مشکلات رایج پروستات و روش‌های درمان آن‌ها
مقدمه
پروستات یک غده کوچک است که با افزایش سن حضور خود را به مردان یادآوری می‌کند به عبارتی اندازه این غده با افزایش سن، بزرگ می‌گردد و باعث ایجاد مشکلات ادراری برای مردان می‌شود.
سرطان پروستات شایع‌‌ترین سرطان در مردان است به همین دلیل افزایش اطلاعات در رابطه با این غده و بیماری‌های شایع آن یکی از ضرورت‌های بهداشتی برای مردان خواهد بود.
در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا با پروستات و مشکلات احتمالی آن بیش‌تر آشنا شوید تا در مواقع مورد نیاز بتوانید بهترین تصمیم را گرفته و اقدامات لازم را انجام دهید.
پروستات چیست؟
پروستات یک غده کوچک در بدن مردان است که به تولید مایع منی کمک می‌کند. این غده در زیر مثانه و جلوی راست روده قرار دارد و دور لوله‌ای که ادرار و مایع منی را از بدن خارج می‌کند، پیچیده شده است.
غده پروستات به مرور زمان و با بالا رفتن سن بزرگ‌تر می‌شود. در صورتی که اندازه این غده بیش از حد طبیعی بزرگ شود، میتواند مشکلاتی را برای فرد به وجود آورد.
مشکلات رایج پروستات
۱- هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات یا BPH: در این بیماری پروستات بزرگ می‌شود اما سرطانی نیست. BPH در مردان مسن شایع‌تر است و روش‌های درمان آن عبارتند از:
– نظارت فعال (انتظار و مراقبت): اگر علائم شدید نباشند، ممکن است پزشک تشخیص دهد که نیاز است پیش از شروع درمان، مدت زمانی منتظر بمانید تا مشخص شود که علائم بزرگ شدن پروستات شما شدیدتر می‌شود یا خیر. در طول این مدت پزشک به شما می‌گوید که لازم است هر چند وقت یک بار برای معاینه مراجعه کنید.
– مصرف دارو: داروها می‌توانند به کوچک کردن پروستات یا شل کردن عضلات اطراف پروستات، به کاهش علائم ناشی از بزرگ شدن پروستات کمک کنند.
– عمل جراحی: در صورتی که راه‌های درمانی دیگر موثر واقع نشوند، پزشک برای کمک به دفع ادرار، جراحی را پیشنهاد می‌دهد.
– سایر درمان‌ها: گاهی برای درمان مشکلات ادراری ناشی از هیپرپلازی پروستات (BPH)، از امواج رادیویی، مایکروویو یا لیزر استفاده می‌کنند. بافت اضافی پروستات با استفاده از گرمایی که توسط این روش‌ها ایجاد می‌شود، از بین می‌رود.
۲- پروستاتیت باکتریایی حاد: این بیماری معمولا به طور ناگهانی از یک عفونت باکتریایی شروع می‌شود. در صورتی که فرد علاوه‌بر علائم پروستات، علائمی مانند تب، لرز یا درد داشته باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کند. اکثر این موارد با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای دیگر، قابل درمان هستند.
۳- پروستاتیت باکتریایی مزمن: این بیماری مزمن، عفونتی است که ممکن است بارها و بارها عود کند و درمان میتواند سخت باشد.
برای درمان این بیماری، ممکن است مصرف طولانی مدت آنتی‌بیوتیک موثر واقع شود. چنانچه به این نوع پروستاتیت مبتلا هستید، با پزشک خود مشورت کنید و به توصیه‌هایی که برای کاهش درد و بهبود وضعیت شما می‌دهد، عمل کنید.
۴- پروستاتیت مزمن: این بیماری که به سندروم درد مزمن لگنی نیز شناخته می‌شود، یکی از بیماری‌های شایع پروستات است که میتواند باعث بروز درد در ناحیه کمر، کشاله ران یا نوک آلت تناسلی شود. برای درمان پروستاتیت مزمن ممکن است به استفاده از چندین روش درمان، مصرف انواع داروها و تغییرات سبک زندگی نیاز باشد.
پیش از انجام هر اقدام درمانی حتما در رابطه با عوارض جانبی احتمالی روش درمانی با پزشک خود صحبت کنید.
۵- سرطان پروستات: سرطان پروستات یکی از سرطان‌های رایج در مردان است که با انجام آزمایش‌های مختلف، تشخیص داده می‌شود. در ادامه به طور مفصل در رابطه با این بیماری صحبت خواهیم کرد.
علائم مشکلات پروستات
در صورت مشاهده هرکدام از علائم زیر جهت انجام اقدامات درمانی، فورا به پزشک مراجعه کنید:
- میل مکرر به دفع ادرار
- چندین مرتبه بیدار شدن از خواب در طول شب برای دفع ادرار
- وجود خون در ادرار یا مایع منی
- درد یا سوزش ادرار
- انزال دردناک
- احساس درد مکرر یا سفتی در ناحیه کمر، لگن، رکتوم یا بالای ران
- قطره قطره آمدن ادرار بعد از تخلیه مثانه
سرطان پروستات
سرطان پروستات یکی از سرطان‌های رایج میان مردان است. میزان ابتلا به این سرطان تحت تاثیر عوامل مختلفی است که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- سن: سن یکی از فاکتورهای مهم در افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات است به گونه‌ای که مردان ۵۰ سال به بالا، بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند.
- نژاد: سرطان پروستات در میان مردان آفریقایی آمریکایی و بعد از آن میان مردان اسپانیایی تبار و بومیان آمریکایی شایع است. در مقابل آن، نژادهای آسیایی آمریکایی کم‌ترین آمار ابتلا به سرطان پروستات را دارا می‌باشند.
- سابقه خانوادگی: این عامل نیز یکی از عوامل تاثیرگذار به حساب می‌آید به شکلی که اگر پدر یا برادر شما سرطان پروستات داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در شما تا حد قابل توجهی بالا می‌رود و شما یکی از افراد مستعد به شمار می‌روید.
- رژیم غذایی: وجود بیش از حد از چربی‌ها در رژیم غذایی خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهد.
تشخیص سرطان پروستات
گاهی برخی از علائم از سرطان خبر می‌دهند. برای این که مشخص شود علائم فرد ناشی از سرطان پروستات است یا خیر، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
پزشک در مورد سابقه بیماری‌های شما و همچنین سابقه خانوادگی شما می‌پرسد. در مرحله بعد پزشک معاینات فیزیکی که شامل موارد زیر است را انجام خواهد داد:
– بررسی اندازه، میزان سفتی و بافت غده پروستات
– بررسی هر ناحیه سخت و بررسی توده‌ها و بافت‌هایی که به صورت غیر نرمال در اطراف پروستات رشد کرده‌اند.
– بررسی دردهای ناشی از لمس یا فشار دادن پروستات
ممکن است پزشک برای بررسی دقیق‌تر از شما بخواهد که آزمایش ادرار بدهید. همچنین برای بررسی سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA)[1] نیز ممکن است آزمایش خون درخواست شود. معمولا سطح PSA در افراد مبتلا به سرطان پروستات یا افراد دارای علائم بزرگ شدن پروستات، بالا می‌رود.
علاوه‌بر موارد ذکر شده ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر انجام سونوگرافی لازم باشد.
چنانچه نتایج آزمایش‌ها احتمال وجود سرطان را نشان دهد، پزشک شما را برای بیوپسی یا همان نمونه‌برداری از پروستات، به یک متخصص (اورولوژیست) ارجاع می‌دهد.
اورولوژیست نمونه‌های کوچکی از بافت‌های موجود در چندین ناحیه غده پروستات را برمی‌دارد تا سلول‌های سرطانی را بیابد.
تست PSA
تا سال‌های اخیر بسیاری از پزشکان تست سالانه PSA را برای مردان بالای ۵۰ سال یا حتی مردان زیر ۵۰ سالی که در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند، توصیه می‌کردند.
تست PSA یک آزمایش خون است که در آزمایشگاه یا بیمارستان انجام می‌شود.
اما محققان در حال حاضر طبق تحقیقات انجام شده در رابطه با فواید و مضرات غربالگری سرطان پروستات، اطلاعات بیش‌تری به دست آورده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که نتایج کاذب حاصل از این تست ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشد.
خطرات احتمالی آزمایش PSA، به انتخاب‌هایی که بر اساس نتایج آزمایش گرفته می‌شود مربوط است.
خطرات احتمالی ناشی از انجام تست PSA
۱- عوارض ناشی از انجام بیوپسی: در صورتی که نتیجه تست مثبت کاذب باشد، ممکن است پزشک جهت حصول اطمینان، انجام بیوپسی (نمونه‌برداری از بافت) را توصیه کند. بیوپسی روشی است که عوارض و خطراتی مانند درد، خون‌ریزی، عفونت و …. را دارد.
۲- تاثیرات روانی منفی: نتایج مثبت کاذب میتواند حد زیادی از اضطراب، پریشانی و نگرانی را برای فرد به همراه داشته باشد در صورتی که در واقعیت مشخص شده است که تومور سرطانی رشد آهسته‌ای دارد و خطری فرد را تهدید نمی‌کند. در واقع فرد تنها با اطلاع از وجود این تومور در بدن (توسط نتیجه تست PSA) ممکن است اضطراب زیادی را تجربه کند و همین موضوع موجب تشدید بیماری و فعال شدن تومور سرطانی شود.
۳- از دست دادن کنترل مثانه و اختلال نعوظ: انجام غیرضروری تست PSA و نتایج کاذب حاصل از آن که منجر به انجام آزمایش‌های غیر ضروری دیگر مانند بیوپسی می‌شود، میتواند عوارضی مانند اختلال نعوظ و بی‌اختیاری ادرار را به فرد تحمیل کند.
نتایج کاذب تست PSA چه چیزی را نشان می‌دهند؟
- نتیجه مثبت کاذب نشان می‌دهد که ممکن است یک فرد سرطان پروستات داشته باشد در حالی که در واقعیت از میان چهار تست مثبت PSA، یک تست به طور قطعی سرطان را نشان می‌دهد.
- نتیجه منفی کاذب نیز نشان‌دهنده آن است که سطح PSA طبیعی است در حالی که سرطان پروستات وجود دارد. نتیجه منفی کاذب باعث می‌شود پزشک و بیمار سرطان پروستات را نادیده بگیرند. تست PSA حدود %۱۵ از سرطان‌های پروستات را مشخص نمی‌کند.
- تشخیص افراطی نیز یکی دیگر از مشکلات تست PSA است. در واقع تشخیص افراطی به این معنا است که نتیجه تست، وجود سرطان را تایید می‌کند در حالی که تومور موجود در پروستات، هیچ خطری برای بیمار ندارد. به دنبال این نتیجه، ممکن است پزشک درمان‌های شدید را شروع کند در حالی که وضعیت تومور به شکلی بوده که هرگز نیازی به درمان نداشته است.
تحقیقات نشان می‌دهد که %۲۳ تا %۴۲ سرطان‌های پروستاتی که با تست PSA تشخیص داده می‌شوند، هرگز نیاز به درمان ندارند.
با توجه به خطرات احتمالی ذکر شده، تست PSA معمولا برای افرادی که بدون علائم هستند، توصیه نمی‌شود. با این حال تست سالانه PSA به همراه معاینه دیجیتال رکتوم در افردی که علائم سرطان پروستات یا بزرگ شدن پروستات را دارند، به پزشک این امکان را می‌دهد تا ماهیت مشکل پروستات را به طور دقیق تعیین کند.
همچنین برای افرادی که تحت درمان سرطان پروستات هستند مشخص می‌کند که آیا سرطان مجددا عود کرده یا خیر.
روش‌های درمان سرطان پروستات
درمان سرطان پروستات به میزان پیشرفت بیماری و بررسی این موضوع که آیا سلول‌های سرطانی تنها در غده پروستات وجود دارند یا در سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش یافته‌اند، بستگی دارد.
علاوه‌بر آن انتخاب یک روش درمانی مناسب، به سن و وضعیت سلامت جسمانی فرد وابسته است. در رابطه با روش درمانی مورد نظر و عوارض جانبی احتمالی آن با پزشک خود مشورت کنید.
برای اطمینان از انتخاب مناسب‌ترین روش درمانی، می‌توانید نظر چند پزشک دیگر را نیز بپرسید.
انواع روش‌های درمانی موجود برای سرطان پروستات به شرح زیر است:
۱- انتظار و مراقبت یا همان نظارت فعال: در صورتی که سرطان رشد نکند و مشکلی ایجاد نکند، نیاز به اقدام فوری برای درمان نیست و ممکن است فرد تصمیم بگیرد که مدتی دست نگه‌دارد. پزشک در طول این مدت به طور منظم تغییرات را بررسی می‌کند و اگر مشخص شود سرطان شروع به رشد کرده، اقدامات درمانی را آغاز می‌کند.
۲- جراحی: جراحی یکی از روش‌های درمانی است. در جراحی پروستات اغلب کل پروستات و در برخی مواقع بافت های مجاور را برمی‌دارند.
۳- رادیوتراپی (پرتو درمانی): در این روش برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومورها از پرتوها استفاده می‌کنند. این پرتوها ممکن است از یک دستگاه اشعه ایکس یا از پلت‌های رادیواکتیو[۲] ریز که در داخل تومور یا نزدیک به آن قرار گرفته‌اند، تابیده شوند.
۴- هورمون درمانی: یکی دیگر از روش‌های درمان پروستات هورمون درمانی است که میتواند برای درمان سرطان‌های گسترش یافته، موثر واقع شود. همچنین این روش به عنوان درمان مکمل (برای افرادی که تحت درمان‌هایی مانند رادیوتراپی و … هستند) جهت جلوگیری از تولید تستوسترون در بدن استفاده می‌شود.
روش‌های تسکین و بهبود درد پروستات
هیپرپلازی یا بزرگ شدن پروستات دردهای زیادی را به بیمار تحمیل می‌کند. همچنین افراد مبتلا به این عارضه به دلیل التهاب غده پروستات، در دفع ادرار خود با مشکل مواجه می‌شوند.
آب درمانی و استفاده از گیاهان دارویی و مکمل‌های گیاهی در صورت مشورت با پزشک میتواند به تسکین درد ناشی از بزرگ شدن پروستات و تسریع روند بهبود آن کمک کند. در ادامه به توضیح این موارد می‌پردازیم:
الف) آب درمانی و استفاده از سیتزبث: آب درمانی یکی از روش‌های رایج برای تسکین درد ناشی از بزرگ شدن پروستات یا BPH است. آب درمانی با استفاده از سیتزبث باعث شل شدن ماهیچه صاف غده پروستات شده، انقباض مجاری ادرار موجود در مثانه را کاهش داده و گردش خون در ناحیه لگن را افزایش می‌دهد.
این روش بسیار کم هزینه است و تاثیرگذاری قابل توجهی دارد اما پیش از استفاده از سیتزبث لازم است حتما با پزشک خود مشورت کنید.
مراحل استفاده از سیتزبث برای بهبود و تسکین پروستات بزرگ شده (BPH)[3]:
۱- ابتدا یک سیتزبث را با آب گرم پر کنید. دمای آب مورد استفاده باید حداقل ۴۰ درجه سانتی‌گراد و حداکثر ۴۸ درجه سانتی‌گراد باشد. در صورت تجویز پزشک می‌توانید دو تا سه قاشق غذاخوری نمک اپسوم (سولفات منیزیم) را در آب داغ مخلوط کنید.
۲- سیتزبث حاوی آب گرم را روی توالت فرنگی قرار دهید و به مدت ۶ دقیقه روی آن بنشینید. نحوه نشستن شما باید به گونه‌ای باشد که آب تمام ناحیه پروستات را بپوشاند و بالاتر از قاعده آلت تناسلی قرار گیرد. برای حفظ دمای آب در طول این مدت می‌توانید به سیتزبث آب داغ اضافه کنید.
۳- یک سیتزبث دیگر را با آب سرد پر کنید.
۴- سیتزبث حاوی آب سرد را روی توالت فرنگی قرار داده و آن را با سیتزبث قبلی جابه‌جا کنید و به مدت یک دقیقه روی آن بنشینید. چرخه‌ی نشستن در آب سرد و آب گرم را سه مرتبه تکرار کنید.
هدف اصلی استفاده از سیتزبث، اعمال تغییرات دمایی متناوب در پروستات است. فرآیند گرم و سرد کردن همراه با اثر نمک اپسوم، میتواند موجب تخلیه مجاری پروستات شود اما لازم است پیش از استفاده از سیتزبث با پزشک خود مشورت کنید.
ب) فیتوتراپی (گیاه درمانی): در این روش از عصاره‌ی گیاهان برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند. برخی از عصاره‌های گیاهی در طول تاریخ برای درمان بیماری‌های مربوط به دستگاه ادراری و همچنین درمان BPH استفاده می‌شود. امروزه محصولات گیاهی متنوعی در سراسر جهان وجود دارد که به این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرند. در برخی از کشورهای اروپایی – برای مثال آلمان، اتریش و فرانسه – عصاره‌های گیاهی معمولاً به عنوان اولین درمان برای افراد مبتلا به بیماری‌های دستگاه ادراری استفاده می‌شود. مصرف گیاهان دارویی نیز حتما باید با تجویز پزشک صورت گیرد.
جمع‌بندی
همان‌طور که گفتیم پروستات یک غده‌ی کوچک است در زیر مثانه قرار دارد. در اکثر مواقع با بالا رفتن سن احتمال بزرگ شدن آن افزایش می‌یابد و مشکلاتی را برای دفع ادرار ایجاد می‌کند.
از آن‌جایی که سرطان پروستات یکی از سرطان‌های رایج در مردان است شناخت علائم آن و اقدام سریع برای درمان نیازمند شناخت نسبی علائم و مراجعه به موقع به پزشک است به همین دلیل این مطلب را آماده کردیم تا با پروستات و مشکلات رایج آن بیش‌تر آشنا شوید. امیدواریم مطالب فوق مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
واژه‌نامه
| Benign prostatic hyperplasia | [۳] | radioactive pellets | [۲] | Prostatic Specific Antigen | [۱] |
