تاثیر الکل روی باکتری : الکل چگونه باکتریها را از بین می‌برد ؟
قرن‌هاست که الکل به عنوان یک ضد عفونی کننده استفاده میشود. اما شاید برایتان جالب باشد بدانید که الکل چگونه باکتریها را از بین می‌برد و تاثیر الکل روی باکتری چگونه است؟
الکل از طریق فرآیندی به نام دناتوراسیون (denaturation) باکتریها را از بین می‌برد. اما این فرایند چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟ در ادامه قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم.
الکل چگونه باکتریها را از بین می‌برد ؟
پیش از بررسی اینکه الکل چگونه باکتریها را از بین می‌برد ، بهتر است ابتدا با خواص الکل، ساختار باکتری و مفهوم دناتوراسیون آشنا شویم تا بتوانیم و تاثیر الکل روی باکتری را بررسی نماییم.
خواص الکل
ضدعفونی‌کننده‌های مبتنی بر الکل که اغلب برای از بین بردن باکتریها استفاده می‌شوند، محلول‌های از الکل، اتیل الکل یا ایزوپروپیل الکل هستند. این ترکیبات شیمیایی، آمفیفیلیک (amphiphile) هستند. آمفیفیلیک به ترکیبات شیمیایی اطلاق میشود که آب‌دوست (قطبی) و چربی‌دوست هستند. این ویژگی به آنها اجازه می‌دهد تا با غشاهای مبتنی بر آب پیوند بخورند و آنها را تجزیه کنند و همزمان ساختارهای پروتئینی معلق در آب را نیز مختل کنند. تاثیر الکل روی باکتری نی زاز طریق همین خاصیت است.
ساختار باکتریایی
پروتئین‌هایی که یک باکتری را می‌سازند از زنجیره‌‌های اسید آمینه چرب تشکیل شده‌اند. در این زنجیره‌ها بیش از ۲۰ اسید آمینه به هم متصل شده، پیچ خورده و به شکل منحصربه‌فردی در آمده است. این اشکال سفت و سخت بوده و برای عملکرد صحیح پروتئین‌ها مورد نیاز هستند.
این پروتئین‌های مختلف در یک سیتوپلاسم مبتنی بر آب معلق هستند و توسط غشایی متشکل از چربی‌ها و مولکول‌های آب احاطه شده‌اند. وظیفه این پروتئین‌ها کمک به حرکت باکتری، امکان تولید مثل سلولی و جلوگیری از خورده شدن باکتری توسط گلبول‌های سفید بدن است. در واقع بدون این پروتئین‌ها، باکتریها به سرعت می‌میرند.
دناتوراسیون و و تاثیر الکل روی باکتری
مولکول‌های الکل ترکیبات شیمیایی آمفی دوست هستند. به این معنی که هم خاصیت آب و هم چربی را دوست دارند.
از طرف دیگر غشای سلولی باکتری دارای یک طرف مبتنی بر چربی و یک طرف مبتنی بر آب است. به همین دلیل مولکول‌های الکل به راحتی می‌توانند به غشاء باکتری متصل شده و آن را بشکنند. در واقع تاثیر الکل روی باکتری از طریق فرایند دناتوراسیون صورت می‌گیرد.
هنگامی که یک سلول باکتری در معرض محلول الکل قرار می‌گیرد، مولکول‌های آمفیفیلیک الکل با مولکول‌های غشای سلولی باکتری پیوند می‌خورند و آن را در آب حل می‌کنند. این باعث میشود که غشای سلولی یکپارچگی ساختاری خود را از دست داده و از هم بپاشد. همانطور که غشای سلولی ضعیف‌تر میشود، مولکول‌های الکل بیشتری وارد سلول می‌شوند. به این ترتیب اسیدهای آمینه موجود در یک پروتئین باکتریایی خاص شروع به از دست دادن ساختار خود می کنند و در نتیجه کار خود را متوقف می‌سازند. از آنجایی که باکتریها نمی‌توانند بدون عملکردهای پروتئینی زنده بمانند، سلول به سرعت می‌میرد و اساساً از درون و بیرون ذوب میشود.
آیا تاثیر الکل روی باکتری های مختلف، یکسان است؟
در قسمت های قبلی توضیح دادیم که الکل چگونه باکتریها را از بین می‌برد. اما ناثیر الکل روی باکتری های مختلف، متفاوت است.
الکل می‌تواند طیف وسیعی از میکروب‌ها از جمله باکتریها، ویروس‌ها و قارچ‌ها را از بین ببرد.به عنوان مثال، الکل می‌تواند باکتری‌های شناخته‌شده‌ای مانند E.coli، سالمونلا و استافیلوکوکوس اورئوس را از بین ببرد. اما برخی باکتریها مانند انتروکوکوس فکالیس در برابر اثرات ضدعفونی کننده‌های مبتنی بر الکل مقاوم‌‌تر می‌شوند.
همچنین نشان داده شده است که الکل ویروس‌هایی مانند تبخال، هپاتیت B، ایدز، آنفولانزا، رینوویروس‌ها و ویروس‌های کرونا را از بین می‌برد. اما در برابر ویروس‌هایی که باعث هپاتیت A یا فلج اطفال می‌شوند، موثر نیست.
آیا نوشیدن الکل می‌تواند ویروس‌ها و باکتریها را از بین ببرد؟
نوشیدن الکل به بدن شما کمک نمی‌کند تا با عفونت مقابله کند. وقتی الکل می‌نوشید، غلظت الکلی که وارد جریان خون شما میشود برای از بین بردن موثر میکروب‌ها کافی نیست. نوشیدن مواد ضدعفونی کننده مبتنی بر الکل یا محصولات پاک کننده، خطرات جدی را برای سلامتی به دنبال دارد. به عنوان مثال:
- تشنج
- کما
- مرگ
تاثیر الکل روی باکتری چقدر طول می‌کشد؟
پاسخ به این سوال بستگی به نوع و غلظت الکل دارد. به عنوان مثال الکل می‌تواند باکتریها را در عرض ۱۰ ثانیه از بین ببرد. اما پراکسید هیدروژن برای از بین بردن میکروب‌ها به زمان بیشتری نسبت به الکل نیاز دارد.
چرا از الکل ۱۰۰% برای استریلیزاسیون استفاده نمی‌شود؟
الکل ۱۰۰ درصد پروتئین‌های سلول‌های بیرونی میکروارگانیسم را به طور کامل منعقد می‌کند. این انعقاد به عنوان مکانیسم دفاعی در سلول‌های ارگانیسم عمل می‌کند و باعث می شود الکل نتواند به سلول‌های داخلی نفوذ کند. در واقع سلول‌های پروتئینی از بین نمی‌روند. بلکه در حالت خفته باقی می‌مانند و در صورت مهیا بودن شرایط مجدد سبب بیماری‌زایی می شوند.
اما اتانول ۷۰ درصد به طور کامل پروتئین‌های سلول را منعقد نمی‌کند. در نتیجه الکل به ارامی در بدن موجودات نفوذ کرده و سبب ازبین رفتن ساختار آن میشود.
سخن پایانی
حتما برای شما هم سوال است که الکل چگونه باکتریها را از بین می‌برد ؟
میکروارگانیسم‌های تک سلولی مانند باکتریها و ویروس‌ها عمدتاً از آب تشکیل شده‌اند و پروتئین‌های چرب در آنها معلق هستند. این ساختار باعث میشود تا الکل به راحتی به درون ساختار باکتری نفوذ کند و آن ها را از بین ببرد. این فرایند دناتوراسیون نام دارد.
با این وجود باید توجه داشت که الکل در برابر تمامی میکروارگانیسم‌ها موثر نیست. همچنین باید از غلظت مناسبی از الکل استفاده شود.
امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
