جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته

آزمایش ادرار یکی از تست‌های مهمی است که برای بررسی وضعیت سلامت یک شخص مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بین آزمایش‌های پزشکی ممکن است نام آزمایش ادرار ۲۴ ساعته را نیز شنیده باشید و سوالات زیادی در ذهن شما ایجاد شده باشد.

به همین دلیل در این مطلب قصد داریم تا اطلاعاتی در رابطه با جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته ارائه کنیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

آزمایش ادرار ۲۴ ساعته چیست؟

ادرار از آب و مواد شیمیایی محلول مانند سدیم و پتاسیم تشکیل شده است. همچنین اوره ^[۱] (که هنگام تجزیه پروتئین ساخته می‌شود) و کراتینین ^[۲] (که از تجزیه عضلات ایجاد می‌شود) نیز در ادرار وجود دارد.  اما به طور معمول، ادرار یک فرد سالم حاوی مقادیر خاصی از این مواد زائد است. اگر این مقادیر در حد طبیعی نباشند، ممکن است نشانه‌ی بیماری خاصی باشد.

جمع‌آوری ۲۴ ساعته ادرار یک آزمایش ساده است که میزان ادرار فرد را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش برای بررسی عملکرد کلیه استفاده می‌شود. در این آزمایش، ادرار در یک ظرف مخصوص در مدت ۲۴ ساعت کامل جمع‌آوری می‌شود. تا زمانی که ادرار به آزمایشگاه برگردانده شود، ظرف ادرار باید در محلی خنک نگه داشته شود. آزمایش ادرار ۲۴ ساعته با نام‌های آزمایش ۲۴ ساعته پروتئین ادرار و آزمایش بیماری مزمن کلیه نیز شناخته می‌شود.

چرا ممکن است به جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته نیاز داشته باشم؟

جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته به تشخیص مشکلات کلیوی کمک می‌کند. این آزمایش اغلب برای بررسی میزان پاک شدن کراتینین به‌وسیله‌ی کلیه‌ها انجام می‌شود. همچنین برای اندازه‌گیری پروتئین، هورمون‌ها، مواد معدنی و سایر ترکیبات شیمیایی در ادرار نیز می‌توان از این آزمایش استفاده نمود.

شرایط زیر می‌تواند باعث بروز بیماری‌های کلیوی شود و در صورت مشکوک بودن به اینگونه بیماری‌ها، ممکن است جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته توسط پزشک تجویز شود.

۱. نفروپاتی دیابتی ^[۳]: نفروپاتی دیابتی نوعی بیماری کلیوی است که در اثر بیماری دیابت کنترل نشده ایجاد می‌شود. در اثر این بیماری مقادیر زیادی پروتئین (آلبومین) در ادرار جمع می‌شود که منجر به آسیب کلیه خواهد شد.

۲. فشار خون بالا: فشار خون غیر طبیعی می‌تواند منجر به آسیب دائمی کلیه شود.

۳. نفریت لوپوسی^[۴]: نفریت لوپوسی که با نام لوپوس نفریتیس نیز شناخته می‌شود، نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به کلیه‌ها حمله کرده و به آن‌ها آسیب می‌رساند.

۴. سندرم آلپورت^[۵]: سندرم آلپورت یک بیماری ژنتیکی است که باعث مشکلات بینایی و شنوایی و همچنین نارسایی کلیوی می‌شود.

۵. سندرم نفروتیک^[۶]: سندرم نفروتیک بیماری است که در آن غشاء پایه گلومرول‌های کلیه آسیب دیده و در نتیجه کلیه‌ها نسبت به حالت نرمال، مقادیر بیشتری از پروتئین را دفع می‌کنند. یکی از علائم این بیماری وجود مقادیر بالای پروتئین در ادرار است.

۶. کلیه پلیکیستیک^[۷]: در اثر این بیماری تعداد زیادی از کیست‌های پر از مایع در کلیه‌ها ایجاد می‌شود. این کیست‌ها باعث بزرگ‌تر شدن کلیه‌ها شده و به مرور زمان بافت کلیه را تسخیر کرده و از بین می‌برد.

۷. نفریت بینابینی^[۸]: نفریت بینابینی که با نام پیلونفریت نیز مصطلح است، نوعی التهاب در ساختارهای کوچک کلیه است که اغلب به دلیل عفونت ایجاد شده و در آن فضاهای بین لوله‌های کلیه ملتهب می‌شوند.

۸. غربالگری پره اکلامپسی در بارداری^[۹]: پره اکلامپسی یک اختلال خطرناک است که گاهی اوقات در بارداری اتفاق می‌افتد. این اختلال باعث فشار خون بالا شده و می‌تواند منجر به نارسایی کلیوی نیز گردد.

۹. سنگ کلیه: سنگ کلیه به دلیل عدم تعادل مواد معدنی، نمک و آب در ادرار تشکیل می‌شود.

۱۰. عفونت مکرر دستگاه ادراری

۱۱. انسداد طولانی مدت مجاری ادراری

موارد ذکر شده تنها بخشی از شرایطی بودند که اغلب برای بررسی و تشخیص آن‌ها نیاز به جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته خواهد بود. اما ممکن است موارد دیگری نیز پزشک را ملزم به تجویز آزمایش ادرار ۲۴ ساعته نماید.

برای جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته به چه مواردی باید توجه داشت؟

جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته یک آزمایش ساده است و اغلب موارد فرد به تنهایی می‌تواند آن را انجام دهد، مگر اینکه دچار کهولت سن یا مشکلات حرکتی باشد که در این صورت نیاز است شخص دیگری به او کمک کند. با این وجود ممکن است برخی عوامل در دقت جمع‌آوری ادرار  ۲۴ ساعته تأثیر بگذارند. در ادامه برخی از این موارد را ذکر خواهیم کرد.

• فراموش کردن چند نوبت جمع‌آوری ادرار در طول ۲۴ ساعت
• جمع‌آوری ادرار بیشتر از ۲۴ ساعت
• بیرون ریختن مقداری از ادرارِ جمع‌آوری شده از ظرف و در نتیجه از دست رفتن مقداری از نمونه
• قرار ندادن نمونه‌ی جمع‌آوری شده در محیطی خنک
• استرس حاد
• ورزش شدید
• مصرف غذاهای خاصی مانند قهوه، چای، کاکائو، موز، مرکبات و وانیل
• کمبود مایعات بدن (کمبود آب)
• هر نوع معاینه با اشعه ایکس ظرف ۳ روز قبل از آزمایش ادرار
• ترشحات واژن
• عفونت مجاری ادراری

توجه: بسته به مشکلات خاص سلامتی ممکن است عوامل دیگری نیز وجود داشته باشد که دقت جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل قبل از جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته، حتماً هرگونه مشکل و نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید.

چگونه برای جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته آماده شویم؟

در صورتی که پزشک جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته را تجویز کرده باشد، پیش از انجام آزمایش توضیحاتی را نیز در این باره ارائه خواهد کرد. علاوه‌براین مسئولین آزمایشگاه نیز ممکن است یکسری دستورالعمل‌ها را به این منظور به شما ارائه نمایند. توجه داشته باشید که برای بهبود دقت این آزمایش حتما این دستورالعمل‌ها را مورد توجه قرار داده و در صورت وجود هرگونه پرسش، آن را مطرح سازید. توصیه می‌شود برای جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته موارد زیر را در نظر بگیرید.

۱. مصرف هرگونه دارو و ابتلا به هرگونه بیماری را به پزشک خود اطلاع دهید و اطمینان حاصل کنید که آیا هنگام جمع‌آوری ادرار باید از مصرف بعضی غذاها و داروها اجتناب کنید یا خیر.

۲. جهت جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته معمولاً ظرف‌های بزرگ و مخصوصی برای ذخیره ادرار (که مدرج نیز هستند) و ظرفی کوچک جمع‌آوری ادرار توسط آزمایشگاه به شما ارائه می‌شود. اطمینان حاصل کنید که نحوه‌ی استفاده از آن‌ها را می‌دانید و اگر با پرسشی مواجه شدید، آن را مطرح نمایید.

۳. هنگام جمع آوری ادرار‌، یک مکان سرد را برای ذخیره آن در نظر داشته باشید. به عنوان مثال، یخچال یا کول باکس

۴. ممکن است به شما گفته شود که جمع آوری ادرار را در زمان مشخصی شروع کنید.

۵. در صورت امکان، یک دوره ۲۴ ساعته که در خانه هستید را برای جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته انتخاب کنید تا مجبور نشوید ظرف حاوی ادرار را با خود حمل کنید.

۶. اگر باردار هستید یا احتمال می‌دهید که باردار باشید، این موضوع را به پزشک خود و مسئول آزمایشگاه بگویید.

۷. اطمینان حاصل کنید که مسئول آزمایشگاه و پزشک، لیستی از تمام داروها (با نسخه و با بدون نسخه)، داروهای گیاهی، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را در اختیار دارد.

ظروف مربوط به جمع آوری نمونه ادرار ۲۴ ساعته

نمونه ادرار ۲۴ ساعته برای تشخیص بسیاری از بیماری‌ها مخصوصا بیماری‌های کلیوی مورد استفاده قرار می‌گیرد و باید بطور دقیق طی ۲۴ ساعت جمع‌آوری گردد. به همین منظور ظروف ویژه‌ای از طرف آزمایشگاه دراختیار شما قرار می‌گیرد. برخی از این ظروف حاوی مواد نگهدارنده مایع یا جامد است. نکته مهم این است که نباید به هیچ عنوان این مواد را خالی کنید. همچنین لازم است روی برچسب‌های ظرف، نوع آزمایش های درخواستی نوشته شود.

برای جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته به هیچ عنوان از ظروفی غیر از ظرف هایی که آزمایشگاه در اختیار شما قرار می دهد استفاده نکنید. در طول جمع آوری نمونه ادرار ظرف جمع آوری باید دور از دسترس کودکان و در جای خنک (ترجیحادرون یخچال) نگهداری شده و بلافاصله بعد از اتمام کار به آزمایشگاه تحویل داده شود. این ظروف حاوی موادنگهدارنده شیمیایی آسیب رسان است و از تماس دست یا هر نقطه ای از بدن با آن اجتناب شود.

دقت داشته باشید که مواد نگهدارنده بر اساس نوع آزمایش تغییر می کند. برای اطلاع از انواع مواد نگهدارنده مرتبط با تست های آزمایشگاهی که روی ادرار ۲۴ ساعته انجام می شود، می توانید پوستر زیر را دانلود کنید.

جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته در بزرگسالان

جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته ممکن است بسته به شرایط بیمار به روش‌های مختلفی انجام شود.  گاهی این آزمایش در خانه انجام شده و گاهی نیز ممکن است در طول اقامت بیمار در بیمارستان انجام شود.

به‌طور کلی، برای جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته روند زیر صورت می‌گیرد:

همانطور که گفته شد برای جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته معمولا ۲ ظرف در اختیار شما قرار می‌گیرد. یک ظرف برای جمع آوری و ظرف دیگر برای ذخیره ادرار. شما باید ادرار را از ظرف کوچکتر به ظرف ذخیره‌سازی منتقل کنید. از آنجایی که ظرف جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته باید در یخچال یا محیطی سرد نگهداری شود، به ابعاد آن توجه داشته باشید. برخی تولیدکنندگان این ظروف، محصول خود را به ۲ صورت ایستاده و کوتاه، با ظرفیت‌‌های مختلف عرضه می‌نمایند که مدل ایستاده برای اشغال فضای کمتر و مدل کوتاه برای قرارگیری در یخچال‌هایی با ارتفاع قفسه کم، ایده‌‌آل است.

۱. جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته ممکن است در هر زمان از روز شروع شود. اما این احتمال وجود دارد که مسئول آزمایشگاه به شما بگوید چه موقع این کار را آغاز کنید. جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته معمولا از صبح آغاز می‌شود.

۲. از زمان شروع جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته، اولین ادرار را دفع کنید، بدون اینک آن را در ظرف بریزید. اما زمان آن را یادداشت کنید. این زمان شروع جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته است.

۳. در ادامه‌ی روز، هر زمان که نیاز به دفع ادرار داشتید، باید آن را در ظرف مخصوص جمع‌آوری کنید. توجه داشته باشید که ادرار باید در محلی خنک مانند یخچال یا کول باکس نگهداری شود.

۴.  پس از اتمام ۲۴ ساعت، سعی کنید در همان ساعتی که جمع‌آوری ادرار را آغاز کرده‌اید، مجددا ادرار کنید. به طور مثال اگر جمع‌آوری ادرار در ساعت ۷ صبح آغاز شده است، ساعت هفت صبح روز بعد آخرین ادرار خود را درون ظرف جمع‌آوری کنید.

۵. پس از جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته، ظرف ادرار باید در اسرع وقت به آزمایشگاه منتقل شود.

۶. بسته به وضعیت سلامتی شما، ممکن است جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته برای چند روز تکرار شود.

جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته در نوزادان

برای جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته در نوزادان معمولا کیسه‌های مخصوصی در اختیار شما قرار می‌گیرد که در دو طرف آن چسب قرار دارد. این کیسه جایگزین همان ظرف کوچک جمع‌آوری ادرار در بزرگسالان است. جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته در نوزادان ممکن است کمی چالش برانگیز باشد. زیرا یک نوزاد فعال می‌تواند باعث حرکت کیسه ادرار شود و در نتیجه جمع آوری نمونه ممکن است بیش از یک بار طول بکشد.

برای جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته در نوزادان مراحل زیر را طی کنید:

۱. اطراف مجرای ادرار، قسمتی که ادرار نوزاد از ان خارج می‌شود، را کاملا بشویید.

۲. کیسه جمع آوری ادرار را باز کنید.

• برای نوزادا پسر، کل آلت تناسلی را در کیسه قرار داده و چسب را به پوست وصل کنید.
• برای نوزادان دختر، چسب کیسه را در دو طرف واژن قرار دهید.
• می‌توانید یک پوشک را روی کیسه قرار دهید.

۳. نوزاد را مرتباً چک کنید و پس از ادرار کودک کیسه را عوض کنید. ادرار را از کیسه در ظرف جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته بریزید.

۴. پس از اتمام جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته، ظرف ادرار باید در اسرع وقت به آزمایشگاه منتقل شود.

نتایج آزمایش ادرار ۲۴ ساعته چه چیزی را نشان می‌دهد؟

اگر به طور معمول طی یک روز حدود ۲ لیتر مایعات مصرف کنید، محدوده طبیعی برای حجم ادرار ۲۴ ساعته  شما حدود۸۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی لیتر در روز است. البته این رقم، یک مقدار رایج را برای نتیجه این آزمایش نشان می‌دهد و بازه‌ی مقادیر متوسط ​​بین آزمایشگاه‌های مختلف ممکن است کمی متفاوت باشد.

حجم بیشتر یا کمتر ادرار نسبت به مقدار مرجع می‌تواند نشانه‌ای از بیماری باشد. حجم غیر طبیعی و بسیار کم ادرار می‌تواند ناشی از کمبود آب بدن، مصرف ناکافی مایعات یا برخی از انواع بیماری‌های مزمن کلیوی باشد.

حجم غیر طبیعی و بالای ادرار می‌تواند ناشی از شرایط زیر باشد:

• دیابت اینسیپیدوس ^[۱۰] ( دیابت بی‌مزه) کلیوی
• دیابت اینسیپیدوس مرکزی
• مصرف زیاد مایعات
• برخی از اشکال بیماری کلیوی
• استفاده از داروهای ادرار آور

دقت داشته باشید که نتیجه آزمایش هر فرد به شرایط سلامتی او بستگی دارد و موارد ذکر شده برای تمامی افراد صادق نیست. به همین دلیل برای تفسیر آزمایش حتما باید به پزشک مراجعه گردد.

جمع‌بندی

همانطور که در این مطلب به آن اشاره شد، جمع‌‌آوری ادرار ۲۴ ساعته یکی از آزمایش‌های مهم برای بررسی وضعیت سلامت یک فرد محسوب می‌شود که انجام آن مستلزم استفاده از ظروف خاصی است. ظروف ادرار ۲۴ ساعته در مدل‌های مختلفی عرضه می‌شوند و یکی از لوازم مورد نیاز آزمایشگاهی هستند. جهت راحتی جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته توسط بیماران، لازم است این ظروف از ویژگی‌هایی برخوردار باشند که از جمله مهم‌ترین‌آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• موجود در ظرفیت‌‌های مختلف
• مدرج بودن
• یک درب بزرگ برای جمع‌‌آوری آسان نمونه توسط بیمار و یک درب کوچک برای انتقال کنترل شده نمونه به ظروف کوچک‌تر توسط پرسنل آزمایشگاه.
• موجود در ۲ مدل ایستاده و کوتاه، که مدل ایستاده برای اشغال فضای کمتر و مدل کوتاه برای قرارگیری در یخچال‌هایی با ارتفاع قفسه کم

واژه نامه