آزمایش‌ها و آزمایشگاهبیوشیمیسرولوژی

تفاوت‌های بین سرم خون و پلاسمای خون

تهیه و تنظیم: دکتر محمد قهری

در آزمایش‌های تجزیه خون، خون کامل (Whole Blood)، سرم و پلاسما استفاده می‌شود. خون کامل همان‌طور که از نامش پیداست، از دو بخش مایع (که پلاسما نامیده می‌شود) و بخش یا اجزای سلولی شامل (گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها)، تشکیل شده‌است. برای به‌دست آوردن خون کامل، لازم است از ظرفی که محتوی ماده‌ی ضد انعقاد است؛ استفاده شود. بعد ‌از خون‌گیری و اضافه‌کردن خون به ظرف محتوی ماده‌ی ضد انعقاد، بلافاصله باید آن را به مقدار کافی تکان داد تا فاکتور‌های لخته کننده‌ی خون مهار شوند. چنین نمونه‌ خونی، موقعی که در یک محل ثابت قرار می‌گیرد، اجزای سلولی به سمت پایین ظرف رسوب کرده و یک لایه زرد رنگ شفاف در بالا باقی می‌ماند که به آن پلاسمای خون می‌گویند.

اریتروسیتوز
بخوانید
گیف تبلیغاتی سانتریفیوژ pit

 اگر ظرف فاقد ماده‌ی ضد انعقاد باشد، فاکتور‌های لخته کننده‌ی خون فعال شده و موجب تشکیل لخته‌ای می‌شوند که سلول‌ها را دربر می‌گیرد. لخته به داخل یک تور (که از مولکول‌های بزرگ پروتئینی فیبرینوژن تشکیل شده‌اند)، قرار می‌گیرد و مایع باقی‌مانده، سرم خون نامیده می‌شود. بنابراین سرم، بخش آبی (مایع) خون است که بعد از انعقاد باقی می‌ماند و نمونه انتخابی برای بسیاری از آزمایشات تجزیه‌ای؛ از‌جمله تست‌های غربالگری بیماری‌های ویروسی و الکتروفورز پروتئین است.

پلاسما، جزء غیر‌سلولی خون لخته نشده است و برای تست‌های شیمی کاربرد روزافزونی از جهت کاهش زمان آزمایش دارد. نمونه‌ی پلاسما و خون کامل برای انجام آزمایشات تشخیصی مولکولی، نمونه‌های انتخابی هستند.

به‌طور کلی اکثر تست‌های آزمایشگاهی برروی نمونه‌های سرم و پلاسما انجام می‌گیرند. تفاوت عمده سرم خون و پلاسمای خون در این است که سرم فاقد فیبرینوژن است (بنابراین در سرم مقدار پروتئین، کمتر از پلاسما است) و مقداری پتاسیم نیز درجریان لخته شدن از پلاکت‌ها آزاد می‌شود، در نتیجه پتاسیم سرم خون کمی بالاتر از پتاسیم پلاسمای خون می‌باشد.

اثرات فیزیولوژیک اریتروسیتوز
بخوانید

مسئله‌ی مهم این است که باید قبل از سانتریفیوژ اجازه داد که نمونه‌های سرم، از خونی که به‌طور کامل لخته شده‌است، جدا شود. تقریبا ۲۰ دقیقه باید منتظر ماند تا خون کاملا لخته شود، بعد از این مدت برای جداسازی صحیح و کامل سرم خون از لخته باید سانتریفیوژ صورت گیرد. نمونه‌های پلاسما نیز لازم است سانتریفیوژ شوند اما نیازی به صبر کردن برای پروسه لخته شدن وجود ندارد و بنابراین استفاده از پلاسمای خون، زمان جواب‌دهی آزمایشاتی را که قابل انجام بر روی این نوع نمونه هستند، کوتاه می‌کند. سانتریفیوژ نمونه، برای جداسازی پلاسما از بخش سلولی خون، صورت می‌گیرد و در این‌حال باید عمل سانتریفیوژ تقریباً به‌مدت ۱۰ دقیقه با نیروی RCFءgء۱۰۰۰ الی gء۲۰۰۰ انجام شود. باید از تحریک مکانیکی گلبول‌های قرمز اجتناب شود تا موجب آزاد‌شدن هموگلوبین و درنتیجه به‌دست‌آمدن نمونه‌ی همولیز نشود.

هیستوگرام گلبول های قرمز
بخوانید
جدول تفاوت‌های بین ترکیبات موجود در سرم خون و پلاسمای خون (برحسب درصد)
مقدار پلاسمایی>مقدار سرمی بدون تفاوت در نمونه‌های سرم و پلاسما مقدار سرمی>مقدار پلاسمایی
کلسیم ۰/۹ بیلیروبین آلبومین ۱/۳
کلراید ۰/۲ کلسترول آلکالین فسفاتاز ۱/۶
لاکتات دهیدروژناز ۲/۷ کراتینین آسپارتیک آمینو ترانسفراز ۰/۹
پروتئین توتال ۴ ___ بیکربنات ۱/۸
___ ___ کراتین کیناز ۲/۱
___ ___ گلوکز ۵/۱
___ ___ فسفر ۷
___ ___ پتاسیم ۸/۴
___ ___ سدیم ۰/۱
___ ___ اوره ۰/۶
___ ___ اسید اوریک ۰/۲

Bishop, M. L., Fody, E. P., Clinical chemistry, principles, techniques, and correlations. Wolters Kluwer., 7th ed., 2013., P: 28-9

Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics., Vol 1., 5th ed., 2012., P: 151-2 ELSEVIER SAUNDERS

نوشته های مشابه

‫13 نظرها

  1. سلام لطفا جدول رو یه کم واضح تر توضیح بدین بنده دانشجو هستم و می خوام در تحقیقم ازش استفاده کنم.

    1. سلام دوست عزیز

      خوشحالیم که این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته.

      چنانچه سوال خودتون رو به صورت واضح تر بیان کنید، راحت تر میتونیم راهنماییتون کنیم. اما به طور کلی پیشنهاد میکنیم که به منابع اصلی موجود در این زمینه رجوع کنید.

      1. سلام ممنون از مطالب مفیدتون
        برای اندازه گیری HDL,LDL کلسترول و تری گلیسیید ها تفاوتی بین نمونه سرم و پلاسما هست؟

    2. سلام، ستون اول از سمت راست: مربوط به پارامترهایی است که مقدارشان در پلاسما بیشتر از سرم است.
      در ستون وسط، پارامترهایی که مقدارشان در پلاسما و سرم تفاوتی ندارد.
      ستون سمت چپ، پارامترهایی که مقدارشون در سرم بیستر از پلاسماست.

  2. من جوابه سوالمو نگرفتم اگه میشه بگین درچه ازمایش هایی از سرم و چه ازمایش هایی از پلاسما استفاده میشه؟

    1. سلام دوست عزیز

      در این مقاله سعی کردیم تا تنها تفاوت های اصلی بین سرم خون و پلاسما خون رو پوشش بدیم.
      پیشنهاد میکنیم به منظور دریافت اطلاعات کامل تر، به مراجع اصلی در این حوزه رجوع کنید.

    2. آزمایشهای روتین مثل PT و PTT و D-Dimer روی پلاسما انجام میشه و اکثر آزمایشهای روتین روی سرم انجام میشه مثل آزمایشهای اندازه‌گیری قند،چربی، اوره و کراتینین و میزان آنزیمهای کبدی و …..

    3. سلام.سرم معمولا برای آزمایش‌های خون تشخیصی مختلف مانند آزمایش الایزا برای تعیین سطح مواد مغذی مختلف، هورمون‌ها و سایر موارد در خون فرد استفاده شود در حالی که پلاسما اساسا برای تزریق استفاده می‌شود.

  3. مقدار خونی که سریعا بوسیله سانتریفیوژ سرم ان جدا نشود در rm هر ساعت حدود ۱۰الی ۷درصد کاهش میابد چرا

  4. سلام
    شما راجع به مواد افزودنی که باعث لخته شدن خون می شود و به لوله های آزمایش می زنند را دارید؟

    1. سلام. وقتتون بخیر
      برای دریافت اطلاعات در رابطه انواع افزودنی‌های لوله جمع آوری خون در آزمایشگاه و کاربرد هریک، می‌توانید به مقاله مربوطه مراجعه کنید.
      لینک دسترسی به مقاله:
      https://mdip.ir/OY4wO

  5. سلام

    واسه پی آر پی(پلاسمای غنی از پلاکت) جهت استفاده رشد مو از لوله لخته باید استفاده کرد یا لوله دارای ماده ضد انعقاد؟؟؟؟

    1. سلام.
      از لوله‌ی دارای ضد انعقاد
      برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد می‌توانید به کتاب “Tietz clinical laboratory” مراجعه کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا