تشخیص میکروسکوپی مالاریا : تفاوت اسمیر خون ضخیم و نازک

تشخیص میکروسکوپی مالاریا هنوز هم یکی از اقدامات مهم در بسیاری از نقاط دنیا محسوب می‌شود. این امر مستلزم آماده سازی اسمیر خون روی لام و بررسی آن زیر میکروسکوپ است. در مقالات قبلی در رابطه با مراحل تهیه لام صحبت کردیم. در این مطلب قصد داریم به بررسی تشخیص میکروسکوپی مالاریا  و تفاوت اسمیر خون ضخیم و نازک بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

تشخیص میکروسکوپی مالاریا ، تفاوت اسمیر خون ضخیم و نازک

مالاریا یک بیماری بسیار جدی است که در اثر نیش پشه آنوفل ایجاد می‌شود. در اثر گزش پسه، انگل وارد جریان خون شده و در خون تکثیر می شود. مالاریا می‌تواند باعث تشنج، کم خونی، یرقان، نارسایی قلبی، نارسایی کلیه، کما و حتی مرگ شود. به همین دلیل تشخیص آن اهمیت بسیار بالایی برای نجات زندگی فرد دارد.

برای تشخیص میکروسکوپی مالاریا، از اسمیر خون ضخیم و نازک استفاده می‌شود. به این منظور یک نمونه خون معمولا از انگشت فرد مشکوک گرفته می‌شود. سپس گسترش خون روی لام ایجاد شده تا پزشک و آزمایشگاه با بررسی آن، وجود انگل را تشخیص دهند.

به کمک این اسمیر خون، پزشک می‌تواند اطلاعاتی در رابطه با درصد گلبول‌های قرمز آلوده (تراکم انگل) و نوع انگل‌ به دست آورد.

تفاوت اسمیر خون ضخیم و نازک در تشخیص میکروسکوپی مالاریا چیست؟

اسمیر خون ضخیم برای تشخیص وجود انگل‌ها بسیار مفید هستند. زیرا نمونه بزرگتری از خون را بررسی می‌کنند. (اغلب در زمان انجام آزمایش انگل‌های کمی در خون وجود دارد.)

در مقابل، اسمیر خون نازک یک قطره خون است که در سطح وسیعی از لام پخش می‌شود. اسمیر خون نازک به پزشکان کمک می‌کند تا بفهمند کدام گونه مالاریا باعث عفونت می‌شود.

در ادامه این دو اسمیر را بیشتر مورد بررسی قرار خواهیم داد.

اسمیر خون ضخیم برای تشخیص میکروسکوپی مالاریا

اسمیر ضخیم، یک لایه ضخیم از گلبول‌های قرمز خون (گلبول های قرمز لیز شده) است. برای تهیه اسمیر خون ضخیم، حجم نسبتا زیادی از خون روی لام قرار می‌گیرد. به این ترتیب، آزمایشگاه با بررسی این اسمیر می‌تواند مشخص کند که آیا انگل در نمونه خون وجود دارد یا خیر. اما این روش برای بررسی مورفولوژی انگل مناسب نیست.

نحوه آماده سازی اسمیر ضخیم برای تشخیص میکروسکوپی مالاریا

جهت تشخیص میکروسکوپی مالاریا و تهیه اسمیر ضخیم، به روش زیر عمل کنید:

• قطره خون را روی یک لام میکروسکوپ تمیز قرار دهید.
• به کمک یک لام دیگر، قطره خون را به صورت دایره‌ای به اندازه یک سکه (قطر ۱ الی ۲ سانتی‌متر) پخش کنید.
• دقت داشته باشید که حجم خون بیش از حد نباشد و از روی لام نریزد. ضخامت آن باید به حدی باشد که کاغذ روزنامه به سختی از طریق لام دیده شود.
• اجازه دهید اسمیر کاملا خشک شود. در غیر این صورت ممکن است اسمیر حین رنگ‌ آمیزی از لام ها جدا شود. با استفاده از پنکه یا سشوار می‌توانید خشک شدن را تسریع کنید. از نظر ظاهری، اسمیر باید به صورت گرد تا بیضی شکل به قطر حدود ۲ سانتی‌متر ظاهر شود.

نکات مهم در تهیه اسمیر

• توجه داشته باشید که اسمیر خون ضخیم برای تشخیص میکروسکوپی مالاریا را نباید با متانول یا حرارت تثبیت کرد. همچنین اگر در رنگ آمیزی اسمیر تاخیری به وجود آمد، لام را برای مدت کوتاهی در آب فرو کنید تا گلبول‌های قرمز همولیز شود.
• اسمیر باید ظرف یک ساعت پس از رگ‌گیری آماده شود.
• برای تشخیص میکروسکوپی مالاریا توصیه می‌شود اسمیر از خونی تهیه شود که در لوله‌‍‌های ضد انعقاد جمع‌آوری شده است.
• اسمیرهای خونی باید در اسرع وقت پس از تهیه، رنگ آمیزی شوند. عدم رنگ‌آمیزی طی چند روز و نگهداری لام در فضای گرم و مرطوب، منجر به تثبیت خودکار می‌شود. در نتیجه اسمیر بی فایده خواهد بود.

با بررسی اسمیر خون ضخیم زیر میکروسکوپ، می‌توان وجود انگل را بررسی نمود. اما همانطور که در قسمت های قبلی گفته شد، شناسایی گونه‌ی انگل از این طریق دشوار خواهد بود. در صورت نیاز به شناسایی قطعی بر اساس مورفولوژی، باید از اسمیر خون نازک استفاده کرد. در ادامه نکات تهیه اسمیر نازک برای شناسایی میکروسکوپی مالاریا را ذکر خواهیم کرد.

اسمیر خون نازک برای تشخیص میکروسکوپی مالاریا

اسمیر نازک در واقع لایه‌ای نازک از خون است که روی لام قرار می‌گیرد. به کمک این اسمیر می‌توان ارزیابی بهینه‌تری از مورفولوژی گونه‌های انگلی داشت.

نحوه آماده سازی اسمیر نازک برای تشخیص میکروسکوپی مالاریا

• قطره کوچکی از خون را روی لام قرار دهید.
• یک لام تمیز دیگر بردارید. آن را با زاویه ۴۵ درجه روی لبه قطره خون قرار دهید.
• صبر کنید تا خون در تمام عرض لام پخش شود.
• در حالی که لام پخش کننده را در همان زاویه نگه داشته‌اید، آن را به سرعت به جلو فشار دهید تا یک گستره نازک روی لام ایجاد گردد.
• قبل از رنگ آمیزی صبر کنید تا لایه نازک کاملاً خشک شود.
• لام را به مدت ۱۵ الی ۳۰ ثانیه درون متانول (۱۰۰٪ یا مطلق) قرار دهید تا تثبیت شود. اگر برای تثبیت از اتانول استفاده می‌کنید، مدت زمان لازم ۲۰ دقیقه خواهد بود.
• اسمیر باید ظرف یک ساعت پس از رگ‌گیری آماده شود.

برای تشخیص میکروسکوپی مالاریا توصیه می‌شود اسمیر از خونی تهیه شود که در لوله‌‍‌های ضد انعقاد جمع‌آوری شده است.

رنگ آمیزی لام‌ها

رنگ آمیزی گیمسا مطمئن‌ترین روش برای رنگ آمیزی اسمیر ضخیم و نازک خون است. محلول گیمسا از دو رنگ ائوزین و متیلن بلو تشکیل شده است. به همین دلیل پس از رنگ‌آمیزی، سیتوپلاسم آبی (رنگ آمیزی شده توسط متیلن بلو) و هسته قرمز (رنگ آمیزی شده توسط ائوزین) به نظر می‌رسد.

هر لام تقریباً به ۳ میلی لیتر رنگ گیمسا نیاز دارد. اگر ۱۶ لام برای رنگ آمیزی دارید، می‌توانید ۵۰ میلی لیتر محلول گیمسا را تهیه کنید.

جهت تشخیص میکروسکوپی مالاریا و رنگ‌آمیزی اسمیرهای آماده شده، می‌توان از دو نوع محلول گیمسا استفاده نمود.

الف/ محلول گیمسا ۱۰%: برای تشخیص سریع در آزمایشگاه‌‌های بیمارستانی استفاده می‌شود. این محلول کمی گران است، زیرا حاوی مقدار رنگ بیشتری است.

ب/ محلول گیمسا ۳%: این رنگ مقرون به صرفه‌تر است و بیشتر برای رنگ آمیزی اسلایدها با اهداف آموزشی یا اپیدمیولوژیکی استفاده می‌شود.

برای آشنایی با مراحل رنگ آمیزی گیمسا کلیک کنید.

تشخیص  میکروسکوپی مالاریا

پس از آماده سازی و رنگ‌آمیزی اسمیرها، نوبت به بررسی لام زیر میکروسکوپ می‌رسد. در ادامه نحوه بررسی هر دو اسمیر ضخیم و نازک را توضیح خواهیم داد.

بررسی اسمیر ضخیم

• لام حاوی اسمیر خون ضخیم را در زیر لنز شیئی ۱۰X قرار دهید.
• میکروسکوپ را روشن کنید. منبع نور را تنظیم کنید و با نگاه کردن به چشمی، فوکوس را پیدا کنید.
• بخشی از فیلم را انتخاب کنید که به خوبی رنگ آمیزی شده باشد.
• یک قطره کوچک از روغن ایمرسیون را روی اسمیر بریزید. برای جلوگیری از آلودگی متقاطع، اطمینان حاصل کنید که اپلیکاتور به لام برخورد نکند.
• از عدسی ۱۰۰X استفاده کنید.
• با استفاده از تنظیم دقیق، روی عناصر سلولی تمرکز کنید.
• چنانچه در هر میدان حدود ۱۵ الی۲۰ گلبول سفید وجود داشته باشد، اسمیر قابل قبول است.
• اگر میزان گلبول‌های سفید کمتر بود، میدان دید شما باید گسترده تر باشد.

بررسی اسمیر نازک

• پس از بررسی اسمیر ضخیم، اسمیر خون نازک باید برای شناسایی گونه‌های انگل یا عفونت‌های مختلط بررسی شود.
• لام حاوی اسمیر خون ضخیم را در زیر لنز شیئی ۱۰X قرار دهید.
• میکروسکوپ را روشن کنید. منبع نور را تنظیم کنید و با نگاه کردن به چشمی، فوکوس را پیدا کنید.
• یک قطره روغن ایمرسیون را روی لبه‌ی لایه نازک قرار دهید.
• از لنز ۱۰X به لنز ۱۰۰X بروید.
• تمامی گونه‌ها و موارد مشاهده شده را ثبت کنید.

سخن پایانی

مالاریا یکی از عفونت‌های انگلی است که در بسیاری از مناطق جهان سبب مرگ افراد زیادی می‌شود. در ایران نیز این بیماری در برخی نقاط دیده می‌شود. با وجود خطرات زیادی که دارد، با تشخیص به موقع و سریع، می‌توان این بیماری را کنترل و درمان نمود.

در این مطلب به نحوه تشخیص میکروسکوپی مالاریا پرداختیم. امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد.