عفونت تنفسی بیمارستانی

ممکن است نام عفونت‌های بیمارستانی برایتان آشنا باشد. عفونت‌های بیمارستانی شامل بیماری‌هایی می‌شوند که فرد به آن‌ها مبتلا نبوده و پس از بستری شدن در بیمارستان ممکن است به آن‌ها مبتلا شود. اینگونه عفونت‌ها می‌توانند پیامدهایی مانند افزایش هزینه‌ها، طولانی شدن دوره‌ی درمان و ناتوانی بیمار را به دنبال داشته باشند و حتی در بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند منجر به مرگ فرد شوند.

عفونت‌های بیمارستانی می‌توانند هر اندامی در بدن را درگیر کنند. اما در این بین عفونت دستگاه تنفسی بسیار شایع است. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم تا به موضوع عفونت تنفسی بیمارستانی (^[۱]HAP)، علل، علائم و راه‌های جلوگیری از آن بپردازیم.

پس اگر کنجکاو هستید تا در رابطه با عفونت تنفسی بیمارستانی بیشتر بدانید در ادامه‌ی این مطلب با ما همراه باشید.

عفونت تنفسی بیمارستانی چیست؟

عفونت تنفسی بیمارستانی یا پنومونی بیمارستانی، عارضه‌ای است که فرد ممکن است پس از بستری شدن در بیمارستان به آن دچار شود. این نوع عفونت بیمارستانی حداقل ۴۸ ساعت پس از بستری شدن وارد بدن فرد می‌شود و علائم آن ممکن است در طول مدت بستری بودن در بیمارستان ظاهر شود. گاهی اوقات نیز علائم پس از ترخیص بیمار آشکار می‌شود. این بیماری شایع‌ترین علت مرگ و میر در بین عفونت‌های بیمارستانی محسوب می‌شود.

شایع‌ترین میکروارگانیسم‌هایی که باعث ایجاد عفونت تنفسی بیمارستانی می‌شوند باکتری‌های گرم منفی^[۲] و استافیلوکوکوس اورئوس^[۳] هستند.

چه عواملی باعث بروز عفونت تنفسی بیمارستانی می‌شود؟

عفونت تنفسی بیمارستانی معمولاً توسط باکتری‌های زیر ایجاد می‌شود:

• استرپتوکوک پنومونیه^[۴]
• استافیلوکوکوس اورئوس^[۵] (از جمله استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین^[۶])
• باکتری‌های گرم منفی مانند سودوموناس آئروژینوزا^[۷] و هموفیلوس آنفلوانزا^[۸]
• باکتری‌های گرم منفی روده

نکته‌ی حائز اهمیت و نگران کننده این است که در این بین، یکسری از باکتری‌ها از جمله سودوموناس آئروژینوزا و MRSA در برابر آنتی بیوتیک‌ها مقاوم هستند و درمان‌ بیماری ناشی از آن‌ها ممکن است چالش برانگیز باشد.

ویروس‌ها و قارچ‌ها نیز می‌توانند باعث ایجاد عفونت تنفسی بیمارستانی شوند.

علائم عفونت تنفسی بیمارستانی چیست؟

عفونت تنفسی بیمارستانی علائمی مشابه با پنومونی یا ذات‌الریه در افراد ایجاد می‌کند و از شایع‌ترین علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کسالت و بی‌حالی
• تب
• لرز
• سرفه
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه

چگونه می‌توان پنومونی بیمارستانی را تشخیص داد؟

جهت تشخیص عفونت تنفسی بیمارستانی اغلب علائم بالینی فرد بررسی شده و معمولا سی.تی.اسکن ریه توصیه می‌شود.

گاهی اوقات نیز ممکن است بسته به صلاح‌دید پزشک انجام برونکوسکوپی یا کشت نمونه‌ی خون یا خلط بیمار درخواست شود.

لازم است به این موضوع توجه داشته باشید که بیماری‌های دیگری نیز وجود دارد که علائمی مشابه با عفونت تنفسی بیمارستانی ایجاد می‌کنند. به طور مثال آتلکتازی^[۹]، آمبول ریوی همراه با انفارکتوس^[۱۰]، خونریزی ریوی^[۱۱] و کوفتگی ریه^[۱۲] ناشی از تروما. بنابراین در نظر گرفتن سایر بیماری‌ها نیز هنگام بررسی عفونت تنفسی بیمارستانی اهمیت زیادی دارد.

چگونه می‌توان عفونت تنفسی بیمارستانی را درمان کرد؟

از آنجایی که عفونت تنفسی بیمارستانی اغلب توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شود، درمان آن نیز با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها صورت می‌گیرد. معمولا آنتی بیوتیک‌ها تجویز شده برای درمان و بهبود این بیماری شامل موارد زیر هستند:

• پیپراسیلین/تازوباکتام^[۱۳]
• سففیم^[۱۴]
• لووفلوکسین ^[۱۵]
• ایمی پنم^[۱۶]
• مروپنم^[۱۷]

توجه داشته باشید که هرگونه اقدام خودسرانه برای مصرف داروها می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد و مصرف دارو تنها باید با تجویز پزشک صورت گیرد.

چه عواملی خطر ابتلا به پنومونی بیمارستانی را افزایش می‌دهد؟

بستری شدن در بیمارستان و ورود عوامل باکتریایی به بدن دلایل اصلی بروز عفونت تنفسی بیمارستانی هستند. در این بین یکسری عوامل وجود دارند که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. اما این موضوع به این معنا نیست که تمامی افرادی که در بیمارستان بستری می‌شوند به عفونت تنفسی بیمارستانی مبتلا خواهند شد.

عوامل خطر ابتلا به پنومونی بیمارستانی عبارتند از:

• آسپیراسیون یا لوله‌گذاری برای بیمار
• استفاده از داروها برای افزایش pH معده
• سن بالای ۵۵ سال
• بیماری مزمن ریوی
• نارسایی مزمن کلیه
• کم خونی
• سوء تغذیه

برای پیشگیری از بروز عفونت تنفسی بیمارستانی چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟

تا به اینجای مطلب در مورد عفونت تنفسی بیمارستانی و علائم آن اطلاعاتی را ارائه کردیم. اما مهم‌ترین نکته‌ای که در مورد این بیماری وجود دارد، نحوه جلوگیری از بروز آن است. همانطور که گفته شد عفونت تنفسی بیمارستانی به دلیل بستری شدن در بیمارستان ایجاد می‌شود. این مسئله از دو جهت باعث نگرانی است:

• از طرفی افرادی که در بیمارستان بستری هستند معمولا به دلیل بیماری وضعیت جسمی خوبی ندارند و سیستم ایمنی بدن آن‌ها نیز چندان قوی نیست. به همین دلیل ابتلا به عفونت تنفسی بیمارستانی می‌تواند برای بیمار بسیار خطرناک باشد.
• از طرف دیگر برخی از علل بروز پنومونی بیمارستانی نسبت به دارو و آنتی‌بیوتیک مقاوم هستند و این موضوع مشکلات زیادی را برای درمان بیماران به وجود خواهد آورد.

به همین دلیل است که پیشگیری از بروز عفونت تنفسی بیمارستانی اهمیت بسیار بالایی دارد. در ادامه برخی از مهم‌ترین اقداماتی را که می‌توان برای کاهش بروز پنومونی بیمارستانی انجام داد ذکر خواهیم کرد. توجه داشته باشید که این اقدامات تنها محدود به پرستاران و ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی نیست. بلکه همراه بیمار و اعضای خانواده که با او در ارتباط هستند نیز باید این اقدامات را رعایت کنند.

۱- توجه به بهداشت دست‌ها

رعایت بهداشت دست توسط کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و استفاده از ضدعفونی کننده‌های مبتنی بر الکل به طرز چشمگیری می‌تواند به کاهش بروز عفونت تنفسی بیمارستانی کمک کند. به همین دلیل توصیه می‌شود کلیه کارکنان قبل و بعد از هر تعامل با بیمار، دست خود را شسته و ضدعفونی کنند. علاوه‌بر این، استفاده از دستکش هنگام تماس مستقیم بیمار ضروری است. با این وجود تنها نظافت دست برای جلوگیری از بروز پنومونی بیمارستانی کافی نیست و به همراه آن باید اقدامات دیگری نیز انجام داد.

۲- حفظ بهداشت دهان بیمار

یکی دیگر از اقداماتی که می‌تواند در جلوگیری از بروز عفونت تنفسی بیمارستانی موثر باشد، حفظ بهداشت دهان بیماران است. این کار به ویژه در افرادی که ناچار به استفاده از لوله‌های تراکئوستومی^[۱۸] اهمیت می‌یابد. بهداشت دهان میزان باکتری‌ها را در دهان کاهش داده و به این ترتیب در کاهش خطر بروز پنومونی بیمارستانی موثر است.

۳- تنظیم ارتفاع تخت

ارتفاع مناسب تخت نیز جزء اقداماتی است که در پیشگیری از بروز عفونت تنفسی بیمارستانی موثر خواهد بود. توصیه می‌شود در صورت امکان، سر تختی که بیمار بر روی آن قرار دارد در زاویه ۳۰ درجه قرار گیرد. بالا بردن سر تخت برای جلوگیری از ریفلاکس ترشحات معده به ریه‌ها و بروز عفونت‌های تنفسی به ویژه در بیمارانی که از ونتیلاتور استفاده می‌کنند موثر است.

۴- پیشگیری از انتشار ویروس

همانطور که گفته شد، علاوه‌بر عوامل باکتریایی، ویروس‌ها نیز می‌توانند سبب بروز عفونت تنفسی بیمارستانی شوند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، در بین بیماران مبتلا به پنومونی بیمارستانی، تقریباً ۲۰٪ موارد ابتلا به علت عوامل بیماری‌زای ویروسی مانند آنفلوانزا و ویروس متناوب تنفسی^[۱۹] است.

به همین دلیل برای جلوگیری از بروز این دسته از عفونت‌های تنفسی بیمارستانی اقدامات زیر توصیه می‌شود:

1. استفاده از ماسک برای جلوگیری از تماس قطرات تنفسی افراد با بیمار و پیشگیری از شیوع ویروس
2. واکسیناسیون

جمع‌بندی

همانطور که گفته شد عفونت تنفسی بیمارستانی یکی از شایع‌ترین انواع عفونت‌های اکتسابی در محیط بیمارستان است که علاوه‌بر بار سنگین اقتصادی و افزایش هزینه‌های درمان می‌تواند خطر مرگ را نیز برای بیمار به همراه داشته باشد.

به همین دلیل لازم دانستیم تا مطالبی را در رابطه با این عفونت بیمارستانی و علائم آن بیان کنیم.

هدف از نگارش این مقاله شناساندن خطر این بیماری و راه‌های جلوگیری از آن بود تا به این ترتیب افراد اقدامات پیشگیرانه را بیشتر جدی بگیرند.

امیدواریم این مقاله مورد توجه شما واقع گردیده باشد.

واژه‌نامه: