاتاز آنزیمی است که در سلول‌های استخوان‌ساز وجود دارد. بنابراین غلظت آن در بدن متناسب با تولید سلول جدید استخوان افزایش می‌یابد. مقادیر بالایی از این آنزیم در بدن کودکان و نوجوانان در حال رشد طبیعی است اما در بزرگسالان میزان بالای ALP می‌تواند نشانه‌ای از بیماری استخوانی یا کبدی باشد. به همین دلیل است که محدودهی مرجع این ماده در کودکان و بزرگسالان متفاوت است.
مثال 3- بارداری: گاهی اوقات محدوده‌های مرجع فقط برای یک جمعیت خاص تعیین می‌شود. به‌عنوان مثال، بارداری بسیاری از جنبه‌های شیمیایی بدن یک زن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین آنچه برای زنان باردار عادی تلقی می‌شود ممکن است برای کسانی‌که باردار نیستند غیرطبیعی باشد.
همانطور که مشاهده کردید عوامل مختلفی وجود دارد که باعث می‌شود یک آزمایش محدوده‌های مرجع مختلفی داشته باشد. چند مورد دیگر از این عوامل در ادامه ذکر شده است:
- نوع نمونه مورد استفاده (به عنوان مثال خون کامل، پلاسما، سرم، ادرار، بزاق یا سایر مایعات بدن)
- زمانی از روز که نمونه جمع‌آوری می‌شود
- ناشتا بودن بیمار حین جمع‌آوری نمونه
- دوران قاعدگی و یا یائسگی بیماران زن در حین جمع‌آوری نمونه
در نظر داشته باشید که گاهی دلیل انجام آزمایش به پزشک کمک می‌کند که از کدام محدوده مرجع برای تفسیر نتایج و تصمیمات درمانی استفاده نماید. به‌طور مثال آزمایش هموگلوبین (HbA1c) A1c را در نظر بگیرید. این آزمایش را می‌توان جهت غربالگری خطر دیابت، کمک به تایید تشخیص ابتلا به دیابت یا نظارت بر اینکه فرد مبتلا به دیابت قند خون خود را در طی یک دوره سه ماهه کنترل کرده است یا خیر انجام داد. جدول 2 نشان می‌دهد که چگونه یک پزشک می‌تواند از نتایج آزمایش هموگلوبین HbA1c برای اتخاذ تصمیمات درمانی استفاده کند.
| جدول 2: به طور معمول.نتایج آزمایش هموگلوبین HbA1c | ||
| وضعیت | سطح HbA1c | |
| عدم ابتلا به دیابت | کمتر از %5/7 | (mmol/molء39) |
| پیش دیابت | %6/4-%5/7 | ( mmol/molء46-39) |
| ابتلا به دیابت | %6/5 | ( بیشتر از mmol/molء47) |
| دیابت کنترل شده | کمتر از %7/0 | ( mmol/molء52) |
دو فرد را در نظر بگیرید که نتیجه HbA1c آن‌ها 6/6 درصد است. یکی از این افراد برای غربالگری دیابت به پزشک مراجعه کرده و ابتلا به دیابت فردِ دیگر قبلا تایید شده است.
برای فردی که جهت غربالگری به پزشک مراجعه کرده است، نتیجه 6/6% باعث می‌شود که پزشک مشکوک به بروز بیماری دیابت باشد. به همین دلیل آزمایش HbA1c باید تکرار گردد و اگر نتیجه دوم بیش از 6/5٪ بود، تشخیص ابتلا به دیابت تأیید می‌شود.
برای شخصی که به دیابت مبتلا است، نتیجه 6/6 درصد، خبر خوبی است. این نتیجه یه این معنا است که با درمان فعلی (اعم از رژیم غذایی، ورزش و یا دارو) دیابتِ بیمار به خوبی کنترل شده است.
نتایجِ خارج از محدودهی مرجع، چه معنایی دارد؟
آزمایشگاه‌ها نتایج آزمایش بیمار را همراه با محدودهی مرجعِ هر آزمایش ارائه می‌دهند. نتایجی که خارج از محدوده هستند معمولاً توسط خودِ آزمایشگاه مشخص می‌شوند و در مواردی که نتایج خارج از محدوده، دارای اهمیت بالینی باشند، یک نظر (کامنت) نیز در کنار نتایج درج می‌گردد.
در برخی گزارش‌ها ممکن است نتیجهی یک آزمایش با عبارت critical values مشخص شده باشد که به معنای مقادیر بحرانی است.
این عبارت به ناهنجاری‌های خطرناک و تهدید کننده زندگی اشاره دارد. هر آزمایشگاه، آزمایش‌های کلیدی خاصی را که با این مقادیر بحرانی مرتبط هستند مشخص می‌کند. این مقادیر بحرانی باید فورا به پزشک اطلاع داده شوند. هنگامی که یک گزارش آزمایشگاهی نشان دهد که یک یا چند نتیجه آزمایش شما خارج از محدوده مرجع است، پزشک نتایج را به همراه سوابق پزشکی، نتایج معاینه فیزیکی و پیشینه‌ی خانوادگی ابتلا به بیماری و سایر فاکتورهای مرتبطِ ارزیابی می‌کند.
به این ترتیب ممکن است پزشک به همراه شما سوالات زیر را بررسی نماید تا مشخص شود جهت بهبود وضعیت سلامتی شما در آینده رعایت چه مسائلی ضروری است.
1- نتایج آزمایش چقدر خارج از محدوده هستند؟
نتایج بسیار بالاتر یا بسیار کمتر از محدوده مرجع به طور واضح بیانگر این موضوع هستند که وضعیت سلامت فرد نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.
اما در مورد نتایجی که فقط کمی بالاتر یا کمتر از محدودهی مرجع هستند، چه باید کرد؟
این موضوع نیاز به بررسی‌های مختلفی دارد. گاهی اوقات نتایج آزمایش ممکن است کمی خارج از محدوده باشد اما فرد کاملا سالم بوده و مشکلی نداشته باشد. اما در مورد برخی آزمایش‌ها، مانند مارکرهای تومور یا کراتینین حتی کمی خارج از محدوده بودنِ نتایج نیز ممکن است بسیار خطرآفرین باشد. به همین دلیل درصورتی که نتایج تنها کمی با مقادیر مرجع تفاوت داشته باشند، معمولا پزشک تکرار آزمایش را تجویز می‌کند.
2- آیا نتایج حاضر با نتایج قبلی تفاوت دارند؟
لازم است پزشک نتایج آزمایشات قبلی شما را نیز ارزیابی کند. این ارزیابی به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا نتیجه آزمایش خارج از محدوده نشان دهنده‌ی پیشرفت یا عود بیماری است یا خیر.
3- چه زمانی تکرار آزمایش لازم است؟
همانطور که در قسمت‌های قبل نیز گفته شد، پزشک برای داشتن یک تشخیص صحیح تنها به بررسی نتایج آزمایش اکتفا نمی‌کند. بلکه اطلاعاتی که در مورد وضعیت سلامتی شما جمع‌آوری کرده است را نیز در کنار نتایج آزمایش مورد ارزیابی قرار می‌دهد. تمامی این بررسی‌ها در کنار هم به پزشک کمک می‌کنند تا یک بیماری را تشخیص دهد، شدت آن را ارزیابی کند، یا درخواست آزمایش‌های بیشتری را داشته باشد.
اگر نتیجهی آزمایش با سایر بررسی‌های بالینی متناسب نباشد، ممکن است پزشک درخواست تکرار آزمایش را بدهد. این عدم تناسب ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
این احتمال وجود دارد که روز نمونه‌گیری، میزان آنالیت مورد نظر در اثر غذایی که خورده‌اید، فعالیت‌های ورزشی یا سایر شرایط تغییر کرده باشد.
ممکن است نمونه به دلیل خطاهای فنی ناشی از پردازش یا حمل و نقل نادرست (به طور مثال مسائل مربوط به تبرید، قرار گرفتن در معرض گرما، جدا نشدن به موقع گلبول‌های قرمز خون از پلاسما / سرم) تحت تاثیر قرار گرفته باشد.
عدم اطلاع شما از آمادگی‌های لازم پیش از آزمایش نیز ممکن است در نتایج تداخل ایجاد کند. به عنوان مثال باید بدانید که پیش از نمونه دادن؛ به مدتِ لازم ناشتا باشید، از خوردن برخی غذاها و یا مصرف یکسری داروها و مکمل‌ها خاص پیش از انجام آزمایش خودداری کنید و طبق دستورالعمل‌های ارائه شده از مصرف سیگار یا الکل اجتناب نمایید.
چگونه امکان دارد که نتایج یک آزمایش خارج از محدوده مرجع باشد؟
در بخش‌های قبلی اشاره شد که ممکن است فردی سالم باشد اما نتایج آزمایش او کمی بیشتر یا کمتر از محدودهی مرجع باشد. شاید با این پرسش مواجه شوید که چنین چیزی چطور ممکن است؟
در ادامه به بررسی دلایل بروز چنین مسئله‌ای خواهیم پرداخت.
- تنوع آماری: از لحاظ آماری محدودهی مرجع در واقع برای 95% از افراد صادق است. این موضوع نشان می‌دهد که نتایج 5% از افراد سالم می‌تواند خارج از محدوده باشد.
- تنوع بیولوژیکی: اگر پزشک در نوبت‌های مختلف، آزمایش مشابهی را برای شما تجویز کند، این احتمال وجود دارد که حداقل در یکی از این موارد، نتیجهی آزمایش خارج از محدوده مرجع باشد. حتی اگر از شما از وضعیت سلامتی خوبی برخوردار باشید.
توجه داشته باشید که بدن شما همیشه در حال تغییر است. افزایش سن، رژیم غذایی، چرخه‌های هورمونی، سطح فعالیت بدنی، مصرف الکل و حتی تغییر فصل می‌تواند باعث تغییراتی در شیمی بدن شود که در نتیجه آزمایش تاثیرگذار خواهد بود.
- تنوع آزمایشگاه‌ها: اختلافات بین محدودهی مرجع در بین آزمایشگاه‌ها چندان چشمگیر نیست. با این وجود این احتمال وجود دارد که یک آزمایشگاه نتیجه‌ای را در محدوده گزارش کند در حالی که آزمایشگاه دیگر همان نتیجه را خارج از محدوده گزارش دهد.
همچنین اگر به بیماری مبتلا هستید که برای کنترل آن نیاز به آزمایش‌های دوره‌ای دارید، توجه داشته باشید که ممکن است به دلایل مختلفی آزمایشگاه خود را عوض کنید. در چنین شرایطی با مشاهده‌ی نتایج آزمایش خود و اختلاف آن با آزمایش‌های قبلی دچاراسترس و نگرانی نشوید. دقت داشته باشید که اختلاف در نتایج ممکن است به دلیل تغییر آزمایشگاه رخ داده باشد و پزشک حین بررسی برگهی آزمایش تمام احتمالات را در نظر خواهد گرفت.
محدودیت تصمیم‌گیری (decision limits) چیست؟
در رابطه با تعداد کمی از آزمایش‌های پزشکی، مطالعات طولانی مدت در مورد روند پیشرفت بیماری‌ها منجر به ایجاد محدودیت‌های تصمیم‌گیری شده است. محدودیت‌های تصمیم‌گیری مقادیری هستند که بیشترین و کمترین مقدار یک آنالیت را نشان می‌دهند که با بروز یک بیماری در ارتباط است و یا نیاز به آغاز درمان را نشان می‌دهد. محدودیت تصمیم‌گیری برای تعیین نتایج بالینی و هدایت تصمیمات درمانی مفیدتر از محدودهی مرجع هستند.
دقت داشته باشید که بین محدودیت‌های تصمیم‌گیری و محدودهی مرجع تفاوت وجود دارد. محدودهی مرجع بر اساس سنجش وضعیت سلامتی در افراد سالم تعیین شود اما محدودیت تصمیم‌گیری با توجه به بررسی وضعیت سلامت در بیماران است.
برای درک بهتر این موضوع آزمایش گلوکز یا قند خون را در نظر بگیرید. آزمایش گلوکز خون نمونه‌ای از آنالیزهایی است که محدودیت‌های تصمیم‌گیری برای آن ایجاد شده و به‌طور گسترده‌ای توسط ارائه دهندگان خدمات بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای بررسی دیابت نوع 2 در بزرگسالان، قند خون ناشتای بیشتر از 126 میلی گرم در دسی لیتر (7.0 میلی مول در لیتر) می‌تواند نشان‌دهنده‌ی دیابت باشد و پزشک برای کاهش خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های کلیوی و سایر عوارض طولانی مدت دیابت ممکن است اقدام به درمان نماید. در این شرایط، مقداری که در یک محدودهی خاص باشد نشانگر بیماری نیست بلکه یک مقدار بالاتر از یک حد خاص ابتلا به دیابت را نشان می‌دهد.
جمع‌بندی
همانطور که در این مطلب گفته شد، روی هر برگهی آزمایش مقادیری به عنوان محدودهی مرجع نوشته شده است که با مقایسه‌ی این اعداد با نتیجهی آزمایش می‌توان تا حدودی نتیجهی یک آزمایش را فهمید. ممکن است شما نیز بارها کنجکاو شده باشید که بعد از دریافت برگهی آزمایش خود، مروری بر نتایج داشته باشید و آن‌ها را تفسیر کنید. گاهی اوقات ممکن است با مشاهده این نتایج دچار استرس و نگرانی شوید. اما باید بدانید آنچه شما مشاهده می‌کنید لزوما به معنی بیمار بودن نیست. بلکه ممکن است مقادیر مرجع تحت تاثیر شرایط مختلف تغییر کند. بنابراین بسته به شرایط، حتی اگر نتیجهی آزمایش پزشکی شما خارج از محدودهی مرجع باشد، ممکن است شما در سلامت کامل به سر ببرید. دقت داشته باشید که پزشک تنها فرد مطمئن و مورد اطمینانی است که می‌تواند آزمایش شما را به خوبی تفسیر کرده و در رابطه با وضعیت سلامت شما نظر دهد.
امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
واژه‌نامه:
| Alkaline phosphatase | [2] | Creatinine | [1] |
