شیوع تب دنگی در ایران

تب دنگی معمولاً توسط ویروس دنگی ایجاد می‌شود که با نیش پشه آئدس منتقل می‌گردد. در هفته‌های اخیر میزان بروز تب دنگی در ایران و به‌ویژه هرمزگان گسترش یافته است. این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند جان افراد را به خطر بیندازد. بنابراین بهتر است تب دنگی را بشناسید و با علائم این بیماری آشنا باشید.

در ادامه این مطلب قصد داریم به بررسی نیش پشه دنگی و تب دنگی بپردازیم.

مروری بر پشه دنگی

پشه‌های آئدس (Aedes mosquitoes) پشه‌های کوچک و تیره‌رنگی هستند که روی بدن خود نقاط سفیدرنگی دارند. این پشه‌ها که با نام پشه دنگی (mosquitoes Dengue) نیز شناخته می‌شوند عمدتاً در طول روز نیش می‌زنند. طبق بررسی‌ها، این پشه‌ها دو ساعت پس از طلوع و چند ساعت قبل از غروب آفتاب بیشترین فعالیت را دارند. پشه‌های آئدس معمولا ناحیه مچ پا و آرنج را نیش می‌زنند.

تب دنگی عمدتاً توسط گونه Aedes aegypti منتقل می‌شود. اما گونه‌های دیگری مانند Ae. albopictus نیز می‌توانند این بیماری را گسترش دهند.

به طور کلی، رطوبت و درجه حرارت بالا شرایطی هستند که به بقای پشه کمک می‌کنند و احتمال انتقال را افزایش می‌دهند. به همین دلیل شیوع تب دنگی در فصل تابستان و مناطق گرم کشور بیشتر است.

از کجا بفهمیم توسط پشه دنگی گزیده شده‌ایم؟

تب دنگی از طریق نیش پشه ماده (Aedes aegypti) پخش می‌شود. پشه زمانی آلوده می شود که خون فرد آلوده به ویروس را بگیرد. پس از حدود یک هفته، پشه می‌تواند ویروس را به یک فرد سالم منتقل کند.

Aedes aegypti یک گزنده متناوب است. به این معنا که می‌تواند بیش از یک نفر را در طول دوره تغذیه گاز بگیرد. این مکانیزم، Aedes aegypti را به یک پشه اپیدمی بسیار کارآمد تبدیل کرده است.

راه تمایز بین نیش پشه دنگی و نیش پشه معمولی این است که جای نیش پشه دنگی در مقایسه با نیش پشه معمولی، قرمزترشده و خارش بیشتری دارد.

پشه‌های آئدس بیشتر در کجا یافت می‌شوند؟

پشه‌های بالغ معمولا در داخل خانه در مناطق تاریک (کمد، زیر تخت، پشت پرده) استراحت می‌کنند. اما ترجیح می‌دهند در مناطقی با آب راکد تولید مثل کنند. مخازن فاضلاب خطرناک‌ترین مناطق در نظر گرفته می‌شوند. این پشه‌ها اغلب در مناطق نزدیک به جمعیت انسانی (مناطق شهری) رشد می‌کنند.

 پشه دنگی تخم‌‌های خود را در ظروف پر از آب  داخل خانه و مناطق اطراف خانه می‌گذارد (این ظروف شامل بطری‌های استفاده نشده و  زباله‌های دور ریخته شده حاوی اب است). تخم‌ها در تماس با آب خارج می شوند. تخم‌ها می‌توانند شرایط بسیار خشک را تحمل کنند و ماه‌ها زنده بمانند. پشه های ماده در طول زندگی خود تا ۵ مرتبه ده‌ها تخم می‌گذارند. به همین دلیل میزان شیوع تب دنگی می‎تواند بسیار بالا باشد.

علائم تب دنگی

در اثر گزش پشه دنگی فرد دچار علائمی شبیه آنفلانزا می‌شود که ۲ تا ۷ روز طول می‌کشد. اما پس از یک دوره کمون ۴ تا۱۰ روزه و دقیقا زمانی که فرد فکر می‌کند بهبود یافته است، بیماری تب دنگی آغاز می‌شود.

تب دنگی که در اثر گزش پشه دنگی ایجاد می‌شود معمولاً با تب شدید ناگهانی (۴۰ درجه سانتی‌گراد / ۱۰۴ درجه فارنهایت) و با سردرد شدید، بدن درد، گلودرد و بثورات همراه است.

در اثر گزش پشه دنگی، ممکن است فرد دچار التهاب کیسه صفرا یا کبد شود که باعث بروز استفراغ و حالت تهوع می‌گردد.

بی‌قراری (کمبود اکسیژن در مغز)، درد شکم و مدفوع سیاه (خونریزی دستگاه گوارش)، زخم پوست و خونریزی ازبینی و لثه نیز از نشانه‌های این بیماری هستند و در صورت مواجهه با هریک لازم است به سرعت به پزشک مراجعه گردد.

اگر مشکوک به تب دنگی هستم چه باید بکنم؟

اگر مشکوک به ابتلا به تب دنگی هستید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. برای تشخیص تب دنگی پزشک معمولا اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

• بررسی علائم و نشانه‌های تب دنگی
• آزمایش خون برای بررسی ویروس
• بررسی تاریخچه سفر فرد به مناطق مستعد

درمان تب دنگی چیست؟

لازم به ذکر است که در حال حاضر و تا تاریخ نگارش این مطلب، هیچ واکسن یا داروی خاصی برای درمان تب دنگی وجود ندارد.

بیماران باید به دنبال مشاوره پزشکی، استراحت و نوشیدن مایعات فراوان باشند. گاهی اوقات پزشک برای کاهش تب و درد مفاصل داروهایی را تجویز می‌کند. اما باید توجه داشت که داروهایی مانند آسپرین یا ایبوپروفن نباید حین ابتلا به تب دنگی مصرف شوند زیرا خطر خونریزی را افزایش داده و می‌توانند جان فرد را به خطر بیندازند. بنابراین توجه داشته باشید که از مصرف هرگونه دارو، به صورت خودسرانه و بدون مصرف پزشک خودداری کنید.

راه‌های پیشگیری از تب دنگی و نیش پشه

مهم‌ترین اقدامی که می‌توان جهت کاهش شیوع این بیماری انجام داد، کاهش انتقال ویروس و میزان پشه Aedes است.

همانطور که در بخش‌های قبلی گفته شد، فرد مبتلا به تب دنگی به صورت مستقیم نمی‌تواند شخص دیگری را آلوده کند. بلکه این انتقال از طریق گزش پشه صورت می‌گیرد.

توصیه می‌شود، بیماران مبتلا به ویروس دنگی طی درمان در اتاق‌های جداگانه و یا زیر توری بستری شوند.

یکی دیگر از اقدامات پیشگیرانه، از بین بردن مکان‌های تخم گذاری پشه‌ها است. کاهش تعداد تخم‌ها، لاروها و شفیره‌ها  (Pupa) باعث کاهش تعداد پشه‌های بالغ و کاهش میزان انتقال بیماری می‌شود. اقلامی که آب باران را جمع‌آوری می‌کنند یا برای ذخیره آب استفاده می‌شوند باید پوشیده شوند یا به درستی دفع شوند. سایر ظروف نگهداری آب نیز باید حداقل یک بار در هفته خالی و تمیز شوند.

در ادامه نمونه‌هایی از زیستگاه‌های شایع پشه دنگی ذکر شده است:

• گلدان و زیرگلدانی
• مخزن ذخیره آب (آب آشامیدنی خانگی، حمام و …)
• ظروف پلاستیکی
• بطری‌ها
• سوراخ درختان و چاله‌های ساختمانی
• قایق‌ها

راه دیگر برای کاهش تب دنگی، کاهش قرارگرفتن پوست در معرض گزش پشه دنگی است. لباس های آستین بلند و مواد دافع پشه (حاوی DEET، IR3535 یا Icaridin) مناسب‌ترین گزینه‌ها هستند.

همچنین توری پنجره و درب و تهویه مطبوع خطر تماس با پشه را کاهش می‌دهد.

جمع بندی

بیماری‌های منتقل شده توسط پشه‌ها سالانه باعث مرگ صدها هزار نفر در سراسر جهان می‌شود. در این بین مالاریا بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است. اما با گرم شدن هوا افراد زیادی در معرض خطر ابتلا به تب دنگی قرار می‌گیرند.

 با مراقبت‌های پزشکی مناسب و تشخیص زودهنگام، می‌توان از میزان مرگ و میر در اثر این بیماری کاست.

به همین دلیل در این مطلب به بررسی تب دنگی، علائم آن، مکان‌های پرخطر و همچنین راهکارهای کاهش شیوع این بیماری پرداختیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.