یک برگه‌ی آزمایش حاوی چه اطلاعاتی است؟

آزمایش‌های پزشکی بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی هر انسان هستند و هر شخصی حداقل یک مرتبه در طول زندگی خود به انجام چنین آزمایش‌هایی نیاز خواهد داشت.

این امر ایجاب می‌کند تا نکاتی را در مورد آزمایش‌های پزشکی و برگه‌ی نتایج آن بیاموزید تا هدف و مفهوم آن‌ها را درک کنید. دقت داشته باشید که بررسی نتایج آزمایش و تصمیم‌گیری در رابطه با درمان، تنها بر عهده‌ی پزشک متخصص است.

هنگامی که برگه‌ی نتایج را از آزمایشگاه دریافت می‌کنید، ممکن است خواندن یا درک آن برای شما آسان نباشد و با سوالات متعددی روبه‌رو شوید. در این مقاله قصد داریم بگوییم که یک برگه‌ی آزمایش معمولی دارای چه بخش‌هایی است و به توضیح برخی از آن‌ها بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

یک برگه‌ی آزمایش حاوی چه اطلاعاتی است؟

برگه‌ها‌ی نتایج آزمایش‌های پزشکی ممکن است از نظر قالب و نحوه‌ی ارائه اطلاعات با یکدیگر متفاوت باشند. اما مطابق با قوانینِ تعیین شده، تمام آن‌ها باید اطلاعات مشخصی را در بر گیرند. گاهی اوقات نیز برخی آزمایشگاه‌ها مواردی را در برگه‌ی آزمایش ثبت می‎کنند که وجود آن‌ها مطابق با قوانین الزامی نیست اما این اطلاعات می‌تواند به تفسیر نتایج آزمایش کمک کند.

برخی از مواردی که نیاز است در یک برگه‌ی آزمایش روتین ثبت شود در ادامه ذکر شده است.

1- نام و شماره شناسایی یا کد ملی بیمار: این موارد برای شناسایی صحیح بیمار و اطمینان از ارتباط صحیح نتایج آزمایشِ موجود در گزارش آزمایشی که روی او انجام شده است، درج می‌شود.

2- نام و آدرس آزمایشگاهی که آزمایش انجام شده است: آزمایش‌های پزشکی ممکن است در مطب پزشک، آزمایشگاهی واقع در یک کلینیک یا بیمارستان انجام شوند و یا نمونه‌ها برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه مرجع ارسال گردند. به‌همین دلیل درج نام آزمایشگاه در برگه‌ی آزمایش لازم است.

3- تاریخ چاپ برگه‌ی نتایج: تاریخ چاپ شدن برگه‎ی آزمایش نیز باید در این برگه درج شود. دقت داشته باشید که تاریخ چاپ برگه آزمایش ممکن است با تاریخ تولید نتایج آزمایش متفاوت باشد. زیرا گاهی اوقات نیاز است نتایج چندین آزمایش مختلف در روزهای مختلفی بررسی شود.

4- تاریخ نتایج آزمون: این تاریخ روزی را نشان می‌دهد که نتایج یک آزمایش تولید و به پزشک یا فرد مسئول گزارش داده شده است. آزمایش‌ها ممکن است در تاریخ‌های مختلفی بر روی نمونه‌های بیمار انجام شوند. از آنجایی که ممکن است تاریخ جمع‌آوری نمونه با تاریخ انجام آزمایش و تولید نتایج متفاوت باشد، درج تاریخ تولیدِ نتایج آزمون برای تفسیر صحیح نتایج اهمیت دارد.

5- تاریخ و زمان جمع آوری نمونه: برخی از نتایج آزمون ممکن است تحت تأثیر روز و زمان جمع آوری نمونه قرار بگیرند. درج تاریخ و زمان جمع‌آوری نمونه به پزشک شما در تفسیر نتایج کمک خواهد کرد. به عنوان مثال، سطح دارو در خون تحت تأثیر آخرین زمان مصرف و دوز دارو است. بنابراین نتایج آزمایش و تفسیر آن می‌تواند تحت تأثیر زمان جمع‌آوری نمونه قرار گیرد.

6- نام پزشک یا شخص مجاز قانونی که آزمایش (ها) را تجویز کرده است: این اطلاعات آزمایشگاه را قادر می‌سازد تا در صورت نیاز، نتایج شما را به شخصی که آزمایش (ها) را درخواست کرده است، ارسال کند. گاهی اوقات ممکن است یک پزشک بخواهد که یک نسخه از آزمایش شما برای پزشک دیگری نیز ارسال شود. در چنین شرایطی ممکن است برگه‌ی آزمایش حاوی نام چند پزشک باشد.

7- نوع نمونه (در صورت لزوم): نوع نمونه‌ای که آزمایش روی آن انجام شده است نیز از مواردی است که اغلب در برگه‌ی آزمایش درج می‌شود. برای انجام بعضی آزمایش‌ها می‌توان از چندین نمونه استفاده کرد. آزمایش پروتئین مثال خوبی از این مورد است. این آزمایش را می‌توان روی نمونه‌ی خون، ادرار یا مایع مغزی- نخاعی انجام داد. نتایج حاصل از این انواع مختلف نمونه‌ها می‌تواند موارد مختلفی را نشان دهد. به همین دلیل درج کردن نوع نمونه‌ای که آزمایش روی آن انجام شده درک بهتری از نتایج را برای پزشک فراهم خواهد کرد.

8- شماره الحاق (پذیرش) آزمایشگاه: شماره (های) اختصاص داده شده به نمونه (ها) هنگام ورود به آزمایشگاه نیز در برگه نتایج ثبت می‌شوند. بعضی از آزمایشگاه‌ها برای همه آزمایش‌های شما یک شماره‌ی پذیرش واحد دارند اما ممکن است یک آزمایشگاه به منظور‌ شناسایی نمونه‌ها دارای شماره‌های پذیرش متعددی باشد.

9- نام آزمون انجام شده: نام آزمایش اغلب در گزارش آزمایشگاه به اختصار آمده است. می‌توانید این نام‌های اختصاری را در اینترنت جست‌و‌جو کنید و اطلاعاتی در رابطه با آزمایش انجام شده به دست آورید.

10- نتیجه آزمایش: نتایج آزمایش ممکن است به صورت‌های مختلفی بیان شود. نتیجه برخی آزمایش‌ها مانند آزمایش کلسترول به صورت عدد نوشته می‌شود. برخی دیگر با علامت مثبت یا منفی مشخص می‌شوند و گاهی نیز ممکن است نتیجه‌ی آزمایش شامل یک متن باشد. به طور مثال نام باکتری در بررسی نمونه‌ی برداشته شده از یک ناحیه آلوده.

11- نتایج غیر طبیعی: آزمایشگاه‌ها معمولاً با جدا کردن یا برجسته کردن یک نتیجه، غیرطبیعی یا خارج از محدوده‌ی مرجع بودنِ آن‌را مشخص می‌کنند. به عنوان مثال استفاده از حرف “H” در کنار یک نتیجه ممکن است به معنی بالاتر بودن آن نتیجه نسبت به محدوده مرجع باشد. حرف “L” نیز معمولا به معنای پایین‌تر بودن از محدده مرجع  و “WNL” معمولاً به معنی “در حد طبیعی” است.

 12- نتایج بحرانی یا Critical results: یکی دیگر از مواردی که اغلب در برگه‌ی نتایج یک آزمایش مشخص می‌شود، نتایج بحرانی است. آن دسته از نتایجی که به طرز خطرناکی غیرطبیعی هستند با نام نتایج بحرانی شناخته شده و باید فوراً به شخص مسئول مانند پزشک گزارش شوند. آزمایشگاه اغلب با یک ستاره (*) یا موارد مشابه به چنین نتایجی اشاره می‌کند و معمولاً تاریخ و ساعتی را که شخص مسئول را آگاه ساخته نیز در برگه‌ی آزمایش درج می‌شود.

13- واحدهای اندازه‌گیری (برای نتایج کمی): واحدهای اندازه‌گیری که آزمایشگاه‌ها برای گزارش نتایج آزمایش استفاده می‌کنند، ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد. همانطور که ممکن است پزشک بهداشت برای سنجش وزن شما از واحدهای مختلفی مانند پوند یا کیلوگرم استفاده کند، آزمایشگاه‌ها نیز ممکن است از واحدهای مختلف اندازه‌گیری برای نتایج آزمایش استفاده نمایند.

14- فواصل مرجع (محدوده‌ی مرجع): محدوده‌ها‌ی مرجع، حدودی هستند که انتظار می‌رود نتیجه‌ی یک آزمایشِ نرمال و طبیعی در این محدوده باشد. این محدوده که در برگه‌ی آزمایش درج می‌شود، توسط آزمایشگاهی که آزمایش را انجام داده است، تعیین می‌گردد. این موارد در اختیار پزشک قرار می‌گیرند تا به تفسیر نتایج کمک کنند.

15- تفسیر نتایج: در شرایط خاص، آزمایشگاه ممکن است آنچه را که نتایج یک آزمایش نشان می‌دهد، در برگه آزمایش درج کند.

16- شرایط نمونه: هرگونه اطلاعات مربوط به شرایط نمونه‌ی مورد آزمایش که با معیارهای پذیرش آزمایشگاه مطابقت ندارد نیز در برگه‌ی آزمایش ثبت خواهد شد. این نوع اطلاعات نشان می‎دهند که نمونه، بهترین نمونه‌ی ممکن برای آزمایش نبوده است. به‌طور مثال اگر نمونه در شرایط بهینه جمع‌آوری نشده یا به گونه‌ی صحیح نگهداری نشده باشد یا اگر از نظر بصری مشخص شده باشد که یک نمونه خون همولیز^[1] یا لیپمی^[2] شده است، در برگه‌ی آزمایش ذکر خواهد شد.

در برخی موارد، شرایط نمونه ممکن است مانع از تجزیه و تحلیل شود (یعنی آزمایش انجام نشده و نتایج تولید نمی‌شوند). همچنین ممکن است شرایط یک نمونه منجر به ایجاد نظراتی توسط آزمایشگاه و احتیاط در تفسیر نتایج آزمایش شود.

17- عدم رعایت اقدامات لازم پیش از انجام آزمایش: برای انجام بعضی آزمایش‌ها و پیش از جمع‌آوری نمونه، گاهی لازم است اقداماتی صورت گیرد. به‌عنوان مثال ناشتا بودن، اجتناب از مصرف برخی داروها یا مواد غذایی. اگر به دلایلی چنین رویه‌هایی رعایت نشود، ممکن است این موارد در برگه‌ی نتایج آزمایش ذکر شود. به‌طور مثال اگر بیمار قبل از انجام آزمایش قندخون، فراموش کند که ناشتا باشد، ممکن است نتیجه‌ی آزمایش این واقعیت را منعکس کند.

18- داروها، مکمل‌های سلامتی و غیره که توسط بیمار مصرف می‌شود: نتایج برخی از آزمایش‌ها تحت تأثیر داروها، ویتامین‌ها و سایر مکمل‌های سلامتی قرار می‌گیرند. بنابراین آزمایشگاه‌ها ممکن است این اطلاعات را از فرم درخواست آزمایش به‌دست آورند و آن را در برگه‌ی آزمایش درج کنند.

همانطور که در قسمت مقدمه نیز گفته شد آزمایش‌های پزشکی بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی هر انسانی هستند. شاید در گذشته بررسی آزمایش‌های پزشکی تنها به پزشکان محدود می‌شد و تقریبا کمتر کسی وجود داشت که با دیدن یک برگه‌ی آزمایش دچار سردرگمی نشود. اما امروزه با وجود حجم وسیعی از اطلاعات در اینترنت تقریبا افراد تا حدودی می‌توانند متوجه برخی از نتایج آزمایش‌های پزشکی شوند. البته لازم به ذکر است که تفسیر دقیق نتایج و تصمیم‌گیری در رابطه با روش‌های درمانی تنها بر عهده‌ی پزشک و افراد متخصص در این حوزه است. اما به کمک این اطلاعات افراد می‌توانند مشارکت بیشتری در روند بهبود وضعیت سلامتی خود داشته باشند و صحبت‌ها و تصمیم‌گیری‌های پزشک خود را بهتر درک کنند. از این رو ما با آماده‌سازی مقالاتی از جمله نکات نمونه‌گیری از کودکان و سالمندان، آزمایش‌های پزشکی کجا انجام می‌شوند؟، آزمایش در بالین بیمار، آشنایی با انواع نمونه‌های آزمایشگاهی، تاثیر بیوتین روی آزمایش خون و … سعی در افزایش آگاهی افراد نسبت به آزمایش‌های پزشک داریم. امیدواریم این مجموعه مقالات مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

واژه‌نامه: