مراحل تهیه لام : چگونه یک نمونه را روی لام آماده می‌کنید

شما برای تهیه لام در آزمایشگاه خود از چه روشی استفاده می‌کنید؟

لام میکروسکوپ (اسلاید) ابزاری از جنس شیشه یا پلاستیک شفاف است. به کمک لام می‌توان ساختار نمونه‌های مختلف را زیر میکروسکوپ مشاهده کرد.  انواع مختلفی از میکروسکوپ‌ها و همچنین انواع مختلفی از نمونه‌ها وجود دارد. بنابراین آماده کردن نمونه روی لام نیز به روش‌های مختلفی انجام می‌شود.بیش از یک راه برای تهیه لام میکروسکوپ وجود دارد. روش مورد استفاده برای تهیه لام به ماهیت نمونه بستگی دارد.  در این مطلب قصد داریم سه مورد از رایج‌ترین روش‌های تهیه لام را توضیح دهیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

تهیه لام به روش وت مانت (Wet Mount Slides)

تهیه لام به روش Wet Mount (وت مانت) اغلب برای نمونه‌های زنده، مایعات شفاف و نمونه‌های آبزی استفاده می‌شود. اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم، این روش مانند یک ساندویچ است. لایه زیرین لام است. لایه وسط، یک نمونه مایع است. لایه آخر نیز یک مربع کوچک از جنس شیشه یا پلاستیک شفاف (لامل) است.

لامل روی نمونه قرار می‌گیرد تا اولا تبخیر به حداقل برسد. ثانیا از لنز میکروسکوپ در برابر قرار گرفتن در معرض نمونه محافظت شود.

برای تهیه لام به روش Wet Mount به یک لام ساده صاف نیاز دارید. گاهی ممکن است از لام‌هایی که یک فرورفتگی در سطح دارند نیز استفاده شود.

۱. اگر نمونه‌ مایع است، یک قطره از آن را وسط لام قرار دهید.

۲. اگر لازم است نمونه جامدی را بررسی کنید، ابتدا یک قطره مایع (به عنوان مثال، آب، گلیسیرین یا روغن ایمرسیون) را روی لام بریزید. سپس با استفاده از پنس، نمونه را روی آن قطره قرار دهید.

۳. لامل را روی نمونه قرار دهید. برای این کار لامل را به گونه‌ای در دست بگیرید که یک طرف آن با لام و پوشه‌ی بیرونی قطره برخورد کند.

لامل را به آرامی قرار دهید تا حباب هوا ایجاد نشود. حباب هوا معمولا در موارد زیر ایجاد می‌شود:

• لامل را با زاویه روی نمونه قرار ندهید.
• حین قرار دادن لامل، گوشه بیرونی قطره مایع را لمس نکنید.
• نمونه خیلی چسبناک یا زیاد باشد. اگر قطره مایع خیلی زیاد باشد، لامل روی لام شناور می‌شود و تمرکز روی نمونه با استفاده از میکروسکوپ خواهد بود.

نکات قابل توجه در روش Wet Mount

حین تهیه لام به روش وت مانت باید به نکاتی توجه داشت.

۱. برخی از موجودات زنده خیلی سریع حرکت می‌کنند. بنابراین مشاهده آن‌ها زیر میکروسکوپ ممکن است دشوار باشد. برای رفع این مشکل، می‌تواند حین تهیه لام، یک قطره از یک داروی تجاری به نام “Proto Slow” را به نمونه اضافه کنید. این ماده به گونه ای طراحی شده است که چسبناک‌تر از آب باشد. به همین دلیل میکروارگانیسم‌ها کندتر در ان حرکت می‌کنند.

۲. گاهی اوقات فضایی که بین لامل و لام تشکیل می‌شود، برای مشاهده موجودات کافی نیست. به عنوان مثال برخی از موجودات (مانند پارامسیوم^[۱]) به فضای بیشتری نیاز دارند. در چنین شرایطی اضافه کردن چند رشته پنبه از سواب یا اضافه کردن تکه‌های شکسته لامل باعث ایجاد فضای بیشتری برای دیده شدن می‌شود.

۳. با تبخیر مایع از لبه‌های لام، ممکن است نمونه‌های زنده بمیرند. یکی از راه‌های به تاخیر انداختن تبخیر، ژل پترولیوم (petroleum jelly) است. کافی است حین تهیه لام، پوشه‌های لامل را با خلال دندان یا اپلیکاتور بدون پنبه به این ژل آغشته کنید. سپس به آرامی لامل را روی لام قرار دهید.

تهیه لام به روش درای مانت (Dry Mount Slides)

تیه لام به روش  Dry Mount اغلب برای نمونه‌های بافت کاربرد دارد.  حین استفاده از یک میکروسکوپ کم قدرت، اندازه جسم مهم نیست. زیرا هدف تنها بررسی سطح نمونه است. اما حین استفاده از میکروسکوپ مرکب، نمونه باید بسیار نازک و تا حد امکان صاف باشد. زیرا در این شرایط، هدف بررسی ضخامت یک سلول یا چند سلول است. به‌همین دلیل ممکن است لازم باشد بخش‌هایی از نمونه را در ابعاد مناسب برش دهید.

تهیه لام به روش Dry Mount معمولا روی لام میکروسکوپ ساده و صاف انجام می‌شود.

• لام را روی یک سطح صاف قرار دهید.
• برای قرار دادن نمونه روی لام از موچین یا فورسپس استفاده کنید.
• لامل را روی نمونه قرار دهید.

اگر نمونه خیلی نرم است، قرار دادن لامل ممکن است باعث له شدن نمونه و ازبین رفتن ساختار آن شود. در این شرایط می‌توانید از لامل استفاده نکتید. اما دقت داشته باشید که لنز میکروسکوپ نیز با نمونه تماس پیدا نکند.

برخی مواقع آزمایشگاه‌ها، پی از بررسی نمونه، لام را شسته و مجددا از آن استفاده می‌کنند. توصیه می‌شود از انجام چنین کاری پرهیز کنید. زیرا هم احتمال آلودگی کاربر افزایش خواهد یافت (به‌ویژه اگر بافت بدن باشد). همچنین گاهی روش‌های تثبیت نمونه، باعث می‌شود، نمونه به راحتی از روی لام پاک نشود. در این شرایط حتی اگر چیزی روی لام دیده نشود، بازهم نتایج بررسی‌ها به خطر خواهد افتاد.

تهیه لام از نمونه خون

گاهی اوقات بررسی نمونه زیر میکروسکوپ چندان هم آسان نیست. برخی از مایعات خیلی غلیظ هستند (مانند خون یا مایع منی). بنابراین روش‌هایی که در بالا گفته شد ممکن است برای تهیه لام این نمونه‌ها مناسب نباشد. برای تهیه لام از این نمونه‌ها، لازم است یک اسمیر روی لام ایجاد شود. اسمیر، تشخیص و بررسی تک تک سلول‌ها را ممکن می‌سازد. تهیه اسمیر چندان پیچیده نیست. اما به تمرین زیادی نیاز دارد.

برای آماده سازی اسمیر روی لام:

• یک قطره کوچک از نمونه مایع را روی لام قرار دهید.
• یک لام تمیز دیگر را بردارید. آن را در زاویه‌ای نسبت به لام اول نگه دارید.
• لام دوم را روی سطح لام اول بکشید و اسمیر را ایجاد کنید. نیازی به اعمال فشار نیست.

در این مرحله، گاهی اوقات لازم است اجازه دهید لام خشک شود و سپس آن را رنگ‌‌آمیزی کنید. گاهی اوقات نیز نیازی به رنگ‌آمیزی نیست. کافی است لامل را روی لام قرار داده و آن را زیر میکروسکوپ بررسی کنید.

نحوه رنگ‌آمیزی لام‌‌ها

یکی از نکات مهم در تهیه لام، رنگ‌آمیزی صحیح آن است. روش‌های زیادی برای رنگ آمیزی لام وجود دارد. این روش‌ها دیدن جزئیات نمونه را تسهیل می‌کنند.

در آزمایشگاه‌های هیستوپاتولوژی، اصطلاح “رنگ آمیزی روتین” به رنگ هماتوکسیلین و ائوزین (H&E) اطلاق می‌شود. این روش به‌طور “روتین” برای آشکارسازی ساختار یک بافت در اکثر نمونه‌های بافتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در مقابل رنگ‌های خاص به دسته‌ای از رنگ‌های آزمایشگاهی گفته می‌شود که به کمک آن‌ها می‌توان گروه خاصی از ارگانیسم‌ها را شناسایی کرد. این رنگ‌ها اغلب زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که H&E  تمام اطلاعات مورد نیاز آسیب‌شناس یا محقق را فراهم نکند.

برای اطلاع بیشتر در مورد انواع روش‌های رنگ‌آمیزی لام، می‌توانید به مقاله “رنگ‌های روتین و خاص در آزمایشگاه” و یا سایر مقالات رنگ‌آمیزی در مجله علمی پل‌ایده‌آل‌پارس مراجعه کنید.

سخن پایانی

بررسی نمونه‌های مختلف زیر میکروسکوپ یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین روش‌های تحقیقاتی در آزمایشگاه‌ها است. این کار مستلزم تهیه لام به روش مناسبی است. از آنجایی که نمونه‌ها متنوع هستند، روش تهیه لام از نمونه نیز متفاوت است. سه مورد از رایج‌ترین روش‌های تهیه لام، روش wet mount,dry mount و تهیه اسمیر هستند که در این مطلب به مرور آن‌ها پرداختیم.

شما در آزمایشگاه خود چگونه یک نمونه را روی لام آماده می‌کنید؟

واژه نامه: