ویروس ایدز (HIV) چطور و از کجا نشات گرفت؟
در دهه‌ی ۱۹۲۰ در جمهوری دموکراتیک کنگو، HIV از طریق شامپانزه‌ها به انسان منتقل شد. احتمالا این اتفاق به واسطه‌ی شکار و خوردن گوشت شامپانزه‌هایی که آلوده به ویروس نقص سیستم ایمنی میمونی یا [۱]SIV بودند، اتفاق افتاد.
توافق بر سر منشا ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) از زمان کشف این ویروس در دهه‌ی ۱۹۸۰ همواره محل تحقیق و مناقشه میان دانشمندان بوده است. اما هم اکنون شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد چگونه، در چه زمانی و در چه جایی HIV برای اولین بار باعث بیماری انسان‌ها شده است.
ارتباط میان ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) و ویروس نقص سیستم ایمنی میمونی (SIV)
HIV یک رتروویروس[۲] است بدین معنا که به سیستم ایمنی بدن حمله می‌کند. به‌طور مشابه، ویروس نقص سیستم ایمنی میمونی (SIV) نیز به سیستم ایمنی میمون‌ها و شامپانزه‌ها حمله می‌کند.
تحقیقات نشان داد که HIV با SIV ارتباط داشته و شباهت‌های بسیاری بین این ۲ ویروس وجود دارد. HIV نوع یک (HIV-1) به صورت نزدیکی با گونه‌ای از SIV که در شامپانزه‌ها یافت می‌شود، ارتباط دارد اما HIV نوع دو (HIV-2) به گونه‌ای از SIV ارتباط نزدیک دارد که در نوعی میمون به نام سوتی مانگابی[۳] یافت شده است.
آیا ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) از میمون‌ها نشات گرفته است؟
در سال ۱۹۹۹ محققان گونه‌ای از ویروس نقص سیستم ایمنی میمونی (SIV) در شامپانزه‌ها پیدا کردند که تقریبا شبیه به ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) بود که اسم این گونه از ویروس SIV را SIVcpz گذاشتند.
محققانی که این ارتباط را کشف کردند، سپس نتیجه گرفتند که شامپانزه‌ها منشا ویروس نقص سیستم ایمنی نوع یک (HIV-1) بوده‌اند و در مقطعی از زمان این ویروس از میمون‌ها به انسان منتقل شده است.
سپس همان محققان، تحقیقات بیشتری صورت دادند تا بفهمند چطور ویروس نقص سیستم ایمنی میمونی (SIV) در شامپانزه‌ها به وجود آمده است. آن‌ها کشف کردند که شامپانزه‌ها ۲ گونه‌ی میمونی کوچکتر را شکار کرده و از آن‌ها تغذیه می‌کنند. این میمون‌های کوچکتر، باعث آلوده شدن شامپانزه‌ها به ۲ گونه‌ی متفاوت از SIV شدند.
ویروس نقص سیستم ایمنی انسانی (HIV) چطور از شامپانزه‌ها به انسان وارد شد؟
یکی از تئوری‌هایی که به صورت گسترده مورد قبول قرار گرفته است، تئوری شکارچی (Hunter theory) است. طبق این تئوری، ویروس SIVcpz به وسیله‌ی شکار و خوردن گوشت شامپانزه‌ها وارد بدن انسان شده است و یا اینکه در اثر شکار شامپانزه‌ها، خون آن‌ها به نوعی، مثلا از طریق زخم انسان، وارد بدن انسان شده است. در حالت نرمال بدن انسان باید با ویروس SIV مبارزه می‌کرد اما در چند مورد خاص این ویروس خود را با بدن انسان تطبیق داد و به ویروس نقص سیستم ایمنی انسان نوع یک (HIV-1) تبدیل شد.
۴ گونه‌ی اصلی از ویروس نقص سیستم ایمنی انسان نوع ۱ (HIV-1) وجود دارد که هر کدام نسبت به یکدیگر به لحاظ ژنتیکی اندکی تفاوت دارند. این ۴ گونه را با نام‌های M، N، O و P نشان می‌دهند. وجود این ۴ گونه بر “تئوری شکارچی” مهر تایید می‌زند. زیرا هربار که ویروس SIV از شامپانزه‌ها به انسان منتقل شده است، خود را از طریق متفاوتی با بدن انسان تطبیق داده است و گونه‌هایی با اندکی تفاوت به وجود آمده‌اند. این تئوری توضیح می‌دهد که چرا بیش از یک گونه از HIV-1 وجود دارد.
ویروس نقص سیستم ایمنی انسان نوع دو (HIV-2) چطور به انسان منتقل شد؟
HIV-2 از ویروس SIVsmm نشات گرفته و از طریق گونه‌ای از میمون‌ها به نام سوتی مانگابی به انسان منتقل شده است. اعتقاد بر این است که ورود این ویروس به بدن انسان نیز به طریق مشابهی مانند HIV نوع ۱ صورت گرفته است. یعنی از طریق کشتن و خوردن گوشت میمون.
HIV نوع ۲ نادرتر است و نسبت به HIV نوع ۱ کمتر عفونت‌زا است. به همین علت این ویروس تعداد کمتری انسان را آلوده کرده است و تنها در تعداد اندکی کشور در غرب آفریقا مانند مالی، موریتانی، نیجریه و سیرالئون یافت می‌شود.
چه زمان و در کجا ویروس نقص سیستم ایمنی انسانی (HIV) در انسان به وجود آمد؟
بررسی تعدادی از اولین نمونه‌های شناخته‌شده‌ی HIV، سرنخ‌هایی را در رابطه با زمان آلوده شدن انسان به این ویروس و تکامل یافتن آن را به دست داد. اولین نمونه‌ی تایید شده از ابتلا به ویروس نقص سیستم ایمنی انسانی (HIV) مربوط به سال ۱۹۵۹ و متعلق به یک مرد ساکن جمهوری دموکراتیک کنگو بود. بر روی این نمونه تحلیل بازنگرانه‌ای[۴] صورت گرفت و ویروس نقص سیستم ایمنی انسانی (HIV) در آن تشخیص داده شد.
آیا ویروس نقص سیستم ایمنی انسانی (HIV) از آفریقا منشا گرفته است؟
با استفاده از نمونه‌های اولین مبتلایان به HIV، دانشمندان توانستند یک شجره‌نامه‌ی اجدادی[۵] از انتقال ویروس HIV تهیه کنند که به آن‌ها اجازه‌ی یافتن مکان شروع ویروس را می‌داد.
مطالعات آن‌ها نشان می‌دهد که اولین انتقال SIV به انسان و تبدیل آن به HIV، در حدود ۱۹۲۰ و در شهر کینشاسا[۶] در جمهوری دموکراتیک کنگو صورت گرفت.
این ناحیه همچنین دارای بیشترین گستردگی ژنتیکی در گونه‌های ویروس HIV در جهان است که بیانگر تعداد دفعاتی است که ویروس SIV از شامپانزه‌ها به انسان منتقل شده است. بیشترین مبتلایان اولیه ایدز نیز در این ناحیه به ثبت رسیده‌اند.
چطور ویروس نقص سیستم ایمنی انسانی (HIV) در شهر کینشاسا گسترش یافت؟
در اطراف شهر کینشاسا راه‌های ارتباطی زیادی مانند جاده، راه‌آهن و رودخانه وجود دارد. همچنین در زمانی که ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) شروع به پراکنده‌شدن کرد، تجارت جنسی نیز در حال گسترش بود.
جمعیت زیاد مهاجران و تجارت جنسی جزو عواملی است که باعث پراکنده شدن این ویروس شد. تا سال ۱۹۳۷، این ویروس به شهر برازاویل[۷] که در حدود ۱۲۰ کیلومتری کینشاسا قرار داشت، رسید.
کمبود جاده و راه‌های ارتباطی در شمال و شرق کشور کنگو باعث شد که به طرز چشمگیری تعداد افراد مبتلا در این نواحی کم باشد.
تا سال ۱۹۸۰، نیمی از مبتلایان به ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) در کشور کنگو، خارج از شهر کینشاسا بودند که این نشان دهنده‌ی روند صعودی فراگیری این ویروس بود.
چرا کشور هائیتی انقدر مورد توجه قرار گرفت؟
در دهه‌ی ۱۹۶۰، زیرگونه B از HIV نوع ۱ (که یک زیرگونه از گونه‌ی M است) به کشور هائیتی راه پیدا کرد. در این دهه شمار زیادی از افراد اهل هائیتی که در کشور جمهوری کنگو به کار مشغول بودند، به کشور خود بازگشتند. در ابتدا، این افراد مقصر و عامل اصلی شیوع و فراگیری HIV شناخته شدند و در نتیجه مورد نژادپرستی، شرم و تبعیض قرار گرفتند.
زیرگونه‌ی M از HIV نوع ۱ اکنون به لحاظ جغرافیایی بیشترین پراکندگی را دارد و تا سال ۲۰۱۴ بیش از ۷۵ میلیون نفر به این ویروس مبتلا شده بودند.
در دهه‌ی ۱۹۸۰ در آمریکا چه اتفاقی رخ داد؟
برخی از افراد تصور می‌کنند که HIV در دهه‌ی ۱۹۸۰ و در آمریکا شروع به انتشار کرد، اما در واقع این تازه زمانی بود که مردم از وجود ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) آگاه شدند و این ویروس به عنوان یکی از ویروس‌های خطرناک شناخته شد.
در سال ۱۹۸۱ در نیویورک و کالیفرنیا تعدادی بیماری کمیاب مانند سارکوم کاپوسی (نوعی نادر از سرطان) و یک عفونت ریه به نام PCP در میان مردان همجنس‌گرا گزارش شد. در آن زمان هیچ کس نمیدانست که چرا این سرطان‌ها و عفونت‌های فرصت طلب[۸] در حال گسترش هستند اما دریافته بودند که باید یک بیماری عفونی باعث این موضوع شده باشد.
در ابتدا به این بیماری انواه و اقسام نام‌هایی که مرتبط با مردان همجنس‌گرا باشد داده شد. برای مثال در مطبوعات از اصطلاح “گرید[۹]” که مخفف معادل انگلیسی عبارت “نقص ایمنی مرتبط با همجنسگرایی[۱۰]” است، استفاده می‌شد. اما در نیمه‌ی سال ۱۹۸۲ دانشمندان متوجه شدند که این بیماری در میان قشرهای دیگر جامعه مانند بیماران مبتلا به هموفیلی و مصرف‌کنندگان هروئین نیز در حال گسترش است. در ماه سپتامبر همان سال، در نهایت این بیماری را ایدز[۱۱] نامیدند.
در سال ۱۹۸۳ محققان انستیتو پاستور[۱۲] فرانسه توانستند HIV را تشخیص داده و آن را جدا کنند. این ویروس در ابتدا ویروس مرتبط با لنفنودپاتی ([۱۳]LAV) نام گذاری شد و تایید شد که عامل بیماری ایدز است. در این حین دانشمندان موسسه ملی سرطان ایالات متحده آمریکا[۱۴] نیز در حال تحقیق بر روی این ویروس بودند و آن را HTLV-III نامیدند. LAV و HTLV-III بعدها به یک نام، یعنی HIV درآمدند.
Four-H-Club چیست؟
در سال ۱۹۸۳، مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC) در ایالات متحده‌ی آمریکا لیستی از گروه‌های افرادی که در معرض خطر ابتلا به ایدز هستند را منتشر نمود. این گروه‌ها شامل شریکان جنسی افراد مبتلا به ایدز، افراد مبتلا به هموفیلی، افرادی که به تازگی به هائیتی سفر کرده‌اند و افراد مصرف‌کننده مواد مخدّر تزریقی بودند. در این زمان در ایالات متحده‌ی آمریکا موارد ابتلا به ایدز در حال ظهور بود و اطلاعات دقیقی نیز از ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) و ارتباطش با بیماری ایدز وجود نداشت، و این باعث می‌شد تا احساس شرم و وحشت در مبتلایان به این بیماری به وجود آید. این احساس شرم به خصوص میان گروه‌های در معرض خطر ابتلا به ایدز (Four-H-Club) که شامل همجنسگرایان (homosexuals)، افراد مبتلا به هموفیلی (haemophiliacs)، معتادان به هروئین (heroin addicts) و ساکنان هائیتی (Haitians) بودند، شدت و رواج بیشتری داشت.
واژه‌نامه
| Sooty mangabey | [۳] | Retrovirus | [۲] | Simian Immunodeficiency Virus | [۱] |
| Kinshasa | [۶] | Family-tree ancestry | [۵] | Retroperspective analyse | [۴] |
| GRID | [۹] | Gay-related immune deficiency | [۸] | Brazzaville | [۷] |
| Pasteur Institute | [۱۲] | AIDS | [۱۱] | Opportunistic infections | [۱۰] |
| USA National Cancer Institute | [۱۴] | Lymphadenopathy-Associated Virus | [۱۳] |
منابع مورد استفاده:
2 نظرها