رنگ آمیزی سابین-فلدمن: اصول و محدودیت‌ها

از آزمایش سرمی برای تشخیص عفونت توکسوپلاسما گوندی^[۱] به طور گسترده در غربالگری زنان باردار به منظور پیشگیری ازتوکسوپلاسموز مادرزادی استفاده می‌شود. رنگ آمیزی سابین-فلدمن (sabin-feldman-dye-test) اولین سیستم آزمایشی بود که قادر به تشخیص و کمیت آنتی بادی‌های اختصاصی توکسوپلاسما گوندی در سطوح پایین و تشخیص عفونت حاد و نهفته بود.

هنوز هم در بسیاری از آزمایشگاه‌های جهان از این روش استفاده می‌شود. به همین دلیل در ادامه قصد داریم به بررسی این آزمایش بپردازیم.  

مروری کوتاه بر توکسوپلاسما گوندی

توکسوپلاسما گوندی یک انگل تک یاخته درون سلولی اجباری در بسیاری از مهره‌داران از جمله انسان است. اگر مادر در دوران بارداری به توکسوپلاسما آلوده شود، ممکن است متوجه عفونت نشود. اما عامل عفونت می‌تواند از جفت عبور کند و باعث ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین شود. توکسوپلاسموز مادرزادی می‌تواند باعث سقط جنین یا مرده زایی شود. در بسیاری از موارد، نوزادان در بدو تولد سالم به نظر می‌رسند، اما ممکن است عواقب ناخوشایند عفونت، از جمله کاهش بینایی یا نابینایی، کاهش شنوایی یا ناشنوایی و عقب ماندگی ذهنی و روانی-حرکتی را در آینده تجربه کنند. به همین دلیل انجام این آزمایش، یعنی رنگ آمیزی سابین-فلدمن از اهمیت زیادی برای تشخیص برخوردار است.

تست رنگ آمیزی سابین-فلدمن

رنگ آمیزی سابین-فلدمن یک تست خنثی سازی حساس و اختصاصی برای توکسوپلاسموز است. این تست به عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص آنتی بادی های توکسوپلاسما در انسان در نظر گرفته می‌شود. البته ممکن است برخی از آزمایشگاه‌ها برای انجام این تست محدودیت‌هایی داشته باشند. زیرا سویه‌های انگلی زنده توکسوپلاسما گوندی برای آزمایش مورد نیاز است.

این آزمایش بر اساس پدیده سیتولیز با واسطه مکمل(کمپلمان) تاکی‌زوئیت‌های زنده توکسوپلاسما گوندی پوشش داده شده با آنتی بادی انجام می‌شود.

لازم به ذکر است که آزمایش رنگ آمیزی سابین-فلدمن در درجه اول به عنوان یک آزمایش تاییدی در آزمایشگاه‌های مرجع استفاده می‌شود.

اصول انجام آزمایش سابین-فلدمن

هنگامی که تاکی زوئیت‌های (Tachyzoite) زنده توکسوپلاسما گوندی با سرم معمولی انکوبه می‌شوند، متورم می‌شوند و با افزودن رنگ متیلن بلو، به شدت رنگ آبی را به خود می‌گیرند.

تاکی زوئیت‌ها هنگامی که در برابر آنتی بادی ‌های اختصاصی توکسوپلاسما گوندی در سرم انکوبه می‌شوند، در شرایط یکسان، نازک و مخدوش به نظر می‌رسند و با افزودن رنگ، رنگی به خود نمی‌گیرند. این به دلیل فعال شدن سیستم کمپلمان و لیز میکروارگانیسم است. رقیق سازی سرمی که در آن نیمی از ارگانیسم‌ها کشته نمی‌شوند (رنگ رابه خود می گیرند) و نیمی دیگر کشته می‌شوند (رنگ نمی‌شوند) به عنوان تیتر آنتی بادی گزارش می‌شود.

تمایز ارگانیسم‌های لیز شده از ارگانیسم‌های لیز نشده را می‌‌توان به آسانی و با استفاده از میکروسکوپ فاز کنتراست انجام داد. در این صورت، رنگ آمیزی لازم نیست.

مزایای آزمایش رنگی سابین-فلدمن

مزایای رنگ آمیزی سابین-فلدمن عبارتند از:

• این آزمایش حساسیت و ویژگی بالایی دارد و تاکنون تقریبا هیچگونه نتجه مثبت کاذب گزارش نشده است.
• اگر هر دو آنتی بادی IgM و IgA اختصاصی توکسوپلاسما در سرم شناسایی شوند، نشان دهنده عفونت حاد است.
• آنتی بادی های IgM توسط IgM-IFA و تست ساندویچ دوبل IgM-ELISA در سرم شناسایی می شوند.
• IgM-IFA قادر است آنتی بادی های IgM را در چند هفته اول عفونت تشخیص دهد و اگر تیتر آنتی بادی ۱:۱۶۰ یا بیشتر باشد، نشان دهنده عفونت حاد است.
• تست ساندویچ حساسیت و ویژگی بیشتری نسبت به روش IgM-IFA دارد و اگر IgM-ELISA دارای تیتر آنتی بادی ۱:۲۵۶ یا بیشتر باشد، نشان دهنده عفونت حاد است.
• آزمایش IgM منفی عفونت اخیر را حذف می‌کند.
• حضور آنتی بادی های کلاس IgA در سرم، نمونه های ویتره توسط آزمایش IgA-ELISA نیز مطرح کننده عفونت حاد است.

معایب رنگ آمیزی سابین-فلدمن

معایب ترنگ آمیزی سابین-فلدمن عبارتند از:

یک تست آزمایشگاهی بسیار پرهزینه و تکنیکی است: ارگانیسم زنده توکسوپلاسما از طریق تلقیح در صفاق موش بدست می آید.

تاکی زوئیت‌های زنده توکسوپلاسما مورد نیاز است و امکان ابتلای پرسنل آزمایشگاهی به عفونت اکتسابی توکسوپلاسما وجود دارد.

یک آزمایش معمولی نیست بلکه فقط در آزمایشگاه‌های مرجع استفاده می‌شود.

فقط آنتی‌بادی‌های IgG اختصاصی توکسوپلاسما را در سرم تشخیص می‌دهد. از آنجایی که آنتی‌بادی‌های IgG می‌توانند سال‌ها پس از عفونت باقی بمانند، این آزمایش بین عفونت اخیر یا قدیمی تمایز قائل نمی‌شود.

در افراد دچار نقص ایمنی (ایدز، بیماران پیوند عضو) آنتی بادی‌ها در سطوح پایین و به طور نامنظم در سرم تولید می‌شود. بنابراین نشان دادن IgG یا IgM در چنین مواردی مفید نیست.

واکنش متقابل با سارکوسیستیس (Sarcocystis)، تریپانوزوم لوئیسی (Trypanosoma lewisi) و تریکوموناس واژینالیس  گزارش شده است.

سخن پایانی

از میان روش‌های سرولوژیک متعددی که برای تشخیص آنتی‌بادی‌های ضد توکسوپلاسما گوندی وجود دارد، روش رنگ آمیزی سابین-فلدمن قدیمی‌ترین تست است. این تست در سال ۱۹۴۸ شرح داده شد. هنوز هم به‌عنوان استاندارد طلایی در تشخیص سرولوژیک بیماری در انسان‌ها استفاده می‌شود. اما محدودیت‌‌هایی نیز دارد که در این مطلب به آن اشاره شد.