رنگ آمیزی تاژک: اصول، روش و تفسیر نتایج

تکنیک رنگ آمیزی تاژک برای تجسم حضور و آرایش تاژک‌ها برای شناسایی احتمالی گونه‌های باکتریایی متحرک در نمونه استفاده می‌شود. به همین دلیل یکی از روش‌های رنگ آمیزی رایج در آزمایشگاه‌ها به شمار می‌رود. در ادامه قصد داریم به بررسی اصول این روش رنگ‌آمیزی بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

تاژک چیست و چه اهمیتی در بررسی‌های بالینی دارد؟

تاژک‌ها (Flagella) ساختارهای مو مانند میکروسکوپی هستند که در حرکت سلول نقش دارند. تاژک‌ها ظاهری شلاق مانند دارند که به حرکت سلول در داخل مایع کمک می‌‌کنند. برخی از تاژک‌های خاص در اندام‌های حسی نیز وجود دارند که می‌توانند تغییرات pH و دما را حس کنند.

تاژک‌ها آنقدر نازک هستند که نمی‌توان آن‌ها را با استفاده از یک میکروسکوپ زمینه  روشن و روش های رنگ آمیزی معمولی مانند رنگ آمیزی گرم مشاهده کرد. به همین دلیل برای بررسی آن‌ها از تکنیک های مختلفی مانند  wet mount و روشهای رنگ آمیزی اختصاصی استفاده می‌شود. زمانی که تعداد و آرایش تاژک‌ها برای شناسایی گونه‌های باکتری متحرک الزامی باشد، این روش بسیار مفید خواهد بود.

در ادامه به بررسی تکنیک رنگ آمیزی تاژک‌ ها خواهیم پرداخت.

تکنیک رنگ ‌آمیزی تاژک با استفاده از wet mount

پیش از اینکه به سراغ اصول رنگ آمیزی تاژک ها برویم، بهتر است ابتدا با روش wet mount  آشنا شویم.

تهیه لام به روش Wet Mount (لام مرطوب) اغلب برای مشاهده نمونه‌های زنده، مایعات شفاف و موجودات ذره بینی آبزی استفاده می‌شود. اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم، این روش مانند یک ساندویچ است. لایه زیرین لام است. لایه وسط، یک نمونه مایع است. لایه آخر نیز یک مربع کوچک از جنس شیشه یا پلاستیک شفاف (لامل) است.

برای آشنایی بیشتر با انواع روش‌های آماده سازی نمونه می‌توانید به مقاله ” مراحل تهیه لام ” مراجعه کنید.

رنگ آمیزی تاژک

تکنیک رنگ آمیزی تاژک امکان مشاهده تاژک‌ سلولی، به ویژه در باکتری‌ها را فراهم می‌کند. این روش با استفاده از کریستال ویوله و محلول الکلی انجام می‌شود. در طی فرآیند رنگ‌آمیزی، محلول الکلی تبخیر می‌شود و رسوبی در اطراف تاژک باقی می‌گذارد که باعث دیده شدن تاژک زیر میکروسکوپ می‌شود.

برای رنگ‌ آمیزی تاژک به روش زیر عمل کنید.

۱- جمع آوری نمونه

دقت داشته باشید که تکنیک رنگ‌آمیزی تاژک برای نمونه‌هایی که مستقیما از بیمار گرفته شده مناسب نیست. بلکه لازم است نمونه در آزمایشگاه کشت داده شود. در مورد نحوه کشت نمونه به دستورالعمل‌های آزمایشگاه خود مراجعه کنید. زیرا کشت هر نمونه با توجه به میکروارگانیسم مشکوک شرایط خاص خود را می‌طلبد.

۲- آماده سازی میکروارگانیسم

برای دستیابی به بهترین نتایج، توصیه می‌شود که یک کلنی ۱۸ تا ۴۸ ساعته و به خوبی ایزوله شده از پلیت محتوی آگارخوندار Blood Agar را برای رنگ ‌آمیزی تاژک انتخاب کنید. ارگانیسم مورد نظر را روی یک پلیت حاوی آگار خوندار به روش کشت خطی کشت دهید. سپس کلنی را در محیط مناسب در دمای ۳۵ درجه سانتیگراد انکوباسیون کنید. برخی از موجودات غیر تخمیری در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد بهتر رشد می کنند و در این دمای رشد بیشتر احتمال دارد تاژک تولیدکنند.

۳- آماده سازی اسمیر(گسترش روی لام)

۱- با یک مداد مومی، یک دایره در بخش شفاف لام میکروسکوپ بکشید.

۲- به فاصله تقریباً یک سانتی متر از لبه دایره، یک قطره آب دیونیزه (یا مقطر) بریزید.

۳- یک لوپ استریل را به درون آب مقطراستریل فروکنید، سپس به آرامی آن را به حاشیه یک کلنی از کشت نزدیک کنید، دراین حالت باکتریهای تاژک دار به آرامی وارد قطره آب متصل به لوپ می شوند، آنگاه به آرامی آن را به قطره آب روی لام اضافه کنید. توجه داشته باشید که لوپ را داخل قطره آب روی لام تکان ندهید و به هم نزنید، این کار ممکن است سبب جداشدن و از بین رفتن تاژک‌ها شود. سپس یک لامل روی آن گذاشته وزیر میکروسکوپ بررسی کنید. اگر سلول های متحرک مشاهده نشد برای رنگ آمیزی اقدام نکنید اما اگر سلول های متحرک مشاهده شدند و قصدرنگ آمیزی داشتید می توانید از این مرحله به بعد به شکل زیر عمل کنید:

۴- لام را کج کنید تا قطره به سمت مخالف لام جاری شود.

۵- اجازه دهید لام در هوا، در دمای اتاق خشک شود. لام را حرارت ندهید.

۴- روش رنگ آمیزی تاژک

۱- لام حاوی اسمیر خشک شده را به رنگ مخصوص آغشته کنید. همانطور که قبلا هم گفته شد این رنگ حاوی یک محلول الکی و رنگ کریستال ویوله است که به صورت تجاری موجود است.  اجازه دهید لام تقریباً چهار دقیقه بماند. البته توجه داشته باشید که بسته به رنگ مورد استفاده، جریان هوا و دمای اتاق و عمق محلول رنگ‌آمیزی روی اسمیر، ممکن است زمان رنگ‌آمیزی بین دو تا هشت دقیقه تنظیم شود.

۲- با گذاشتن لام روی سینی رنگ آمیزی رنگ روی لام را با دقت بشویید. هنگام آبکشی لام را کج نکنید.

۳- پس از شستن رنگ، لام را به آرامی کج کنید تا آب اضافی خارج شود.

۴- اجازه دهید لام در دمای اتاق خشک شود.

۵- لام را به صورت میکروسکوپی با استفاده از لنز ایمرسیون بررسی کنید. این بررسی را از نواحی نازک‌تر اسمیر شروع کنید و به سمت مرکز حرکت کنید. به‌جای توده‌هایی از باکتری‌ها، به دنبال زمینه‌هایی باشید که دارای چندین سلول جدا شده هستند.

تفسیر نتایج رنگ آمیزی تاژک

هنگامی که لام زیر میکروسکوپ و با استفاده از لنز ایمرسیون بررسی می‌شود، باکتری‌ها و تاژک‌های آن‌ها به رنگ بنفش دیده می‌شوند.

محدودیت‌های رنگ آمیزی تاژک

روش رنگ ‌آمیزی تاژک با استفاده از کریستال ویوله، یکسری محدودیت‌ها نیز دارد.

به عنوان مثال، وجود مواد قابل تخمیر در محیط کشت، سن کشت و دمای انکوباسیون، همگی می‌توانند بر میزان ایجاد تاژک تاثیر بگذارند. توصیه می‌شود برای داشتن نتیجه‌ای بهتر، از کشت‌هائی که در فاز لگاریتم رشد هستند استفاده کنید که روی آگار خوندار کشت داده شده است.

در انتقال ارگانیسم‌ها از کشت به قطره آب روی لام دقت لازم است. زیرا تاژک‌ها به راحتی از سلول‌های باکتری جدا می‌شوند.

مدت زمان رنگ‌آمیزی ممکن است بر کیفیت رنگ‌آمیزی تأثیر بگذارد. یک زمان کوتاه رنگ آمیزی ممکن است منجر به رنگ آمیزی ضعیف تاژک شود. اگر این اتفاق افتاد، زمان رنگ‌آمیزی را افزایش دهید. از طرف دیگر  رنگ‌آمیزی طولانی‌مدت ممکن است منجر به رسوب قابل‌توجه کریستال ویوله بر روی لام شود. در این حالت زمان رنگ آمیزی را کاهش دهید.

سخن پایانی

رنگ‌ آمیزی تاژک روشی برای مشاهده تاژک‌های باکتریایی است که به تشخیص نوع و گونه عامل بیماری‌زا در نمونه‌های بالینی کمک می‌کند. همچنین در بررسی میکروارگانیسم‌ها در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی نیز کاربرد دارد. این روش با استفاده از رنگ کریستال ویوله و یک محلول الکلی انجام می‌شود. در طی فرآیند رنگ‌آمیزی، محلول الکلی تبخیر می‌شود و رسوبی در اطراف تاژک باقی می‌گذارد. در این مطلب به بررسی این تکنیک رنگ آمیزی پرداختیم. امیدواریم مورد توجه شما قرار گرفته باشد.