هر آنچه لازم است در مورد ویروس ایدز (HIV) بدانید

HIV یک ویروس است که سیستم ایمنی بدن را هدف قرار داده و آن را تغییر می‌دهد و به این ترتیب خطر ابتلا به دیگر عفونت‌ها و بیماری‌ها و همچنین تاثیر آن‌ها را افزایش می‌دهد. بدون درمان، این عفونت ممکن است پیشرفت کرده و وارد فاز پیشرفته‌ی بیماری شود که این مرحله را ایدز می‌نامند.

با این حال پیشرفت‌های اخیر در درمان این عفونت، باعث شده است که افراد دارای HIV در کشورهایی با دسترسی مناسب به دارو و مراقبت‌های بهداشتی، به ندرت وارد مرحله‌ی ایدز شوند.

به لطف پیشرفت‌های علم پزشکی، امید به زندگی یک فرد دارای HIV در صورتی که به طور دائمی به ترکیبی از داروهای ضد رتروویروسی^[۱] دسترسی داشته و آن را مصرف نماید، در حال نزدیک‌شدن به امید به زندگی یک فرد سالم است.

مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ صورت گرفت، نشان داد که از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۶، فاصله‌ی میان امید به زندگی در میان افراد مبتلا به HIV و افراد سالم، در حال کاهش است. به طوری که این مقدار از ۴۴ سال به ۱۲ سال کاهش یافته است.

سازمان بهداشت جهانی (^[WHO^[2) نیز اعلام کرده است که افراد مبتلا به HIV در صورت مصرف دارو و قرار گرفتن تحت درمان، می‌توانند زندگی با کیفیتی را تجربه نمایند. همچنین این سازمان اعلام کرده است که تا نیمه‌ی سال ۲۰۱۷ میلادی، ۲۰/۹ میلیون فرد مبتلا به HIV در سراسر جهان، در حال دریافت داروهای ضد رتروویروسی هستند.

در این مقاله قصد داریم تا شما را با HIV و ایدز آشنا کرده و تفاوت میان آن‌ها را به شما توضیح دهیم. سپس در ادامه علائم، عوامل و روش‌های درمان آن را با شما در میان خواهیم گذاشت.

 HIV چیست؟

HIV که به معنای “ویروس نقص ایمنی انسانی^[۳]” است، یک ویروس است که به سلول‌های ایمنی بدن انسان که با نام CD4 شناخته می‌شوند و یکی از انواع سلول‌های T هستند، حمله می‌کند.

این سلول‌ها جزو گلبول‌های سفید بدن هستند که در کل بدن حرکت کرده و ناهنجاری‌ها، اشکالات و همینطور عفونت‌ها را در دیگر سلول‌ها تشخیص می‌دهند. هنگامی که HIV این سلول‌ها را مورد حمله قرار داده و به آن‌ها نفوذ می‌کند، توانایی بدن در مبارزه با دیگر بیماری‌ها و عفونت‌ها کاهش می‌یابد.

در این حالت خطر ابتلا به عفونت‌های فرصت طلب^[۴] و سرطان‌ها و همچنین تاثیرشان بر روی بدن افزایش میابد. البته باید این نکته را نیز مد نظر قرار داد که ممکن است شخصی حامل HIV باشد اما برای مدتی طولانی علائم و نشانه‌های این بیماری را تجربه نکند.

HIV یک عفونت مادام‌العمر است. اما چنانچه فرد دارای HIV داروهای مناسب را دریافت کرده و به درستی این عفونت را مدیریت کند، می‌تواند از پیشرفت HIV به مرحله‌ی وخیم جلوگیری کرده و خطر انتقال این ویروس به فرد دیگری را کاهش دهد.

ایدز چیست؟

به مرحله‌ی پیشرفته‌ی عفونت HIV، ایدز گفته می‌شود. زمانی که عفونت HIV پیشرفت کرده و به مرحله‌ی ایدز می‌رسد، خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها و عفونت‌های دیگر، جدی‌تر می‌شود.

بدون درمان، سیستم ایمنی بدن به تدریج تضعیف شده و با احتمال زیادی عفونت HIV پیشرفت کرده و به مرحله‌ی ایدز وارد می‌شود. اما به لطف پیشرفت‌های صورت گرفته در توسعه‌ی داروهای ضد رتروویروسی تعداد افرادی که به این مرحله می‌رسند، در حال کاهش یافتن است.

عوامل ابتلا به HIV

HIV توسط مایعات بدنی به افراد دیگر انتقال می‌یابد. از جمله‌ی این مایعات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• خون
• منی
• ترشحات واژن
• ترشحات مقعدی
• شیر مادر

در ایالات متحده‌ی آمریکا مهمترین دلایل انتقال HIV شامل موارد زیر است:

• رابطه‌ی جنسی واژنی و یا مقعدی با فرد دارای HIV بدون استفاده از کاندوم و یا بدون مصرف داروهای ^[۵]PrEP)  PrEP یا روش پیشگیری قبل از مواجهه نوعی درمان با قرص است که معمولاً هر روز مصرف می‌شود و با نرخ موفقیت حدود ۹۹% از فرد در برابر ابتلا به ویروس HIV محافظت می‌کند.)
• استفاده از سرنگ‌های آلوده به HIV برای تزریق مواد مخدر، هورمون‌ها و یا استروییدها به صورت اشتراکی.

اگر خانم بارداری دارای HIV باشد ممکن است در زمان بارداری و یا در هنگام زایمان و یا حتی با شیردادن از سینه‌ی خود به نوزاد، این ویروس را به بچه‌ی خود انتقال دهد.

خطر ابتلا به HIV از طریق انتقال خون، در کشورهایی که فرآیندهای موثر نظارتی در محل‌های اهدای خون را به اجرا در می‌آورند، بسیار اندک است.

غیرقابل تشخیص = غیرقابل انتقال

برای انتقال HIV، مایعات بدنی باید به میزان کافی حاوی این ویروس باشد. اگر فردی دارای HIV غیرقابل تشخیص باشد، این فرد نمی‌تواند HIV را به فرد دیگری انتقال دهد، حتی اگر مایعات بدنی او به فرد دیگر انتقال پیدا کند.

HIV غیرقابل تشخیص به حالتی گفته می‌شود که میزان این ویروس در بدن انسان به حدی کم است که آزمایش خون قادر به تشخیص آن نیست. چنانچه افراد دارای HIV به‌طور منظم و دقیق داروهای تجویز شده خود را مصرف نمایند، ممکن است بتوانند میزان ویروس در بدن خود را به حدی کاهش دهند که دیگر قابل تشخیص نباشد. در این حالت نیاز است که فرد به طور مرتب آزمایش خون داده و وضعیت خود را مانیتور کند زیرا غیرقابل تشخیص بودن HIV بدین معنا نیست که فرد دارای این ویروس نباشد. به منظور کنترل عفونت HIV و کاهش تعداد این ویروس به مرحله‌ی غیرقابل تشخیص، نیاز است که فرد به داروهای مناسب و موثر دسترسی داشته و به صورت منظم آن‌ها را مصرف نماید.

پیشرفت HIV به بیماری ایدز

خطر پیشرفت عفونت HIV به بیماری ایدز به عوامل متعددی وابسته است و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. از جمله‌ی این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

• سن فرد دارای HIV
• توانایی بدن فرد برای مقابله با HIV
• دسترسی به مراقبت‌های سلامتی با کیفیت
• وجود عفونت‌های دیگر در بدن فرد
• مقاومت ژنتیکی ارثی بعضی از افراد نسبت به برخی از سویه‌های HIV
• مقاومت دارویی برخی از سویه‌های HIV

علائم ابتلا به HIV

در این قسمت از مقاله قصد داریم تا شما را با علائم HIV آشنا کنیم. چنانچه فردی مبتلا به عفونت‌های دیگر نیز باشد، این علائم ممکن است به صورت شدیدتری در او ظهور پیدا نماید.

علائم اولیه عفونت HIV

بعضی از افراد، بعد از ابتلا به HIV برای ماه‌ها و یا حتی سال‌ها هیچگونه علائمی را از خود نشان نمی‌دهند. اما حدود ۸۰ درصد افراد، بین ۲ الی ۶ هفته پس از دریافت ویروس علائمی شبیه به آنفولانزا^[۶] را از خود نشان می‌دهند که با نام “سندرم رتروویروسی حاد^[۷]” شناخته میشود.

علائم اولیه عفونت HIV شامل علائم زیر میشود:

• تب
• لرزش
• درد مفاصل
• دردهای عضلانی
• گلو درد
• تعرق، مخصوصا در شب‌ها
• تورم غدد
• جوش و بثورات قرمز
• خستگی
• ضعف
• کاهش وزن ناخواسته
• برفک^[۸]

البته این علائم ممکن است نتیجه‌ی مبارزه‌ی سیستم ایمنی بدن با انواع مختلفی از ویروس‌ها باشد. اما چنانچه فردی چند مورد از علائم ذکر شده در بالا را داشته باشد و در طول ۶ هفته‌ی گذشته در خطر ابتلا به HIV بوده باشد، باید حتما تست‌های تشخیص HIV را انجام دهد.

HIV بدون علامت

در بسیاری از موارد، بعد از سندروم رتروویروسی حاد، ممکن است هیچگونه علائمی تا سال‌ها بروز پیدا نکند. در طول این مدت، ویروس به پیشرفت خود ادامه داده و به سیستم ایمنی و ارگان‌ها آسیب وارد می‌کند. بدون مصرف داروهایی که از تکثیر HIV جلوگیری می‌کنند، پیشرفت آهسته‌ی این ویروس می‌تواند تا حدود ۱۰ سال نیز ادامه پیدا کند.

شخص مبتلا به HIV در اغلب مواقع هیچ علائمی را تجربه نمی‌کند و سالم به نظر می‌آید.

چنانچه شخص دارای HIV به صورت کامل و منظم از داروهای ضد رتروویروسی استفاده نماید، میتواند جلوی پیشرفت آن را گرفته و ویروس را به طور کامل سرکوب کند. مصرف این داروها در طول حیات شخص، باعث میشود که از تخریب دائمی سیستم ایمنی بدن جلوگیری شود.

آخرین مرحله‌ی عفونت HIV

بدون مصرف دارو، HIV باعث تضعیف توانایی بدن برای مبارزه با عفونت‌ها می‌شود. به همین دلیل است که فرد مبتلا به HIV در برابر انواع مختلف بیماری‌ها آسیب‌پذیر است. این مرحله با عنوان ایدز و یا مرحله‌ی سوم HIV شناخته می‌شود.

علائم مرحله‌ی آخر عفونت HIV شامل موارد زیر می‌شود:

• تاری دید
• اسهال، که معمولا دائم و یا مزمن است
• سرفه‌ی خشک
• تب با دمای بیش از ۳۷ درجه‌ی سانتیگراد که برای هفته‌ها به طول بیانجامد
• تعرق شبانه
• احساس خستگی دائمی
• تنگی نفس
• تورم غدد که برای هفته‌های به طول انجامد
• کاهش وزن ناخواسته
• ظهور نقاط سفید بر روی زبان یا درون دهان

در طول مرحله‌ی آخر عفونت HIV، خطر ابتلا به یک بیماری کشنده به طرز شدیدی افزایش می‌یابد. فردی که در مرحله‌ی آخر عفونت HIV قرار دارد، با مصرف داروهای دیگر در کنار داروهایی که برای درمان HIV  مصرف می‌کند، می‌تواند ابتلا به بیماری‌های دیگر را کنترل کرده و مانع آن‌ها شود.

عفونت‌های فرصت طلب^[۹]

امروز درمان‌های ارائه شده برای HIV به حد کافی تاثیرگذار هستند تا مانع از ابتلای فرد به بسیاری از عفونت‌های دیگر شوند.

در مرحله‌ی آخر عفونت HIV، فعالیت سیستم ایمنی کم شده و توانایی بدن در مبارزه با رنج وسیعی از عفونت‌ها، بیماری‌ها و سرطان‌ها کاهش می‌یابد. عفونت‌هایی که در حالت عادی خطر اندکی را متوجه انسان می‌سازند، پس از پیشرفت HIV به ایدز و تضعیف سیستم ایمنی، باعث ایجاد خطر جدی برای فرد می‌شوند.

متخصصان پزشکی این دست از عفونت‌ها را عفونت‌های فرصت‌طلب می‌نامند. زمانی که هر یک از این عفونت‌ها در شخصی بروز پیدا کرد، پزشک تشخیص ایدز خواهد داد.

ازجمله‌ی این عفونت‌های فرصت طلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- کاندیدیازیس یا برفک برونشیت‌ها، نای، مری و ریه‌ها: عفونت‌های قارچی که به طور معمول در پوست و یا ناخن‌ها به وجود می‌آیند، در افراد مبتلا به ایدز باعث مشکلات جدی در مری و دستگاه تنفسی تحتانی می‌شوند.

۲- سرطان دهانه‌ی رحم مهاجم^[۱۰]: این نوع از سرطان، از دهانه‌ی رحم شروع شده و به نقاط دیگر بدن گسترش می‌یابد. چکاپ دائمی می‌تواند به جلوگیری از ابتلا و یا کنترل گسترش آن در بدن کمک شایانی بکند.

۳- کوکسیدیوئیدومایکوز^[۱۱]: کوکسیدیوئیدومایکوز عفونتی است به واسطه‌ی استنشاق قارچی به نام Coccidioides immitis به وجود می‌آید. گاهی اوقات این عفونت در افراد سالم با نام “تب دره^[۱۲]” شناخته میشود.

۴- کریپتوکوکوس^[۱۳]: کریپتوکوکوس نئوفورمانس^[۱۴]یک قارچ است که می‌تواند هر قسمتی از بدن را آلوده کند. اما اغلب اوقات وارد ریه‌ها شده و باعث بروز ذات‌الریه^[۱۵]شده و یا وارد مغز شده و باعث تورم در آن می‌شود.

۵- کریپتوسپوریدیوزیس^[۱۶]: این عفونت توسط یک انگل روده‌ای به نام کریپتوسپوریدیوم^[۱۷] که معمولا در حیوانات یافت می‌شود، ایجاد می‌شود. هنگامی که انسان آب یا غذای آلوده به این انگل را مصرف کند، این انگل به او منتقل می‌شود. انگل در روده‌ها و مجاری صفراوی رشد کرده و موجب اسهال شدید و مزمن در افراد مبتلا به ایدز می‌شود.

۶- بیماری سیتومگالوویروس^[۱۸]: سیتومگالوویروس می‌تواند باعث رنج مختلفی از بیماری‌ها در بدن شود که از جمله‌ی این بیماری‌ها میتوان به ذات‌الریه، گاستروآنتریت^[۱۹] (بیماری التهاب معده‌ای-روده‌ای) و یا آنسفالیت^[۲۰] (التهاب حاد بافت مغزی) اشاره کرد. مهمترین دسته از این بیماری‌ها، بیماری چشمی ناشی از سیتومگالوویروس است که بر روی شبکیه‌ی چشم تاثیر گذاشته و به طور دائمی باعث از دست‌دادن بینایی می‌شود.

۷- آنسافالوپاتی مرتبط با HIVء^[۲۱]: عفونت HIV حاد و یا مزمن می‌تواند باعث بروز این بیماری مغزی شود. گرچه پزشکان تا کنون علت بروز این عفونت را به طور دقیق متوجه نشده‌اند، اما مشاهدات از ارتباط این بیماری با التهاب پس از عفونت^[۲۲] در مغز خبر می‌دهند.

۸- ویروس هرپس سیمپلکس^[۲۳]: این ویروس که معمولا به هنگام نزدیکی جنسی و یا به هنگام تولید نوزاد منتقل می‌شود، بسیار شایع است و به ندرت برای فردی با سیستم ایمنی سالم ایجاد مشکل می‌کند. اما این ویروس در فرد مبتلا به HIV باعث بروز تب خال‌های دردناک و  وخیم‌تر شدن زخم بسترهای درمان نشده‌ی ناحیه‌ی تناسلی و مقعدی می‌شود. این ویروس همچنین در فرد مبتلا به ایدز، شش‌ها، مری و دستگاه تنفسی را نیز آلوده می‌کند.

۹- هیستوپلاسموزیس^[۲۴]: قارچ هیستوپلاسما کپسولاتوم^[۲۵]باعث ایجاد علائم شدیدی مانند علائم ذات‌الریه در افراد مبتلا به HIV پیشرفته می‌شود. این قارچ می‌تواند در قسمت‌های دیگر بدن هم پخش‌شده و ارگان‌های خارج از دستگاه تنفسی را نیز آلوده نمایند.

۱۰- ایزوسپوریازیس مزمن روده^[۲۶]: انگل ایزوسپورا بلی^[۲۷] می‌تواند از طریق نوشیدن آب و یا خوردن غذا وارد بدن شده و باعث اسهال، تب، استفراغ، کاهش وزن، سر درد و درد شکم شود.

۱۱- سارکوم کاپوسی (^[KS^[28): هرپس ویروس سارکوم کاپوسی^[۲۹] که با نام هرپس ویروس انسانی تیپ ۸ء^[۳۰] نیز شناخته می‌شود، عامل بروز سرطانی است که باعث رشد و تولید رگ‌های خونی غیرنرمال در سراسر بدن می‌شود. چنانچه این سرطان به ارگان‌های داخلی مانند روده‌ها و یا غدد لنفاوی برسد، میتواند فوق‌العاده خطرناک باشد. این سرطان باعث پدیدآمدن نقاطی بنفش و صورتی رنگ در سطح پوست می‌شود که گاهی‌اوقات با تورم در این نقاط نیز همراه‌اند.

۱۲- لنفوم^[۳۱]: سرطان غدد لنفاوی که با نام لنفوم نیز شناخته می‌شود، باعث بزرگ شدن غدد لنفاوی در فرد می‌شود. این سرطان دارای انواع مختلفی است ولی دو نوع لنفوم هوچکین^[۳۲] و لنفوم غیر هوچکینی^[۳۳] با عفونت HIV رابطه‌ی عمیقی دارند.

۱۳- بیماری سل^[۳۴]: باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس^[۳۵] عامل به وجود آورنده‌ی بیماری سل است و چنانچه فردی عفونت سلی فعال داشته باشد، می‌تواند با عطسه، سرفه یا بزاق دهان خود، عفونت سلی را از طریق هوا پخش نمایند.

۱۴- مایکوباکتریوم، شامل مایکوباکتریوم آویوم^[۳۶] و مایکوباکتریوم کانزاسی^[۳۷]: این باکتری‌ها به صورت طبیعی در محیط وجود دارند و خطر اندکی را متوجه افراد با سیستم ایمنی سالم می‌کنند. اما می‌توانند در سراسر بدن افراد مبتلا به HIV پراکنده شده و زندگی این دست از افراد را با خطر مواجه سازد.

۱۵- پنوموسیستیس جیرووسی پنومونیه (^[PJP^[38): قارچ پنوموسیستیس جیرووسی پنمونیه باعث بروز تب شدید و سرفه‌ی خشک در افراد مبتلا به HIV که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می‌شود.

پیشگیری از بروز عفونت‌های فرصت‌طلب در فرد مبتلا به HIV

جلوگیری از بروز عفونت‌های فرصت‌طلب در افراد مبتلا به مرحله‌ی پیشرفته‌ی HIV، نقش کلیدی در افزایش امید به زندگی این دست از افراد دارد. فرد مبتلا به HIV نه تنها باید به منظور جلوگیری از پیشرفت HIV از داروهای متناسب استفاده نماید، بلکه باید با دقت وضعیت سلامت خود را تحت نظر داشته باشد. ازجمله اقداماتی که این افراد باید انجام دهند، شامل موارد زیر می‌شود:

• به هنگام آمیزش جنسی از کاندوم و لوازم جلوگیری استفاده نمایند تا به دیگر بیماری‌های قابل انتقال از طریق رابطه‌ی جنسی مبتلا نشوند.
• با تایید و صلاح‌دید پزشک، واکسن‌های مرتبط با دیگر عفونت‌های فرصت‌طلب را دریافت نمایند.
• نسبت به میکروب‌ها و آلودگی‌هایی محیط اطراف که می‌توانند باعث بروز عفونت‌های فرصت‌طلب شوند، آگاه شوند. به عنوان مثال یک گربه‌ی خانگی می‌تواند منبع توکسوپلاسموز^[۳۹] باشد. این افراد باید سعی کنند تا حد امکان در معرض آلودگی قرار نگیرند. به‌عنوان مثال در هنگام خالی‌کردن سطل زباله، حتما دستکش به دست داشته باشند.
• از مصرف غذاهایی که دارای خطر آلودگی هستند اجتناب شود. از این دست از غذاها میتوان به تخم مرغ نیمه پخته، لبنیات و آب میوه‌های غیرپاستوریزه و جوانه‌ی گندم خام اشاره کرد.
• هیچگاه به طور مستقیم از آب یک رودخانه و یا برکه ننوشند. همچنین نسبت به مصرف آب لوله‌کشی بعضی از کشورها نیز دقت کنند. از آب‌های بطری شده و یا از فیلترهای آب استفاده نمایید.
• از پزشک خود در رابطه با فعالیت‌های کاری و تفریحی که ممکن است آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های فرصت‌طلب قرار دهد، سوال کنند.

همچنین داروهای آنتی بیوتیک، ضد قارچ^[۴۰] و یا ضد انگلی^[۴۱]، می‌توانند به منظور درمان یک عفونت فرصت‌طلب به کار روند.

حقایق راجع به HIV و ایدز

تصورات اشتباه بسیاری راجع به HIV و ایدز در سطح جامعه وجود دارد که می‌تواند اثری مخرب داشته و باعث خجالت و شرمساری افراد مبتلا به این ویروس شوند.

اعمال زیر نمی‌تواند باعث انتقال HIV به فرد دیگری شود:

• دست دادن
• در آغوش‌کشیدن
• بوسیدن
• خروپف
• لمس پوست سالم و غیرزخمی
• استفاده از سرویس بهداشتی یکسان
• استفاده‌ی مشترک از یک حوله
• استفاده‌ی مشترک از یک قاشق و چنگال
• احیای دهان به دهان و یا هر فرم دیگری از روابط صمیمی
• بزاق، اشک، مدفوع و ادرار فرد دارای HIV

تشخیص عفونت HIV

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (^[CDC^[42) تخمین میزند که در ایالات متحده‌ی آمریکا ۱ شخص از هر ۷ فرد مبتلا به HIV، نسبت به ابتلای خود به این ویروس آگاهی ندارد.

آگاه ‌شدن از ابتلا به HIV و وضعیت این ویروس در بدن، به منظور شروع درمان و پیشگیری از پیشرفت بیشتر بیماری و ابتلا به عفونت‌های دیگر و همچنین جلوگیری از تضعیف افزون‌تر سیستم ایمنی، حیاتی است.

آزمایش خون HIV و نتایج آن

پزشک‌ها می‌توانند با استفاده از آزمایش خون، ابتلا به HIV را ارزیابی نمایند. نتیجه‌ی مثبت آزمایش بدین معنی است که پزشکان توانسته‌اند آنتی‌بادی HIV را در خون فرد تشخیص دهند. قبل از اعلام نتیجه‌ی مثبت آزمایش، به منظور اطمینان بیشتر از نتیجه، خون فرد برای بار دیگری تست میشود.

پس از قرارگرفتن فرد در معرض ویروس، انجام آزمایش‌ها و تشخیص‌های زودهنگام برای افزایش شانس درمان موفق HIV ضروری و حیاتی است. همچنین کیت‌های تشخیص خانگی HIV نیز به منظور خرید در دسترس هستند.

HIV ممکن است بعد از ۳ الی ۶ ماه در نتایج تست‌ها خود را نشان دهد، به همین علت انجام مجدد تست در این بازه‌ی زمانی برای تشخیص قطعی ابتلا به ویروس، ضروری است. افرادی که در طول ۶ ماه گذشته در معرض ابتلا به HIV بوده‌اند، می‌توانند درخواست آزمایش فوری دهند. مراکزی که انجام آزمایش را بر عهده دارند، معمولا توصیه می‌کنند که بعد از گذشت یک هفته، تست دوباره انجام شود.

درمان HIV و ایدز

تا کنون درمانی برای HIV و یا ایدز ارائه نشده است. هرچند داروهای موجود می‌توانند از وخیم‌تر شدن شرایط جلوگیری کرده و به شخص مبتلا شانس داشتن یک زندگی طولانی و نسبتا سالم را بدهند.

شروع به استفاده‌ی زودهنگام از داروهای ضد رتروویروسی به منظور جلوگیری از پیشرفت ویروس ضروری است. بر طبق دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) منتشر شده در ماه ژوئن سال ۲۰۱۳ میلادی، این کار باعث بهبود کیفیت زندگی، افزایش امید به زندگی و کاهش خطر انتقال ویروس به افراد دیگر می‌شود.

داروها و درمان‌های جدیدی توسعه یافته‌اند که تنها با مصرف یک قرص کوچک به صورت روزانه می‌توانند باعث بهبود سلامت عمومی و افزایش کیفیت زندگی فرد مبتلا به HIV شوند.

یک شخص دارای HIV می‌تواند به حدی میزان این ویروس را در خون خود کاهش دهد که حتی در آزمایش‌های خون نیز قابل تشخیص نباشد. بعد از ارزیابی و بررسی مطالعات بسیار، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) نتیجه گرفت که اگر میزان ویروس به حدی کم باشد که با آزمایش‌های مربوطه قابل تشخیص نباشد، به طور موثری ریسک انتقال ویروس HIV از طریق تماس جنسی با فرد دیگر ازبین میرود.

متخصصان پزشکی به این حالت می‌گویند: غیرقابل تشخیص^[۴۳]= غیرقابل انتقال^[۴۴] (U=U)

قرص‌های اورژانسی HIV یا پیشگیری پس از مواجهه^[۴۵]

اگر شخصی بر این باور باشد که در طول ۳ روز گذشته در معرض ابتلا به ویروس بوده است، دسته‌ای از داروهای ضد HIV که داروهای post-exposure prophylaxis ء(PEP) یا “پیشگیری پس از مواجهه” نامیده می‌شوند، ممکن است بتوانند جلوی ایجاد عفونت را بگیرند. توصیه می‌شود سریعا پس از قرارگرفتن احتمالی در معرض HIV از این داروها استفاده نمایید.

طول دوره‌ی مصرف داروهای PEP به ۲۸ روز می‌رسد و پزشک پس از تکمیل درمان با استفاده از این داروها، به بررسی و آزمایش بیمار ادامه خواهد داد.

داروهای ضد رتروویروسی

درمان HIV شامل مصرف داروهای ضدرتروویروسی می‌شود که در برابر عفونت HIV مقابله کرده و نرخ پخش شدن ویروس در بدن را کاهش می‌دهد. افراد دارای HIV عموما ترکیبی از داروهای “درمان ضد ویروسی بسیار فعال (^[HAART^[46) ” و یا از داروهای ضد رتروویروسی ترکیبی (^[cART^[47) استفاده می‌نمایند.

ازجمله زیرشاخه‌های داروهای ضد رتروویروسی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

مهارکننده‌ی پروتئاز^[۴۸]

پروتئاز آنزیمی است که HIV به منظور تکثیر خود بدان نیاز دارد. این دسته از داروها به این آنزیم می‌چسبند و جلوی تکثیر ویروس HIV را می‌گیرند. ازجمله‌ی این دسته از داروها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• آتازاناویر^[۴۹]/ (cobicistat (Evotaz
• لوپیناویر^[۵۰]/ ریتوناویر^[۵۱] (Keletra)
• داروناویر^[۵۲]/ (cobicistat (Prezcobix

مهارکننده اینتگراز^[۵۳]

HIV به منظور تاثیر بر روی سلول‌های T نیاز به آنزیم اینتگراز دارد. این دسته از داروها جلوی این آنزیم را می‌گیرد. این داروها به علت تاثیر و عوارض جانبی محدودشان، اغلب اولین داروهای تجویزی هستند. از جمله‌ی این دست از داروها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• (elvitegravir (Vitekta
• (dolutegravir (Tivicay
• (raltegravir (Isentress

مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس نوکلئوزید/نوکلئوتید (^[NRTIs^[54)

این داروها که با نام “nukes” نیز شناخته می‌شوند، تکثیر HIV را با اختلال مواجه می‌سازند. ازجمله‌ی این داروها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• (abacavir (Ziagen
• (lamivudine/zidovudine (Combivir
• (emtricitabine (Emtriva
• (tenofovir disproxil (Viread

مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس غیر نوکلئوزیدی (^[NNRTI^[55)

این دسته از داروها نیز عملکردی مشابه با داروهای NRTI دارند و در تکثیر HIV اختلال ایجاد میکند.

بازدارنده‌های گیرنده‌ی کموکاین^[۵۶]

این دسته از داروها راه نفوذ HIV به درون سلول‌ها را مسدود می‌کنند. هرچند پزشکان ایالات متحده‌ی آمریکا معمولا این دارو را تجویز نمی‌کنند زیرا داروهای موثرتری نیز وجود دارد.

مهارکننده‌های ورودی^[۵۷]

این دسته از داروها راه ورود HIV به درون سلول‌های T را مسدود می‌کنند. بدون دسترسی به این سلول‌ها، HIV نمی‌تواند خود را تکثیر نماید. به مانند بازدارنده‌های گیرنده‌ی کموکاین، تجویز این دسته از داروها نیز در ایالات متحده‌ی آمریکا مرسوم نیست.

افراد معمولا از ترکیبی از این داروها به منظور سرکوب HIV استفاده می‌نمایند.

تیم پزشکی برای هر شخص، ترکیب مشخص و دقیقی از این داروها را تجویز می‌نماید. درمان HIV معمولا درمانی دائمی است و در طول زندگی شخص ادامه می‌یابد و باید به صورت روزانه میزان مشخصی از این داروها توسط فرد استفاده شوند. فرد مبتلا به HIV نیاز است تا حتما به صورت منظم داروهای تجویز شده را مصرف نماید. هرکدام از داروهای ضد رتروویروسی دارای عوارض جانبی متفاوتی هستند اما عوارض جانبی متداول شامل موارد زیر می‌شود:

• حالت تهوع
• خستگی
• اسهال
• سر درد
• بثورات پوستی

درمان‌های جایگزین و یا مکمل

گرچه افراد مبتلا به HIV ممکن است که از داروهای مکمل، جایگزین و حتی گیاهی استفاده نمایند، اما هیچگونه شواهدی مبنی بر تاثیرگذاری این دسته از داروها وجود ندارد.

بر مبنای اطلاعات بدست آمده از مطالعات محدود صورت گرفته، استفاده از مکمل‌های ویتامین و یا مواد معدنی ممکن است مزایایی برای سلامت عمومی فرد داشته باشد. البته باید توجه داشت که حتما قبل از مصرف هرگونه مکمل ویتامین با پزشک مشورت شود، زیرا ممکن است این مکمل‌های ویتامین با داروهای ضد رتروویروسی تداخل داشته باشند.

 پیشگیری از ابتلا به  HIV

به منظور پیشگیری از ابتلا به HIV، متخصصان حوزه‌ی پزشکی و سلامت رعایت نکات زیر را توصیه می‌کنند:

به هنگام رابطه‌ی جنسی از کاندوم و یا از داروهای PrEP استفاده کنید: داشتن رابطه‌ی جنسی بدون استفاده از کاندوم و یا راه‌های پیشگیری، مانند مصروف داروهای PrEP، می‌توانند به طرز معناداری خطر انتقال HIV و دیگر عفونت‌های منتقله از راه جنسی را افزایش دهد.

تزریق دارو و استفاده از سوزن مشترک: مواد مخدر تزریقی یکی از مهمترین راه‌های انتقال HIV در کشورهای توسعه یافته است. استفاده‌ی مشترک از سوزن و یا دیگر ابزار مصرف مواد مخدر، می‌تواند افراد را در معرض ابتلا به HIV و ویروس‌های دیگر مانند هپاتیت C قرار دهد.

برخی از راهکارهای اجتماعی، مانند طرح در اختیار گذاشتن سوزن به افراد معتاد، می‌تواند به کاهش انتقال HIV کمک نماید. ترک مصرف مواد مخدر می‌تواند باعث بهبودی بسیاری از امراض و افزایش کیفیت زندگی فرد شود، اما مهمتر از همه می‌تواند خطر ابتلا به HIV را به طرز چشمگیری کاهش دهد.

افرادی که معتاد به مواد مخدر تزریقی هستند، باید از سوزن‌های تمیز و استرلیزه استفاده نمایند.

قرارگرفتن در معرض مایعات بدن: چنانچه احتمال قرارگرفتن در معرض خون آلوده کاهش یابد، احتمال آلوده شدن به HIV نیز کاهش می‌یابد. کارکنان حوزه‌ی سلامت باید در جایی که احتمال قرارکرفتن در معرض مایعات بدنی یک فرد دیگر وجود دارد، از دستکش، ماسک، عینک‌های محافظ چشم و گان استفاده نمایند.

شستن منظم و کامل دست‌ها بلافاصله بعد از تماس دست با خون و یا دیگر مایعات بدن، می‌تواند ریسک ابتلا به HIV را کاهش دهد.

بارداری: مصرف بعضی از داروهای ضد رتروویروسی ممکن است در طول بارداری باعث آسیب به جنین شوند. با این حال یک برنامه‌ی موثر، منسجم و مناسب می‌تواند به منظور جلوگیری از انتقال HIV از مادر به جنین موثر باشد. در حالتی که مادر به HIV آلوده باشد، شاید نیاز باشد تا بچه به صورت سزارین متولد شود.

HIV ممکن است از طریق شیر مادری که به این ویروس مبتلا است نیز منتقل شود. اما استفاده‌ی منظم و درست از داروهای تجویز شده، می‌تواند به طور موثری ریسک انتقال HIV را کاهش دهد.

آموزش: آموزش دادن افراد و معرفی عوامل خطر شناخته شده، آن‌ها را از خطر HIV آگاه کرده و راهکارهای موثر پیشگیری از ابتلا را به آن‌ها گوشزد می‌کند.

زندگی با HIV

 همانطور که پیشتر نیز بدان اشاره شد، افراد مبتلا به HIV به علت تضعیف سیستم ایمنی بدنشان، در معرض ابتلا به دیگر عفونت‌ها و بیماری‌ها هستند. بنابراین این افراد باید سبک زندگیشان را متناسب با این شرایط تنظیم نمایند.

نظم در مصرف دارو: مصرف به موقع و منظم داروهای تجویز شده، به منظور درمان موثر بیماری، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. عدم مصرف حتی تعداد اندکی قرص، میتواند پروسه‌ی درمان را با خطر روبرو سازد.

برنامه‌ی روزانه‌ی خود را به صورتی تنظیم نمایید که منطبق با روند درمان و مصرف داروها باشد. روند و برنامه‌ی درمان هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.

مصرف داروهای HIV می‌تواند منجر به بروز عوارض جانبی شدیدی شود که اغلب فرد را از ادامه‌ی مصرف دارو منصرف می‌کند. اگر عوارض جانبی داروها در حال وخیم‌تر شدن بود، به جای متوقف‌کردن مصرف دارو، با پزشک خود مشورت نمایید. در اینجور مواقع پزشکان معمولا داروهای فرد را تغییر می‌دهند.

سلامت عمومی: مراقبت و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ها و عفونت‌های دیگر، نکته‌ای کلیدی و مهمی است. افراد مبتلا به HIV باید در جهت بهبود سلامت کلی بدنشان با استفاده از ورزش منظم روزانه، رژیم غذایی سالم و مغذی و توقف مصرف مواد مخدر و حتی سیگار کشیدن، کوشش نمایند.

اقدامات احتیاطی جانبی: افراد مبتلا به ایدز باید نسبت به افراد معمولی اقدامات احتیاطی بیشتری را در طول زندگی رعایت کنند. این اقدامات مخصوصا در رابطه با حیوانات خانگی صادق است. باید سعی شود تا از تماس با فضولات و آلودگی‌های حیوانات خودداری شود.

پزشکان همچنین به شستن با دقت و منظم دست‌ها توصیه می‌کنند. البته مصرف داروهای ضد رتروویروسی نیاز به رعایت این اقدامات را کاهش می‌دهد.

مراجعه‌ی منظم به پزشک: HIV بیماری است که در طول مدت زندگی فرد همراه او است، بنابراین مراجعه‌ی منظم به پزشک به منظور به روزرسانی روند درمان متناسب با شرایط و افزایش سن، از اهمیت بسیاری برخوردار است. پزشک در طول مدت بیماری، به صورت منظم شرایط ویروس را بررسی کرده و درمان را متناسب با شرایط تنظیم میکند.

تاثیرات روحی-روانی: میزان تصورات اشتباه رایج در رابطه با ایدز و HIV در حال کاهش و آگاهی عمومی در حال افزایش است. با این حال اما هنوز هم افراد مبتلا به این ویروس احساس شرم بسیاری را تجربه می‌کنند. این افراد ممکن است احساس جدا بودن و مورد قضاوت قرارگرفتن کنند.

دوره‌ی تشخیص HIV می‌تواند بسیار استرس‌آور بوده و فرد احساس اضطراب و یا افسردگی کند. چنانچه فرد در این دوران احساس پریشانی و یا افسردگی نماید، باید فورا به متخصص روانشناسی مراجعه نماید.

جمع بندی

HIV ویروسی است که جامعه به درستی از آن آگاهی ندارد و میتواند با تضعیف سیستم ایمنی بدن، زمینه را برای ابتلای فرد به عفونت‌ها و بیماری‌های دیگری افزایش دهد.

به لطف پیشرفت‌های اخیر پزشکی مدرن، یک فرد مبتلا به HIV می‌تواند تقریبا مانند یک فرد سالم امید به زندگی داشته و از زندگی فعالی برخوردار باشد. شخصی که در حال درمان با داروهای ضد رتروویروسی است، باید به طور دقیق و منظم داروهای خود را مصرف نماید تا درمان موثری داشته باشد.

HIV میتواند توسط مایعات بدنی مانند منی، ترشحات واژن و یا خون منتقل شود. در ایالات متحده‌ی آمریکا اکثر موارد ابتلا به HIV از طریق رابطه‌ی جنسی بدون استفاده از کاندوم و یا بدون مصرف قرص‌های PrEp و یا از طریق استفاده‌ی مشترک از سوزن برای تزریق مواد مخدر اتفاق می‌افتد.

البته توجه به این نکته لازم است که اگر چنانچه میزان ویروس در خون فرد به حدی نباشد که توسط آزمایش‌های مربوطه قابل تشخیص باشد، HIV نمی‌تواند به فرد دیگری منتقل شود.

چنانچه فرد از ابتلا به HIV خبر نداشته باشد و شروع به درمان نکرده باشد، HIV پیشرفت‌کرده که مراحل پایانی آن با عنوان ایدز شناخته میشود.

ایدز میتواند زمینه را برای ابتلای فرد به انواع مختلفی از عفونت‌ها که با عنوان عفونت‌های فرصت‌طلب شناخته می‌شوند، فراهم سازد که در این صورت زندگی فرد با خطر جدی مواجه می‌شود. بسیاری از این عفونت‌ها در حالت عادی و در بدن فرد سالم به سرعت بهبود یافته و رفع می‌شوند اما در فرد مبتلا به HIV به صورت شدید و طولانی مدتی ظاهر می‌شوند.

افراد مبتلا به ایدز چنانچه به صورت منظم و مناسب از داروی تجویز شده توسط پزشک استفاده نمایند، می‌توانند شرایط بیماری را به شرایط HIV بازگردانند.

واژه‌نامه: