خطر شیوع بیماری وبا در ایران : برای مقابله با وبا چه کنیم؟

ممکن است با شنیدن نام بیماری وبا دچار ترس و نگرانی شوید. این بیماری مدت‌ها قبل در ایران شیوع پیدا کرده بود و افراد زیادی جان خود را به دلیل ابتلا به وبا از دست داده بودند.

 اما آیا احتمال شیوع بیماری وبا در ایران بازهم وجود دارد؟

در صورت شیوع وبا چه اقداماتی می توان برای پیشگیری از ابتلا انجام داد؟

آیا ابتلا به بیماری وبا به معنای مرگ است؟

در این مقاله قصد داریم به بررسی این بیماری، علائم و نحوه پیشگیری ازآن بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

وبا چیست؟

اولین موارد ابتلا به وبا و تشخیص این بیماری به قرن نوزدهم میلادی باز می‌گردد. در طول قرن نوزدهم، وبا در هند شروع شد و سپس در سراسر جهان گسترش یافت. از آن زمان به بعد شش همه گیری دیگر از این بیماری در جهان اتفاق افتاد که منجر به مرگ میلیون ها نفر در سراسر جهان شد.

همه‌گیری هفتم در سال ۱۹۶۱ در جنوب آسیا شروع شد. در سال ۱۹۷۱ به آفریقا و در سال ۱۹۹۱ به قاره آمریکا رسید. وبا اکنون در بسیاری از کشورها به یک بیماری بومی تبدیل شده است.

وبا یک عفونت حاد اسهالی است که توسط یک باکتری به نام ویبریو کلرا (Vibrio cholerae) ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً از طریق آب آلوده منتشر می‌شود. وبا باعث اسهال شدید و کم آبی بدن می‌گردد. در صورت عدم درمان، این کم آبی می‌تواند در عرض چند ساعت کشنده باشد.

علی رغم اینکه امروزه در بسیاری از مناطق جهان، شیوع بیماری وبا به کمک فاضلاب و تصفیه آب مدرن کاهش یافته است. اما هنوز هم خطر شیوع آن در بسیاری از مناطق جهان وجود دارد.

وبا یک بیماری خطرناک است که به سرعت سبب مرگ می‌شود. اما به راحتی قابل درمان است. با یک محلول آبرسانی ساده و ارزان می‌توان از مرگ ناشی از کم آبی شدید جلوگیری کرد.

پس در صورت مشاهده علائم این بیماری دچار استرس نشوید و سریعا به پزشک مراجعه کنید.

در ادامه به بررسی علائم بیماری وبا و نحوه جلوگیری از ابتلا به این بیماری خواهیم پرداخت.

سویه‌های ویبریو کلرا

باکتری ویبرو کلرا سویه های مختلفی دارد. اما تنها دو سویه O1 و O139 باعث شیوع بیماری وبا می‌شوند. از این بین نیز V. cholerae O1 باعث اکثر همه‌گیری‌های اخیر بوده است.

V. cholerae O139 اولین بار در بنگلادش در سال ۱۹۹۲ شناسایی شد. اما در حال حاضر موارد پراکنده‌ای از آن تشخیص داده شده است.

چگونه به وبا مبتلا می‌شویم؟

علائم بیماری وبا به دلیل سمی است که باکتری در روده کوچک تولید می‌کند. این سم باعث می‌شود بدن مقادیر زیادی آب ترشح کند که منجر به اسهال و از دست دادن سریع مایعات و املاح بدن (الکترولیت ها) می‌شود.

باکتری وبا می‌تواند از راه های مختلف از فرد آلوده به دیگران منتقل شود. این آلودگی معمولا از طریق مدفوع اتفاق می‌افتد.

توجه داشته باشید که تمامی افرادی که در معرض عامل بیماری‌زا قرار می‌گیرند دچار علائم نمی‌شوند. اما همچنان می‌توانند این بیماری را به دیگران منتقل کنند.  

منابع آب آلوده منبع اصلی عفونت وبا هستند. به طور کلی عامل بیماری وبا را می‌توان در موارد زیر یافت:

• آب سطحی یا چاه: چاه‌های عمومی آلوده منابع شیوع وبا در مقیاس بزرگ هستند.
• غذای دریایی: خوردن غذاهای دریایی خام یا نیم پز، به ویژه صدف، می‌تواند شما را در معرض باکتری ویبرو کلرا قرار دهد.
• میوه ها و سبزیجات خام: میوه ها و سبزیجات خام نیز یکی از منابع عفونت وبا هستند.
• غلات: در مناطقی که وبا شیوع زیادی دارد، غلاتی مانند برنج و ارزن ممکن است پس از پختن و ماندن در محیط، منبعی برای رشد باکتری ویبرو کلرا باشند.

علائم بیماری وبا چیست؟

اکثر افرادی که در معرض باکتری وبا قرار می‌گیرند، بیمار نمی‌شوند و نمی‌دانند که آلوده شده‌اند. اما به مدت ۱۴ روز ناقل این بیماری هستند و می‌توانند دیگران را آلوده کنند.

معمولا بین ۱۲ ساعت تا ۵ روز طول می‌کشد تا فرد پس از مصرف غذا یا آب آلوده، دچار علائم شود.

ابتلا به بیماری وبا باعث اسهال خفیف یا متوسط می‌شود که تشخیص آن از اسهال ناشی از سایر مشکلات اغلب دشوار است.

علائم و نشانه‌های جدی‌ وبا عبارتند از:

اسهال: اسهال مرتبط با وبا به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و می‌تواند به سرعت باعث از دست دادن مایعات بدن شود. به اندازه یک لیتر (حدود ۱ لیتر) در ساعت. اسهال ناشی از وبا اغلب ظاهری رنگ پریده و شیری دارد.

تهوع و استفراغ: استفراغ به‌ویژه در مراحل اولیه وبا رخ می‌دهد و می‌تواند ساعت‌ها ادامه یابد.

کم آبی بدن: کم آبی بدن می‌تواند ظرف چند ساعت پس از شروع علائم وبا ایجاد شود و از خفیف تا شدید متغیر باشد. کاهش ۱۰ درصد یا بیشتر از وزن بدن نشان دهنده کم آبی شدید است.

علائم و نشانه‌های کم‌آبی بدن تحریک‌پذیری، خستگی، چشم‌های فرورفته، خشکی دهان، تشنگی شدید، پوست خشک و چروکیده، ادرار کم، فشار خون پایین و ضربان قلب نامنظم نشانه‌های کم آبی بدن هستند.

چه کسانی مستعد ابتلا به بیماری وبا هستند؟

همه افراد مستعد ابتلا به بیماری وبا هستند. اما برخی عوامل می‌توانند شما را در برابر این بیماری آسیب‌پذیرتر کنند یا احتمال بروز علائم و نشانه‌های شدید را افزایش دهند.

عوامل خطر ابتلا به وبا عبارتند از:

شرایط بد بهداشتی: افرادی که در مناطق فقیر و با بهداشت عمومی پایین زندگی می‌کنند، بیشتر مستعد ابتلا به وبا هستند. این بیماری در اردوگاه های پناهندگان، کشورهای فقیر و مناطقی که به قحطی، جنگ یا بلایای طبیعی مبتلا شده‌اند، بیشتر رخ می‌دهد.

کمبود اسید معده: باکتری وبا نمی‌تواند در محیط اسیدی زنده بماند. اسید معده اغلب به عنوان دفاعی در برابر عفونت عمل می‌کند. اما افرادی که سطح اسید معده پایینی دارند فاقد این محافظت هستند. بنابراین در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری وبا قرار دارند. به عنوان مثال کودکان، افراد مسن و افرادی که از آنتی اسیدها، مسدودکننده های H-2 یا مهارکننده های پمپ پروتون استفاده می‌کنند.

قرار گرفتن در مکان‌های پرازدحام: کسانی که در خانه سالمندان یا پادگان ها زندگی می‌کنند، به دلیل افزایش احتمال ارتباط با فرد آلوده بیشتر در معرض خطر هستند. این موضوع در مدارس هم صدق می‌کند.

گروه خونی: به دلایلی که کاملاً مشخص نیست، احتمال ابتلا به وبا در افراد دارای گروه خونی O هستند، در مقایسه با سایر گروه‌های خونی دو برابر بیشتر است.

عوارض ابتلا به وبا چیست؟

اگرچه شوک و کم آبی شدید بدن بدترین عوارض بیماری وبا هستند. اما مشکلات دیگری نیز ممکن است رخ دهد، مانند:

قند خون پایین (هیپوگلیسمی): وبا ممکن است باعث سطوح پایین و خطرناک قند خون شود. کودکان در معرض بیشترین خطر ابتلا به این عارضه هستند که می‌تواند باعث تشنج، بیهوشی و حتی مرگ شود.

سطوح پایین پتاسیم: افراد مبتلا به وبا مقادیر زیادی از مواد معدنی از جمله پتاسیم را به دلیل اسهال شدید از دست می‌دهند. سطوح بسیار پایین پتاسیم در عملکرد قلب و اعصاب تداخل ایجاد می‌کند و تهدید کننده زندگی است.

نارسایی کلیه: وقتی کلیه‌ها توانایی فیلتر کردن خود را از دست می‌دهند، مقادیر اضافی مایعات، برخی از الکترولیت‌ها و مواد زائد در بدن تجمع می‌یابند.

تشخیص بیماری وبا چگونه انجام می‌شود؟

تنها راه برای تایید تشخیص، شناسایی باکتری در نمونه مدفوع است.

آزمایش‌های سریع وبا به پزشکان در مناطق دورافتاده کمک می‌کند تا به سرعت تشخیص بیماری وبا را تأیید کنند. تأیید سریع به کاهش میزان مرگ و میر کمک می‌کند. علاوه براین به کاهش شیوع این بیماری نیز کمک خواهد نمود.

آیا درمانی برای وبا وجود دارد؟

• هدف اصلی در درمان بیماری وبا، جایگزین کردن اب از دست رفته در بدن است. این کار معمولا با استفاده از یک محلول آبرسانی ساده حاوی نمک‌های آبرسانی خوراکی (ORS) انجام می‌شود. این محلول به صورت پودری موجود است که می‌توان آن را با آب مخلوط نمود.

بدون آبرسانی، تقریباً نیمی از مبتلایان به وبا می میرند. با درمان، میزان مرگ و میر به کمتر از ۱٪ کاهش می‌یابد.

• اکثر افراد مبتلا به بیماری وبا تنها با آبرسانی خوراکی درمان می‌شوند. اما افرادی که به شدت کم آب هستند ممکن است به مایعات داخل وریدی نیز نیاز داشته باشند.
• برخی مواقع ممکن است پزشک آنتی بیوتیک هم تجویز کند. برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند اسهال مرتبط با وبا را کاهش داده و مدت زمان آن را در افراد شدیداً بیمار کوتاه کنند. البته آنتی بیوتیک‌ها بخشی ضروری از درمان وبا نیستند. تجویز زیاد آنتی بیوتیک‌ها توصیه نمی‌شود، زیرا هیچ اثر ثابت شده‌ای بر گسترش وبا ندارد و ممکن است به مقاومت ضد میکروبی کمک کند.

• از طرف دیگر تحقیقات نشان داده است که مکمل روی ممکن است اسهال را کاهش دهد و مدت زمان آن را در کودکان مبتلا به وبا کوتاه کند.

• در نوزادان، تغذیه با شیر مادر نیز باید ادامه یابد و بیشتر شود.

پیشگیری و کنترل

برای پیشگیری از ابتلا به بیماری وبا،  اقدامات زیر را در نظر داشته باشید.

دست‌های خود را به طور مکرر با آب و صابون بشویید، به خصوص بعد از استفاده از سرویس بهداشتی و قبل از دست زدن به غذا.  اگر آب و صابون در دسترس نیست، از ضدعفونی کننده دست مبتنی بر الکل استفاده کنید.

فقط آب سالم بنوشید. از آب بطری یا آبی که خودتان جوشانده یا ضد عفونی کرده‌اید، استفاده کنید. اگر به مناطقی سفر کرده اید که وبا در آن شایع است، حتی برای مسواک زدن از آب بطری استفاده کنید.

نوشیدنی‌های گرم معمولاً بی‌خطر هستند. اما قبل از باز کردن آن‌ها، درب و بدنه را پاک کنید. توصیه می‌شود یخ را به نوشیدنی‌های خود اضافه نکنید. مگر اینکه از سلامت آن مطمئن باشید.

غذاهای کاملا پخته و داغ بخورید و در صورت امکان از غذاهای فروشندگان خیابانی خودداری کنید.

از خوردن سوشی و همچنین ماهی خام یا نیمه پخته و غذاهای دریایی خودداری کنید.

میوه‌ها و سبزیجات را خوب بشویید و تا حد امکان پوست بکنید.

واکسن بیماری وبا

در حال حاضر سه واکسن خوراکی برای بیماری وبا در دسترس است که توسط سازمان بهداشت جهانی تایید شده است. این واکسن برای افراد بین ۲ تا ۶۴ سال که قصد سفر مناطق مستعد را دارند، پیشنهاد می‌شود.  یک دوز از این مایع حداقل ۱۰ روز قبل از سفر از طریق دهان مصرف می‌شود.

شیوع بیماری وبا در ایران

شیوع وبا در ایران نیز در سال‌های گذشته وجود داشته است.

در ایران از سال ۷۹ تا ۸۴ سالانه نزدیک به ۱۰۰ مورد بیماری وبا گزارش گردیده‌ است. در اپیدمی سال ۱۳۷۷ حدود ۱۱۰۰۰ مورد وبا در ایران گزارش گردید که باعث مرگ و میر افراد زیادی شد.

سخن پایانی

بیماری وبا یکی از بیماری‌های همه گیر است. این بیماری علی رغم درمان ساده‌ای که دارد، سبب مرگ افراد زیادی در جهان شده است. امروزه ارگان‌ها و موسسات در سراسر جهان در تلاش هستند تا این بیماری را ریشه کن کنند. این مشارکت به این معنی است که مردم و جوامع، بخشی از فرآیند توسعه و اجرای برنامه‌ها هستند. ترویج اقداماتی مانند شستن دست‌ها با صابون، تهیه و نگهداری ایمن غذا و دفع ایمن مدفوع تاثیر بسزایی برای دست یابی به این هدف دارند. علاوه براین اقداماتی تشییع جنازه ایمن افرادی که جان خود را در اثر بیماری وبا از دست داده اند نیز اهمیت زیادی دارد.

امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد.