اگر بدن شما در معرض یک عامل بیماری‌زا قرار گیرد، سیستم ایمنی با تولید آنتی بادی واکنش نشان می‌دهد. به همین دلیل سیستم ایمنی بدن نقش مهم و اساسی در حفظ سلامت ایفا می‌کند. گاهی به دلیل یکسری بیماری‌ها، سبک زندگی و یا مصرف برخی داروها ممکن است سیستم ایمنی بدن ضعیف شود. آزمایش سیستم ایمنی بدن راهی برای تشخیص این موضوع است که چه عواملی سبب تضعیف سیستم ایمنی شده‎اند. در ادامه قصد داریم به بررسی این آزمایشات بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

نقش آزمایش سیستم ایمنی بدن

با استفاده از آزمایش سیستم ایمنی می‌توان بررسی کرد که آیا در بدن آنتی‌بادی‌های مختص یک بیماری یا عفونت خاص وجود دارد یا خیر. یا میزان این آنتی بادی‌ها در بدن چقدر است. در واقع به کمک این آزمایش می‌توان نشان داد که آیا بدن شما می‌تواند در برابر عفونت یا علائم شدید بیماری از شما محافظت کند یا خیر. همچنین این تست می‌تواند برای شناسایی یک بیماری خودایمنی خاص نیز انجام شود.

کاربردهای آزمایشات ایمونولوژیکی

شاید برایتان سوال باشد که کاربرد آزمایش‌ سیستم ایمنی چیست. در ادامه به بررسی کاربردهای این نوع آزمایشات خواهیم پرداخت.

• غربالگری سرطان روده: این آزمایش رنگدانه خونی هموگلوبین را بررسی می کند که نشانه وجود خون در مدفوع است. وجود خون در مدفوع می تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند هموروئید، پولیپ یا حتی سرطان روده باشد.

• تست‌های آلرژی: برای تشخیص آنتی‌بادی‌ها در برابر مواد محرک آلرژی مانند گرده علف‌ها یا غذاهای خاص.

• تشخیص عفونت: از آزمایش سیستم ایمنی می‌توان برای تشخیص عفونت‌های باکتریایی و یا ویروسی استفاده کرد.

• تشخیص حملات قلبی و ترومبوز: مدت کوتاهی پس از حمله قلبی یا اگر فردی ترومبوز داشته باشد، سطوح بالاتری از پروتئین خاصی در خون یافت می شود. این‌ها را می توان با استفاده از آزمایش ایمونولوژیک تشخیص داد.

• مشکلات دستگاه ادراری: اگر قند، خون، پروتئین یا سلول‌های التهابی در ادرار یافت شود، می‌تواند نشانه دیابت، عفونت دستگاه ادراری یا آسیب کلیه باشد. این موارد را می‌توان به کمک آزمایش سیستم ایمنی بررسی کرد.

• تست بارداری: خانم‌ها می‌توانند از تست سریع برای بررسی اینکه آیا ادرارشان حاوی هورمون بارداری بتا-hCG است یا خیر، استفاده کنند.

• بررسی مواد مخدر: از آزمایش‌های ایمونولوژیک می‌توان برای بررسی مواد مخدر مانند حشیش، اکستازی و کوکائین نیز استفاده کرد. داروهای پزشکی که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارند نیز از این طریق قابل تشخیص هستند. مانند قرص‌های خواب (بنزودیازپین‌ها)، آمفتامین‌ها و مورفین.

• تعیین گروه خونی: برای تعیین گروه‌های خونی قبل از تزریق خون می‌توان از آزمایش‌های ایمونولوژیک استفاده کرد.

• بیماری‌های خود ایمنی: آزمایش‌های ایمونولوژیک همچنین می‌توانند برای تشخیص بیماری‌های ایمنی مادرزادی یا اکتسابی، تمایز بین اشکال مختلف آرتریت روماتوئید، یا نظارت بر پیشرفت تومورهای خاص استفاده شوند.

چه کسانی باید تست ایمنی بدهند؟

• برای اینکه متوجه شوید اخیرا به یک عفونت خاص مبتلا شده‌اید. (به عنوان مثال در مان پاندمی ویروس کرونا) به خصوص اگر بخواهید از سلامت دیگران محافظت کنید.

• آزمایش های آنتی بادی می‌تواند وضعیت واکسیناسیون شما را مشخص کنند. برخی از کارفرمایان یا سازمان ها به آزمایش تیتر آنتی بادی برای اطمینان از واکسینه بودن فرد در برابر یکسری بیماری‌های خاص نیاز دارند.

انواع آزمایش سیستم ایمنی بدن

آزمایش سیستم ایمنی می‌تواند کیفی یا کمی باشد. آزمایش کیفی در واقع وجود آنتی بادی در بدن را نشان می‌دهد. اما آزمایش کمی نشان می‌دهد که چه تعداد آنتی بادی در سیستم ایمنی شما وجود دارد (تیتر). وجود مقدار معینی از آنتی بادی‌ها در بدن می‌تواند ثابت کند که شما واکسینه شده‌اید یا در معرض یک پاتوژن خاص قرار گرفته‌اید.

آزمایش سیستم ایمنی (یا تست‌های ایمونولوژیک) حاوی ماده خاصی هستند که با میکروب یا عفونت مورد نظر واکنش نشان می‌دهد. در برخی آزمایشات این واکنش با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است. برای مثال، در آزمایش‌هایی که برای تعیین گروه خونی شما انجام می‌شود، خون روی کارت آزمایش منعقد می‌شود (با هم جمع می‌شود). اما در برخی دیگر، واکنش با استفاده از رنگ فلورسنت یا آنزیم قابل مشاهده است.

تست های ایمونولوژیک را می توان به طور کلی به تست‌های سریع (rapid test) و تست‌های آزمایشگاهی تقسیم کرد.

تست های آزمایشگاهی

در این نوع آزمایش سیستم ایمنی ، دستگاه‌های حساس میزان آنتی‌بادی‌های متصل را بر اساس میزان واکنش نور یا رنگ اندازه‌گیری می‌کنند. هر چه واکنش بیشتر باشد، ماده یا میکروب بیشتری وجود دارد. این آزمایش‌ها مدت زمان بیشتری طول میکشد اما دقت نتایج آن بیشتر است.

تست سریع

در آزمایش‌های سریع، وجود آنتی‌بادی‌ها معمولاً روی کیت مشخص می‌شود. استفاده از تست‌های سریع آسان است و نتایج فوری را ارائه می‌دهد. اما به اندازه تست‌های آزمایشگاهی حساس نیستند و نمی توانند دقیقاً تعیین کنند چه مقدار از ماده یا میکروب در بدن شما وجود دارد.

 با توجه به اینکه عفونت‌های مختلف باعث تولید آنتی‌بادی‌های مختلفی در بدن می‌شوند، آزمایش سیستم ایمنی نیز انواع مختلفی دارد. به عنوان مثال:

• تست تیتر آنتی بادی
• تست سرخک و اوریون
• تست سرخجه
• آزمایش آبله مرغان و زونا
• آزمایش سیتومگالوویروس (CMV).
• آزمایش هپاتیت A
• ایمونوگلوبولین های تست هپاتیت B
• پاروویروس B19

آزمایش سیستم ایمنی چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش‌های ایمونولوژیکی مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها با تولید آنتی‌بادی‌های مصنوعی انجام می‌شوند که دقیقاً با ماده یا میکروب مورد نظر مطابقت دارند. هنگامی که این آنتی بادی‌ها با نمونه خون، ادرار یا مدفوع تماس پیدا می‌کنند، به ماده یا میکروب مشابه متصل می شوند. این واکنش نشان می دهد که میکروب یا ماده در بدن فرد وجود دارد.

نمونه‌گیری

برای انجام این آزمایشات، یک متخصص مراقبت های بهداشتی با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع آوری می شود. اما خون تنها نمونه‌ برای آزمایش سیستم ایمنی نیست. سواب دهان یا بینی، ادرار، خلط، بزاق و … نیز بسته به شرایط می‌توانند نمونه مناسبی برای انجام این تست‌ها باشند.

دریافت نتایج تست ایمنی

همانطور که گفته شد، آزمایش سیستم ایمنی ممکن است به دو صورت انجام شود. رپید تست و یا در محیط آزمایشگاه.

نتایج آزمایشات رپید، همانطور که از نامشان پیداست، خیلی سریع و نهایتا ظرف چند ساعت مشخص می‌شود.  اما در مورد تست‌های آزمایشگاهی معمولاً در عرض چند روز کاری پس از ارائه نمونه به آزمایشگاه، نتایج را دریافت خواهید کرد. نتایج شما به آنتی بادی‌هایی که اندازه‌گیری شده‌اند بستگی دارد. نتایج ممکن است به صورت تیتر (سطح آنتی بادی) یا مثبت (شما آنتی بادی دارید) یا منفی (شما آنتی بادی ندارید) داده شود.

به خاطر داشته باشید که نتایج حتما باید توسط پزشک بررسی شوند. زیرا ممکن است ارزیابی و آزمایش بیشتر یا واکسیناسیون پیشنهاد شود.

نتایج مثبت آزمایش سیستم ایمنی ممکن به شرح زیر باشد:

• آنتی بادی‌هایی برای یک پاتوژن خاص پیدا شود: این ممکن است به این معنی باشد که شما یک عفونت قبلی داشته‌اید یا در برابر بیماری خاصی واکسینه شده‌اید.
• سطوح پایینی از آنتی بادی‌های خاص پیدا شود: این ممکن است نشان دهنده این باشد که واکسیناسیون قبلی محافظت کافی در برابر بیماری برای شما ایجاد نمی‌کند. همچنین به این معنی است که ممکن است به یک تزریق تقویت کننده نیاز داشته باشید.
• اتوآنتی بادی‌ها پیدا شوند: اینها نوعی آنتی بادی هستند که به اشتباه به سلول‌های سالم حمله می‌کنند و ممکن است نشان دهند که شما یک بیماری خود ایمنی دارید.

هزینه آزمایش سیستم ایمنی

هزینه آزمایش سیستم ایمنی بسته به محل و نوع آزمایش متفاوت است. گاهی آزمایش‌ها تحت پوشش بیمه هستند. بنابراین نمی‌توان دقیقا گفت هزینه هر آزمایش به چه صورت است.

سخن پایانی

سیستم ایمنی بدن سیستمی پیچیده است که شامل قسمت‌های متعدد با عملکردهای متفاوت و در عین حال مرتبط است. کوچک‌ترین تداخل و ناهماهنگی در انجام وظایف اعضای این سیستم، موجب بروز بیماری‌ها و اختلالات مختلف در بدن می‌شود‌.

به همین دلیل آزمایش سیستم ایمنی می‌تواند به تشخیص و نظارت بر بیماری‌های عفونی، تومور‌ها و حتی بیماری‌های قلبی کمک کند.