سالمونلا – شیگلا آگار: ترکیبات و نحوه آماده‌سازی

سالمونلا – شیگلا  آگار (Salmonella-Shigella agar) یک محیط کشت انتخابی است که برای جداسازی، کشت و تمایز میکروارگانیسم‌های گرم منفی روده‌ای از نمونه‌های بالینی و غیر بالینی مانند مدفوع، ادرار و مواد غذایی مشکوک (غذاهای تازه و کنسرو شده) مناسب است. در این مطلب قصد داریم تا به معرفی سالمونلا – شیگلا آگار، ترکیبات آن و نتایج کشت ارگانیسم‌ها روی این محیط کشت بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

مروری بر محیط کشت‌های سلکتیو یا انتخابی

کشت میکروارگانیسم‌های مختلف در محیط آزمایشگاه می‌تواند چالش برانگیز باشد. زیرا هر گونه‌‌ی خاصی از میکروارگانیسم‌ها برای رشد به شرایط محیطی و مواد غذایی متفاوتی نیاز دارند. به همین دلیل است که در آزمایشگاه‌ها از محیط کشت‌های مختلفی استفاده می‌شود. محیط کشت‌های انتخابی و افتراقی از رایج‌ترین محیط کشت‌های مورد استفاده در آزمایشگاه هستند. محیط کشت‌های انتخابی به انواع خاصی از ارگانیسم‌ها اجازه رشد می‌دهند و از رشد سایر موجودات جلوگیری می‌کنند. انتخاب‌پذیری به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. به عنوان مثال، موجوداتی که می‌توانند از یک قند معین استفاده کنند، به راحتی با تبدیل آن قند به تنها منبع تغذیه در محیط کشت جدا می‌شوند.

مهار انتخابی برخی از انواع میکروارگانیسم‌ها را نیز می‌توان با افزودن رنگ، آنتی بیوتیک، نمک یا مهار کننده‌های خاصی که بر متابولیسم یا سیستم آنزیمی موجودات زنده تأثیر می‌گذارند، به دست آورد.

همانطور که در قسمت مقدمه نیز گفته شد سالمونلا – شیگلا آگار یک محیط کشت انتخابی است که برای جداسازی باکتری‌های گرم منفی، به ویژه گونه‌های سالمونلا و شیگلا مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته علی‌رغم نامی که برای این محیط کشت انتخاب شده است، سالمونلا – شیگلا آگار برای جداسازی تمام گونه‌های شیگلا مناسب نبوده و حتی برای برخی سویه‌ها بازدارنده نیز است.

سایر محیط کشت‌هایی که برای جداسازی، کشت و تمایز میکروارگانیسم‌های گرم منفی روده استفاده می‌شوند عبارتند از:

• دزوکسی کولات آگار (Desoxycholate Agar)
• مکانکی آگار (MacConkey Agar)
• ائوزین متیلن بلو آگار ( Eosin Methylene Blue)
• گزیلوز لیزین دئوکسی کولات (Xylose Lysine Deoxycholate)
• هکتون انتریک آگار (Hektoen Enteric Agar)

ترکیبات سالمونلا-شیگلا  آگار و عملکرد هریک

ترکیبات سالمونلا – شیگلا آگار در جدول ۱ ذکر شده است. برای آماده سازی این محیط کشت می‌توان از ترکیبات زیر استفاده کرد . امروزه شرکت‌های مختلفی این آگار را به صورت آماده عرضه می‌کنند که به این ترتیب در وقت و هزینه‌های آزمایشگاه‌هایی که به این محیط کشت نیاز دارند صرفه جویی خواهد شد.

جدول ۱. ترکیبات سالمونلا – شیگلا آگار

• لاکتوز: منبع کربوهیدرات‌های قابل تخمیر
• پروتئوس پپتون با عصاره گوشت گاو: نیتروژن، ویتامین‌ها و اسیدهای آمینه موجود در سالمونلا – شیگلا آگار را تأمین می‌کند.
• سیترات فریک: شاخصی برای تشخیص تولید سولفید هیدروژن
• تیوسولفات سدیم و سدیم سیترات: عوامل انتخابی، PH قلیایی را برای مهار ارگانیسم‌های گرم مثبت و کلی فرم‌ها ارائه می‌دهند.
• نمک‌های صفراوی: از رشد میکروارگانیسم‌های گرم مثبت جلوگیری می‌کنند.
• سبز درخشان (Brilliant Green) / قرمز خنثی (Neutral Red) : شاخص pH- ارگانیسم‌هایی که لاکتوز را تخمیر می‌کنند، اسید تولید کرده که در حضور نشانگر قرمز خنثی، منجر به تشکیل کلنی‌های قرمز یا صورتی می‌شود.
• آگار: عامل جامد کننده

pH نهایی محیط کشت در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد معادل ۲/ ۰ ±۷ است

نحوه آماده‌سازی پلیت محیط کشت سالمونلا – شیگلا آگار

پس از ترکیب مواد لازم برای محیط کشت سالمونلا – شیگلا آگار لازم است آن را درون پلیت بریزید. در ادامه نحوه آماده سازی پلیت حاوی این آگار را بیان خواهیم نمود. توجه داشته باشید که در حال حاضر تامین کنندگان مختلف پلیت‌های حاوی سالمونلا – شیگلا آگار را به صورت آماده عرضه می‌کنند.

• ۶۰ گرم ماده را در یک لیتر آب دیونیزه یا مقطر بریزید.
• مواد را روی حرارت به صورت دائم هم بزنید گرم کنید و اجازه دهید به مدت یک دقیقه بجوشد. می‌توانید برای اینکار از هات پلیت استفاده کنید.
• توصیه می‌شود محیط کشت را در اتوکلاو استریل کنید.
• محیط کشت را درون پتری دیش بریزید.
• اجازه دهید آگار جامد شود و سپس آن را در یخچال قرار دهید. دقت داشته باشید که دمای یخچال نباید به ‌گونه‌ای باشد که محیط کشت منجمد شود
• محیط کشت آماده را می توان حداقل یک هفته در یخچال نگهداری کرد.

کشت نمونه در سالمونلا – شیگلا آگار

۱. پیش از کشت نمونه روی آگار، اجازه دهید دمای پتری دیش حاوی محیط کشت به دمای اتاق برسد.

۲. به محض دریافت نمونه، آن را روی محیط کشت تلقیح کنید.

۳. اگر نمونه مورد کشت روی سواب است، سواب را روی قسمت کوچکی از سطح آگار بچرخانید.

۴. برای ایجاد تک کلنی‌ها، نمونه‌ را به روش کشت خطی، روی محیط کشت تلقیح کنید.

۵. پتری دیش حاوی آگار را در دمای ۳۵ الی۳۷ درجه سانتی گراد به مدت ۱۸ الی ۲۴ ساعت انکوباسیون کنید.

۶. پس از انکوباسیون، مورفولوژی کلنی‌های ایجاد شده را بررسی کنید.

احتیاط: از آنجا که محیط کشت سالمونلا – شیگلا آگار حاوی اجزایی با منشاء حیوانی است و نمی‌توان در آن عدم وجود عوامل بیماری‌زای قابل انتقال را رد کرد، سعی کنید حین کار با این محیط کشت اقدامات احتیاطی را رعایت کنید. از خوردن، استنشاق و تماس سالمونلا – شیگلا آگار با پوست خودداری کنید.

نتایج کشت میکروارگانیسم‌ها در سالمونلا- شیگلا اگار

ارگانیسم‌های تخمیر کننده لاکتوز: در صورت تخمیر لاکتوز، pH محیط کشت اسیدی قرمزشده و در نتیجه رنگ آن به صورت قرمز تغییر می‌کند. اشرشیاکلی و کلبسیلا پنومونیه دو مورد از ارگانیسم‌هایی هستند که سبب ایجاد کلنی‌های قرمز رنگ روی  سالمونلا – شیگلا آگار می‌شوند.

ارگانیسم‌های غیر تخمیر کننده لاکتوز: میکروارگنیسم‌هایی مانند سالمونلا و شیگلا که توانایی تخمیر لاکتوز را ندارند به صورت کلنی‌های بی رنگ شفاف یا شفاف روی محیط کشت سالمونلا – شیگلا اگار ظاهر می‌شوند.

مورفولوژی کلنی‌های برخی ارگانیسم‌ها روی سالمونلا – شیگلا آگار در جدول ۲ ذکر شده است.

جدول ۲. مورفولوژی کلنی‌های برخی ارگانیسم‌ها روی سالمونلا – شیگلا آگار

جمع بندی

همانطور که در این مطلب گفته شد، سالمونلا – شیگلا آگار یک محیط کشت سلکتیو برای تمایز ارگانیسم‌های گرم منفی روده‌ای است. از این محیط کشت به عنوان یک محیط انتخابی برای جداسازی سالمونلا و برخی گونه‌های شیگلا از نمونه‌های بالینی و غیر بالینی استفاده می‌شود. همچنین برای کمک به تمایز تخمیر کننده‌های لاکتوز و غیر لاکتوز از نمونه‌های بالینی، غذاهای مشکوک و نمونه‌های دیگر نیز کاربرد دارد. یکی از نکات مهمی که در رابطه با این محیط کشت وجود دارد این است که ترکیب رنگ سبز درخشان در این محیط، آن را بسیار انتخابی می‌کند و به همین دلیل این آگار ممکن است رشد برخی از گونه‌های شیگلا را مهار کند.

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.