عفونت محل جراحی ^[۱] (SSI) شایع‌ترین عفونت مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی است. این عفونت‌‌ها پیامدهای قابل توجهی برای بیمار و مراکز درمانی در پی دارند. از جمله آمار افزایش مرگ و میر، هزینه‌ی بستری شدن در بیمارستان، هزینه داروهای آنتی بیوتیک و غیره.  

این امر به‌ویژه در کشورهای کم درآمد که اغلب از کمبود زیرساخت‌های بهداشتی رنج می‌برند، بیشتر دیده می‌شود. به همین دلیل بسیاری از کشورها درحال بررسی راهکارهایی برای کاهش این عفونت‌ها هستند.

عفونت محل جراحی شکم یکی از رایج‌ترین عفونت‌های بعد از جراحی است. براساس مقاله‌‌ی منتشر شده در مجله lancet ، راهکاری ساده و کم‌هزینه‌ برای کاهش بروز عفونت محل جراحی شکم وجود دارد.

در این مطلب قصد داریم بر اساس اطلاعات منتشر شده در این مجله به بررسی این راهکار بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

چه چیزی باعث عفونت محل جراحی شکم می‌شود؟

در یک کلام می‌توان گفت که “میکروب” باعث عفونت پس از جراحی می‌شود.  

شایع‌ترین انواع باکتری‌های عامل عفونت محل جراحی شکم، استافیلوکوک، استرپتوکوک و سودوموناس هستند. این عفونت می‌تواند از طریق تماس فیزیکی، از طریق میکروب‌های موجود در هوا و یا حتی از طریق میکروب‌هایی که از قبل روی بدن بیمار هستند، رخ دهد.

پوست یک سد طبیعی در برابر عفونت است. اما حتی با وجود اقدامات احتیاطی و پروتکل‌های بسیاری که جراحان برای جلوگیری از عفونت انجام می‌دهند، جراحی می‌تواند منجر به عفونت شود.

انواع عفونت محل جراحی

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌‌ها (CDC) عفونت محل جراحی را به سه نوع طبقه بندی می‌کند:

SSI سطحی^[۲]:  این نوع عفونت فقط در ناحیه‌ای از پوست که محل برش ایجاد شده است، رخ می‌دهد.

SSI عمیق^[۳]: یک عفونت در زیر ناحیه‌ی برش که در عضله و بافت اطراف عضلات رخ می‌دهد.

SSI اندام^[۴]: SSI فضای اندام شامل عفونت‌هایی است که در هر بخشی از آناتومی طی یک عمل باز (به غیر از برش) رخ می‌دهد.

آیا راهکاری برای کاهش عفونت محل جراحی شکم وجود دارد؟

همانطور که گفته شد، عفونت محل جراحی به‌ویژه در ناحیه شکم، یکی از معضلات بسیاری از مراکز درمانی در سراسر جهان است. به همین دلیل محققین همواره در تلاش هستند تا راهکاری برای کاهش این نوع عفونت پیدا کنند.

از همین رو یک کار آزمایی بالینی برای بررسی راهکارهای کاهش این نوع عفونت انجام شده است که در تاریخ ۳۱ اکتبر ۲۰۲۲ (۹ آبان ۱۴۰۱) در مجله lancet منتشر گردید.

این مطالعه که ” ChEETAh ” نام داشت به بررسی اثر تعویض دستکش و ابزار جراحی در کاهش عفونت محل جراحی شکم می‌پردازد.

در واقع در این کارآزمایی، یکی از راهکارهای موثر در کاهش بروز عفونت محل جراحی شکم، تعویض دستکش و ابزار جراحی در حین عمل در نظر گرفته شده است.

همانطور که گفته شد، SSI می‌تواند هم از طریق تماس فیزیکی (به طور مثال ابزار آلوده) و هم از طریق آلودگی‌های موجود در پوست یا هوا ایجاد شود.  بسیاری از جراحان و متخصصین در کل طول عمل از یک دستکش استفاده می‌کنند. اما باز کردن زخم،  تماس دستکش با پوست بیمار و عمل طولانی مدت می‌تواند باعث آلوده شدن دستکش و انتقال میکروب به زخم شود.

نتایج مطالعه ChEETAh چه بود؟

شاید با این سوال مواجه شوید که آیا واقعا تعویض دستکش حین عمل جراحی در کاهش عفونت محل جراحی نقش موثر دارد؟

برای پاسخ به این سوال بهتر است ابتدا مروری بر روند و شرایط مطالعه ChEETAh داشته باشیم.

ChEETAh در هفت کشور بنین، غنا، هند، مکزیک، نیجریه، رواندا و آفریقای جنوبی صورت گرفت شد. این کشورها از مناطق کم در آمد یا با درآمد متوسط انتخاب شده بودند که زیر ساخت‌های درمانی چندان گسترده‌ای ندارند.  در این کارآزمایی، هر بیمارستانی که عمل جراحی شکم انجام می‌داد، واجد شرایط تلقی شد و به طور کلی این مطالعه در ۸۲ بیمارستان صورت گرفت. این بیمارستان‌ها به‌طور تصادفی انتخاب شدند.

شرایط این مطالعه به شرح زیر بود:

• فاکتور مورد آزمایش در این کارآزمایی، تغییر دستکش‌های و ابزار جراحی، پیش از بستن زخم بود. تمام جنبه‌های دیگر عمل و مراقبت از بیمار توسط جراح (ها) و بیهوش کننده (ها) به همان نحوی که قبلا انجام می‌شد، صوت گرفت.
• در این کارآزمایی هم بزرگسالان و هم کودکان تحت عمل جراحی اورژانسی یا انتخابی شکم (به استثنای سزارین) قرار گرفتند.
• در ۴۲ بیمارستان روند معمول عمل جراحی شکم صورت گرفت. (یعنی بدون تعویض دستکش و ابزار)
• در ۳۹ بیمارستان تغییر دستکش و ابزار قبل از بسته شدن زخم انجام شد. طی این مطالعه، جراحان و دستیاران جراح، همگی دستکش‌های استریل خود را قبل از بستن زخم تعویض کردند. این امر در هر بیمارستان با توجه به منابع و زیرساخت‌های محلی اجرا شد.

آیا واقعا تعویض دستکش در کاهش عفونت محل جراحی نقش موثر دارد؟

کارآزمایی ChEETAh نشان داد که تغییر دستکش‌ها و ابزارها قبل از بسته شدن زخم شکمی، میزان عفونت محل جراحی (SSI) را تا ۱۳ درصد کاهش می‌دهد.  به این ترتیب، این اقدام ساده، برای طیف وسیعی از بیماران تحت عمل جراحی شکم در سراسر جهان مفید خواهد بود.

از طرف دیگر این مطالعه در کشورهایی با درآمد متوسط انجام شد. به این معنی که تعویض دستکش یا ابزار حین جراحی شکمی، هزینه‌های چندانی را در پی نخواهد داشت.

سخن پایانی

همانطور که گفته شد، عفونت محل جراحی شکم یکی از مشکلات بسیار شایع در مراکز درمانی است. این عفونت نه تنها ممکن است منجر به مرگ بیمار شود، بلکه هزینه‌ای زیادی را برای مرکز درمانی نیز به دنبال خواهد داشت. به همین دلیل محققین همواره دنبال راهکارهایی برای کاهش این نوع عفونت هستند.

از آنجایی که عفونت محل جراحی شکم از راه‌های مختلفی اتفاق می‌افتد، کنترل آن ممکن است چندان ساده نباشد. اما در مقاله‌ای که اخیرا توسط مجله LANCET منتشر شده است، تعویض دستکش و ابزار جراحی حین مراحل عمل، تاثیر بسزایی در کاهش عفونت خواهد داشت.

بسیاری از جراحان و متخصصین در کل طول عمل از یک دستکش استفاده می‌کنند. اما باز کردن زخم،  تماس دستکش با پوست بیمار و عمل طولانی مدت می‌تواند باعث آلوده شدن دستکش و انتقال میکروب به زخم شود.

به همین دلیل این راهکار یک روش مناسب و نه چندان هزینه‌بر در کاهش عفونت محل جراحی شکم در نظر گرفته شده است. نقاط قوت این مطالعه باید توسط جراحان و انجمن‌های ملی در نظر گرفته شود. زیرا آن‌ها تصمیم می‌گیرند که آیا این کارآزمایی را اجرا کنند یا خیر.

لازم به ذکر است که این مطلب چکیده‌ای از مقاله اصلی بود. امیدواریم مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

واژه نامه