مهمترین نکات ایمنی در آزمایشگاه

نکات بسیاری برای افزایش امنیت در آزمایشگاه وجود دارد که چنانچه فرد آن‌ها را رعایت نماید، احتمال بروز خطرات کاهش یافته و از سلامت آزمایش‌کننده حفاظت می‌شود.

در آزمایشگاهی که ایمن و استاندارد است و پرسنل تمام نکات ایمنی در آزمایشگاه را رعایت می‌کنند، حوادث و جراحات به ندرت اتفاق می‌افتد. عموما این حوادث زمانی به وقوع می‌پیوندند که نکات ایمنی رعایت نشوند و از طرف پرسنل بی‌توجهی صورت گرفته باشد. بنابراین آشنایی با خطرات موجود در محیط آزمایشگاه و همچنین دانستن نکات ایمنی مرتبط با آن، از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و سلامت پرسنل به آن وابسته است.

در این نوشته قصد داریم تا شما را با خطرات موجود در آزمایشگاه و نکات ایمنی مهمی که باید در این محیط رعایت شوند، آشنا سازیم. در ادامه با ما همراه باشید.

طرز صحیح پوشیدن لباس در آزمایشگاه

زمانی که صحبت از ایمنی در آزمایشگاه^[1] به میان می‌آید، اولین نکته‌ای که باید بدان توجه کرد، نوع لباس پوشیدن است. در این قسمت طرز صحیح پوشیدن لباس در آزمایشگاه را به شما آموزش خواهیم داد.

1- حتما در محیط کار آزمایشگاه، باید روپوش آزمایشگاهی به تن کنید. این کار از تماس مستقیم پوست دست‌ها و بدن شما با مواد شیمیایی جلوگیری می‌کند. روپوش آزمایشگاهی جزو یکی از وسایل حفاظت شخصی محسوب می‌شود که در ادامه در مورد آن صحبت خواهیم کرد.

2- پوشیدن دمپایی، صندل، کفش‌های جلو باز و کفش‌های پاشنه بلند در آزمایشگاه ممنوع است. زیرا در صورت ریختن مواد شیمیایی بر روی پا، پوست پا صدمه خواهد دید. این مورد یکی از مهمترین نکات ایمنی در آزمایشگاه محسوب می‌شود.

3- از دیگر نکات ایمنی در آزمایشگاه آن است که استفاده از لنزهای چشمی در آزمایشگاه ممنوع است. حتی اگر شما عینک ایمنی نیز به چشم داشته باشید، باز هم چشم شما در برابر بخار مواد شیمیایی در امان نیست.

بخار بعضی از مواد شیمیایی رطوبت چشم را به خود جذب کرده و باعث خشک شدن چشم می‌شوند. در این صورت چنانچه لنز به چشم داشته باشید، برای برداشتن لنزها مجبور به عمل جراحی خواهید بود.

4- به تن کردن شلوارک و دامن‌های بالاتر از زانو در محیط آزمایشگاه مجاز نیست. زیرا در صورت ریختن مواد شیمیایی بر روی پوست برهنه، فرد آسیب دیده و پوست او دچار جراحت و سوختگی می‌شود.

5- در آزمایشگاه از پوشیدن لباس‌های آویزان و گشاد اجتناب کنید. زیرا ممکن است در حالی که شما مشغول به کار با چراغ بونزن و یا تجهیز مشابهی هستید، آتش بگیرد و باعث صدمه به شما شود.

6- چنانچه موی شما بلند است، باید موهای خود را در پشت سر خود جمع کنید و آن‌ها را ببندید. زیرا ممکن است در اثر تماس ناخواسته با شعله‌ی آتش، آتش بگیرد و یا به مواد شیمیایی آغشته شود.

7- در حد امکان از به دست کردن ساعت، جواهرات و انگشتر در محیط آزمایشگاه خودداری کنید. زیرا ممکن است با جذب بخارهای شیمیایی، موجب بروز خارش و التهاب پوست شود.

به هنگام کار در آزمایشگاه، حتما از وسایل حفاظت فردی استفاده کنید

وسایل حفاظت فردی (PPEء^[2]) در آزمایشگاه، تجهیزاتی هستند که از شخص در برابر خطرات احتمالی موجود در آزمایشگاه محافظت می‌کنند. از جمله‌ی این تجهیزات میتوان به روپوش آزمایشگاهی، دستکش، عینک‌های محافظ و … اشاره کرد.

در واقع از مهمترین نکات ایمنی در آزمایشگاه این است که به هنگام کار در چنین محیط‌هایی، از لباس کار مناسب و وسایل حفاظت فردی استفاده نماییم. بسته به نوع کاربری آزمایشگاه و فعالیت‌هایی که در آن انجام می‌شود، ممکن است لباس کار و وسایل حفاظت فردی اندکی با هم تفاوت داشته باشند. در این قسمت از نوشته به معرفی و توضیح اهمیت وسایل حفاظت فردی خواهیم پرداخت.

1- روپوش آزمایشگاهی

پوشیدن روپوش آزمایشگاهی به هنگام کار در آزمایشگاه باعث می‌شود که بدن و بازوها در معرض مواد شیمیایی و آلودگی‌ها قرار نگیرند و از آن‌ها محافظت شود. علاوه‌بر این مورد، به تن کردن روپوش آزمایشگاهی باعث می‌شود که لباس فرد تمیز مانده و آلودگی را به خود جذب نکند.

توجه داشته باشید که برای محافظت بهتر، حتما باید به هنگام کار دکمه‌های روپوش آزمایشگاهی را ببندید.

2- دستکش ایمنی

دستکش‌های ایمنی جزو وسایل حفاظت فردی محسوب می‌شوند. به دست‌کردن دستکش به هنگام کار با مواد شیمیایی و یا نمونه‌های آلوده، باعث می‌شود تا از دست‌ها محافظت به عمل آید. در واقع دستکش‌ها بدین منظور ساخته شده‌اند تا از پوست دست در برابر تماس‌های تصادفی با مواد خطرناک محافظت کنند. دستکش‌ها انواع مختلفی دارند که باید با توجه به نیاز خود از آن‌ها استفاده نمایید. در واقع انتخاب صحیح نوع دستکش بر اساس نوع کار، یکی دیگر از نکات ایمنی در آزمایشگاه محسوب می‌شود.

دقت نمایید که تماس مواد شیمیایی با پوست فقط از طریق ریختن آن مواد بر روی پوست نیست. بخار و ذرات ناشی از مواد پودری هم میتواند بر روی پوست بنشیند. بنابراین حتی به هنگام وزن کردن مواد شیمیایی پودری و .. نیز دستکش به دست داشته باشید.

باید توجه داشت که دستکش‌ها یکبار مصرف هستند و هرگز نباید مجدد از آن‌ها استفاده کرد.

4- ماسک ایمنی

از دیگر وسایل حفاظت فردی، میتوان به ماسک‎‌های ایمنی اشاره کرد. بعضی از مواد شیمیایی فرار هستند و بخار آن‌ها می‌تواند به انسان صدمه وارد کند. همچنین برخی از روش‌ها و فعالیت‌های آزمایشگاهی می‌توانند بخار محرک سمی و مواد آلوده‌کننده ایجاد کنند. بنابراین حفاظت از دستگاه تنفسی توسط ماسک‌های مخصوص در اینگونه شرایط ضرورت پیدا می‌کند.

پسماندهای تیز و برنده را در سیفتی‌باکس‌ها دفع نمایید

سوزن‌ها و دیگر وسایل تیز و برنده‌ی استفاده شده در آزمایشگاه‌ها، جزء پسماندهای خطرناک محسوب می‌شوند. سوراخ شدن پوست توسط این وسایل، یکی از خطراتی است که سلامت پرسنل آزمایشگاه را تهدید می‌کند و احتمال ایجاد عفونت و یا ابتلای پرسنل به بیماری‌های خطرناکی نظیر ایدز و هپاتیت را افزایش می‌دهد.

نکته‌ی مهمی که باید به خاطر داشته باشید آن است که از دفع سوزن‌ها و یا دیگر وسایل تیز در سطل‌های زباله‌ی معمولی اجتناب نمایید. با این کار سلامت خود و دیگران را با خطر جدی مواجه می‌سازید.

همواره باید این دسته از ابزارها را فورا پس از استفاده درون سیفتی‌باکس‌ها دفع نمایید و لازم است که در محیط آزمایشگاه به تعداد کافی سیفتی‌باکس در دسترس پرسنل قرار داشته باشد.

به منظور اطلاعات بیشتر در مورد سیفتی‌باکس‌ها، می‌توانید مقاله‌ی “سیفتی باکس چیست؟” را مطالعه نمایید. همچنین مقاله‌‎ی “جراحات ناشی از سوزن و ابزارهای تیز و برنده” اطلاعات مفیدی در مورد خطر جراحات ناشی از سوزن را به شما خواهد داد.

نوشته‌ی دیگری که می‌تواند در این زمینه اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار دهد، مقاله‌ی “روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی” است که در آن بر اهمیت استفاده از سیفتی‌باکس‌ها در محیط‌های آزمایشگاهی و درمانی پرداخته‌ایم.

پیپت‌ها، لوله‌های آزمایش و سمپلرها را حتما در جای مناسب خود قرار دهید

از دیگر نکات مهم ایمنی در آزمایشگاه که به عنوان یک پرسنل آزمایشگاهی باید بدان توجه داشته باشید، آن است که پیپت‌ها و لوله‌های آزمایش را حتما در جای مخصوص به خود قرار دهند و از گذاشتن آن‌ها بر روی سطح میز آزمایش جدا خودداری نمایند. چنانچه این وسایل بر روی سطح میز قرار داده شوند، احتمال غلتیدن و افتادن آن‌ها بر روی زمین وجود دارد که در نتیجه باعث شکستن و پخش آلودگی در محیط می‌شوند. بدین ترتیب نه تنها سلامت پرسنل با خطر مواجه می‌شود، بلکه ضرر مالی نیز متوجه آزمایشگاه می‌گردد.

به منظور نگهداری صحیح و ایمن پیپت‌ها و لوله‌های آزمایش، طیف وسیعی از محصولات شامل استندهای پیپت و ترموتر، جالوله‌ای‌ها و رک‌های حمل نمونه طراحی و ساخته شده‌اند که برای مشاهده و اطلاع از آن‌ها، می‌توانید بر روی لینک زیر کلیک فرمایید:

همچنین باید دقت نمایید که پس از استفاده از سمپلر، آن را حتما بر روی پایه‌های مخصوص به خود قرار بدهید. این کار هم باعث افزایش عمر دستگاه می‌شود و هم از انتقال آلودگی از سمپلر به میز و یا بالعکس جلوگیری می‌نماید.

دیگر نکات مهم ایمنی در آزمایشگاه

4- در محیط کار آزمایشگاه، از خوردن، آشامیدن، سیگار کشیدن، جویدن آدامس و یا حتی خوردن دارو اجتناب کنید. همچنین از گوش دادن به رادیو و مواردی که میتواند موجب پرت شدن حواس شما شود، خودداری نمایید.

5- ازجمله نکات مهم ایمنی در آزمایشگاه که توجه به آن ضروری است، آن است هرگز نباید در محیط کار آزمایشگاه شوخی کرد. بنابراین از شوخی‌کردن در آزمایشگاه بپرهیزید.

6- باید تمامی پرسنل در آزمایشگاه محل چشم شور را بدانند و همچنین دقت شود که دسترسی به چشم شور، به آسانی امکان‌پذیر باشد و مسیر رسیدن به آن با گذاشتن وسایل مسدود نشده باشد.

7- به تنهایی و بدون اطلاع دادن به فرد مسئول، نباید در آزمایشگاه کارکرد.

8- هیچگاه مواد شیمیایی را مزه و یا استنشاق نکنید.

9-  با دست خود دهان و یا چشمان خود را لمس نکنید.

در این نوشته سعی کردیم تا نکات مهم ایمنی در آزمایشگاه و خطرات موجود در این محیط را به شما یادآوری کنیم. یادتان باشد که آزمایشگاه کثیف و نامنظم، پتانسیل بالایی برای حوادث ناگوار مختلف، هدر دادن فضای آزمایشگاهیو مواد شیمیایی دارد.

امیدواریم با هوشیاری و رعایت دقیق این نکات و همچنین با نظم بخشیدن به محیط کار خود، هیچگاه خطری سلامت شما را تهدید نکند.

واژه‌نامه