کیست های بارتولین: علل بروز، شناخت خطرات و راه‌های درمان

سلامت بانوان یکی از مسائل بسیار مهمی است که نباید از آن غافل شد. اغلب بیماری‌های مرتبط با زنان مانند عفونت واژن، کیست‌های تخمدان و … ممکن است در نگاه اول ساده به نظر برسند، اما ابتلا به آن‌ها خالی از دردسر نیست و حتما باید زیر نظر پزشک، مورد درمان قرار گیرند.

یکی از مشکلاتی که اغلب باعث نگرانی بانوان می‌شود، احساس کردن توده‌های سفت در نواحی دهانه‌ی واژن است. این مسئله اغلب به دلیل عفونی شدن غدد بارتولین رخ می‌دهد و با نام کیست های بارتولین^[1] شناخته می‌شود. اگرچه کیست های بارتولین اغلب خطر چندانی نداشته و به ندرت می‌توان آن‌ها را نشانه‌ای از بروز سرطان محسوب کرد، اما ممکن است باعث بروز درد و ناراحتی هنگام راه رفتن و یا رابطه جنسی شوند.

در ادامه‌ی این مطلب تصمیم داریم تا شما را بیشتر با کیست های بارتولین، علل بروز و خطرات آن آشنا کنیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

کیست های بارتولین را بشناسید

قدم اول برای آشنایی با کیست های بارتولین ، شناخت غدد بارتولین و عملکرد آن‌ها در بدن است.

غدد بارتولین یا بارتولن، دو غده‌ی بسیار کوچک در دستگاه تناسلی بانوان هستند که در لبه‌های آلت تناسلی قرار دارند و اغلب موارد قابل مشاهده یا لمس نیستند. وظیفه این غدد تولید مایعی برای مرطوب شدن واژن است. این مایع از طریق لوله‌های کوچکی به نام کانال بارتولین که در قسمت واژن قرار دارند به بیرون ترشح می‌شود. برخی مواقع این کانال‌ها مسدود شده و در نتیجه مایع به غدد بارتولین باز می‌گردد.

در اثر تجمع مایعات، درون غدد بارتولین، این غده متورم شده و چنانچه مایعات درون آن به دلیل وجود باکتری‌ها، عفونی گردد، کیست های بارتولین (آبسه) ایجاد می‌شوند.

چه عواملی سبب بروز کیست بارتولین می‌شود؟

مجاری بارتولین ممکن است به دلیل آسیب دیدگی یا رشد اضافی پوست مسدود شوند. اما عوامل باکتریایی سبب عفونی شدن غدد بارتولین می‌شوند. باکتری‌هایی که می‌توانند کیست را آلوده کنند عبارتند از:

• نایسریا گونوره‌آ (Neisseria gonorrhoeae): گونه‌ای باکتریایی که باعث بروز بیماری سوزاک می‌شوند. این باکتری از طریق تماس جنسی قابل انتقال است. نایسریا گونوره‌آ شایع‌ترین پاتوژنی است که در نمونه‌های گرفته شده از غدد بارتولین یافت می‌شود.

• کلامیدیا تراکوماتیس (Chlamydia trachomatis): کلامیدیا تراکوماتیس باکتری است که باعث بروز بیماری کلامدیا می‌گردد. کلامدیا یکی از شایع‌ترین عفونت‌های مقاربتی در جهان محسوب می‌شود. این عامل باکتریایی علاوه‌بر ایجاد عوارضی مانند ناباروری و درد مزمن لگن، می‌تواند دلیلی برای بروز کیست های بارتولین نیز باشد.

• اشرشیا کلی (Escherichia coli): اشریشیا کلی یکی از فراوان‌ترین عوامل عفونت دستگاه تناسلی است که در زنان شایع‌تر از مردان است. این عامل باکتریایی که ممکن است کولیت خونریزی دهنده (زخم شدن روده) را نیز به دنبال داشته باشد، از عواملی است که سبب بروز کیست های بارتولین می‌شود.

• استرپتوکوک پنومونیه (Streptococcus pneumoniae): این باکتری به عنوان عامل ایجاد کننده عفونت در مجاری تناسلي بانوان، به ویژه زنان باردار، خطرات زیادی را به همراه دارد. در کنار بروز کیست های بارتولین ، این باکتری یکی از علل اصلی زایمان زودرس و بروز بیماری‌هایی مانند مننژیت در نوزادان است.

علائم کیست های بارتولین چیست؟

همانطور که گفته شد، غدد بارتولین در اثر مسدود شدن کانال‌ها و تجمع مایعات، ملتهب خواهند شد. این التهاب علائم چندانی نداشته و حتی ممکن است فرد متوجه آن نشود. اما چنانچه غدد بارتولین ملتهب، عفونی شوند ممکن است فرد یک توده در نزدیکی دهانه واژن خود احساس کند. کیست های بارتولین عفونی ممکن است علائم زیر را به همراه داشته باشند:

• وجود توده‌ای دردناک در مجاورت دهانه واژن
• ناراحتی هنگام راه رفتن یا نشستن
• درد هنگام مقاربت
• تب
• قرمزی نزدیک دهانه واژن

آبسه یا کیست بارتولین معمولاً فقط در یک طرف دهانه واژن وجود دارد.

کیست های بارتولین معمولا در چه افرادی ایجاد می‌شود؟

کیست های بارتولین معمولا در بانوانی ایجاد می‌شود که در سنین بین 20 الی 30 سالگی هستند. غدد بارتولین تا زمان بلوغ فعالیتی ندارند به همین دلیل بروز کیست بارتولین در کودکان بسیار نادر است. به طور کلی افراد زیر بیشتر مستعد ابتلا به کیست های بارتولین هستند:

• افرادی که از نظر جنسی فعال هستند.
• بانوانی که قبلا دچار کیست های بارتولین شده‌اند.
• افرادی که تجربه صدمات جسمی در ناحیه آلت تناسلی و واژن را داشته‌اند.
• خانم‌هایی که تحت عمل جراحی واژن قرار گرفته‌اند.

بروز کیست های بارتولین بعد از یائسگی نیز غیر معمول است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

کیست های بارتولین کوچک اغلب به راحتی قابل مشاهده نیستند. اما درصورت بروز علائمی که در قسمت‌های قبل گفته شد، مراجعه به پزشک ضروری است.

با مراجعه به پزشک، بررسی غدد بارتولین انجام می‌شود و پزشک هر گونه توده در واژن را که می‌تواند نشانه‌ای از آبسه باشد، بررسی می‌کند.

همچنین ممکن است جهت بررسی کیست های بارتولین، آزمایش عفونت‌های مقاربتی (^[2]STI) نیز تجویز شود. این فرایند شامل آزمایش ادرار یا خون و همچنین تهیه سواب از ناحیه تناسلی است.

اگر خانمی بیش از 40 سال سن داشته و وارد دوران یائسگی شده باشد، ممکن است پزشک بیوپسی را توصیه کند. به این ترتیب نمونه کوچکی از بافتِ کیست برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. در موارد نادر، آبسه بارتولین می‌تواند نشانه‌ای از سرطان غدد بارتولین باشد.

کیست بارتولین چگونه درمان می‌شود؟

کیست های بارتولین کوچک و بدون علائم، اغلب نیازی به درمان جدی و یا انجام عمل جراحی ندارند و ممکن است برای برطرف شدن آن‌ها، پزشک آنتی بیوتیک تجویز کند. اما کیست‌های بزرگ‌تر و عفونی ممکن است به تخلیه و جراحی نیاز داشته باشند در ادامه مروری بر روش‌هایی که برای تخلیه کیست های بارتولین مورد استفاده قرار می‌گیرند، خواهیم داشت.

1- قرار دادن کاتتر به همراه بالن^[3]:

این روش تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است:

• ورود کاتتر به کیست
• قرارگیری دستگاه بالونی شکلی در داخل حفره آبسه و‌ یا کیست
• باقی ماندن کاتتر در محل به مدت 4 هفته
• تخلیه بالن و خارج کردن کاتتر

2- کیسه‌سازی یا مارپیوالیزاسیون (Marsupialization):

در این تکنیک جراحی، پزشک ابتدا کیست را باز کرده و مایعات درون آن را تخلیه می‌کند. سپس لبه‌های پوست بخیه زده می‌شوند تا یک “کیسه” کوچک ایجاد کنند. این مسئله سبب تخلیه بیشتر مایعات می‌شود.

3- آسپیراسیون سوزنی:

جراح از سوزن برای تخلیه کیست استفاده می‌کند.

4- برداشتن غده:

اگر فردی کیست‌های مکرر زیادی داشته باشد که به هیچ وجه نسبت به درمان‌های گفته شده، جوابگو نیستند، پزشک ممکن است برداشتن غده بارتولین را توصیه کند.

روش‌های خانگی برای تسکین درد ناشی از کیست بارتولین

اگر کیست های بارتولین دردناک باشند، با تجویز پزشک و برخی اقدامات ساده می‌توان درد ناشی از آن را کاهش داد. یکی از روش‌هایی که اغلب برای کاهش درد کیست های بارتولین توصیه می‌شود، آب درمانی به کمک سیتزبث است.

آب درمانی یا هیدروتراپی روشی است که مزایای زیادی برای سلامت بدن دارد و بسیار توصیه می‌شود. به کمک آب درمانی و با استفاده از سیتزبث می‌توان آرامش را به افرادی که دچار درد، التهاب، تورم و سوزش در ناحیه پرینه هستند، بازگرداند. به این منظور، کافی است تا داخل سیتزبث را با آب گرم یا سرد (بسته به نوع عارضه و توصیه پزشک) پُر کرده و برای کاهش درد بر روی آن بنشینید.

خطرات کیست های بارتولین

چنانچه آبسه بارتولین درمان نشود، ممکن است عفونت به سایر اندام‌های بدن سرایت کند. این عفونت می‌تواند وارد جریان خون شده و باعث بروز بیماری به نام سپتی سمی گردد که شرایط خطرناکی است.

همچنین وجود عفونت در بدن باعث بروز تب شده و می‌تواند عواقبی مانند تشنج را به دنبال داشته باشد.

به همین دلیل توصیه می‌شود تا در صورت مشاهده علائم کیست های بارتولین حتما نسبت به درمان آن اقدام نماید.

چگونه از بروز کیست بارتولین جلوگیری کنیم؟

هنوز مشخص نیست که چگونه می‌توان به طور قطع از بروز کیست های بارتولین جلوگیری کرد. اما با رعایت اقدامات زیر می‌توان خطر بروز آن را کاهش داد.

• استفاده از کاندوم حین روابط جنسی
• رعایت بهداشت فردی
• انجام معاینات سالیانه

جمع‌بندی

همانطور که در این مطلب گفته شد، توجه به سلامت بانوان یکی از نکاتی است که همواره باید مورد توجه قرار گیرد. عدم توجه به بیماری‌های زنان می‌تواند عواقبی از جمله ناباروری را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل در این مقاله در رابطه با یکی از معضلات سلامت زنان که با نام کیست های بارتولین شناخته می‌شود، صحبت کردیم. امیدواریم تا با شناخت این معضلات نسبت به درمان آن‌ها سریع‌تر اقدام شود.

واژه‌نامه: