بایدها و نبایدهای کار با ترازوی آزمایشگاهی

کار با ترازوی آزمایشگاهی یکی از فعالیت‌های متداول در اکثر آزمایشگاه‌ها محسوب می‌شود.  ترازوی آزمایشگاهی ابزاری است که نقش مهمی در طیف وسیعی از فرآیندها ایفا می‌کند. از تهیه نمونه‌ها یا معرف‌ها گرفته تا تعیین چگالی و کالیبره کردن سمپلرها. به همین دلیل نحوه صحیح کار با این تجهیز تاثیر بسزایی بر موفقیت و تکرارپذیری آزمایش‌ها دارد.

عوامل متعددی می‌توانند بر عملکرد یک ترازوی آزمایشگاهی تأثیر بگذارند. در ادامه بایدها و نبایدهای کار با ترازوی آزمایشگاهی را مرور خواهیم کرد. سعی کنید این نکات را حتما به خاطر داشته باشید.

۱. ترازوی آزمایشگاه خود را در هرجایی نصب نکنید

قرار دادن و نصب تراوزی آزمایشگاهی در یک مکان نامناسب به معنای خطا در نتایج است. این کار روی پارامترهای اساسی ترازو از جمله رانش و تکرارپذیری تاثیر مستقیم دارد.

ارتعاشات، دما و رطوبت از عواملی هستند که می‌توانند اندازه‌گیری‌های یک تراوز را با خطا مواجه سازند.  

به عنوان مثال اگر ترازو در محل های پر رفت و آمد و یا نزدیک به سیستم تهویه نصب شود، رانش و ارتعاش بیشتری خواهد داشت. همچنین نصب ترازو در معرض نور مستقیم خورشید می‌تواند منجر به رانش به دلیل دمای بالا شود.

پس حین کار با ترازوی آزمایشگاهی، حتما به مکان نصب آن توجه داشته باشید.

چه مکانی برای نصب تراوزی آزمایشگاهی مناسب است؟

گوشه‌های آزمایشگاه معمولا مکان خوبی برای نصب ترازو هستند. زیرا کمترین میزان ارتعاش را در ساختمان دارند. ترازوها همچنین باید دور از سیستم‌های تهویه مطبوع، سیستم‌های گرمایشی و پنجره‌ها نصب شوند. تراوزی آزمایشگاهی خود را در اتاق هایی با دمای پایدار و رطوبت نسبی بین ۴۰ تا ۶۰ درصد قرار دهید.

حتما توجه داشته باشید که ترازوها باید همیشه روی یک سطح صاف و در حالت ایده‌آل روی میز توزین مقاوم در برابر لرزش قرار گیرند.

۲. حین کار با ترازوی آزمایشگاهی از ظروف مناسب استفاده کنید.

یکی از نکات مهم حین کار با ترازوی آزمایشگاهی، انتخاب ظروف توزین مناسب است. ظروفی که بیش از حد برای نمونه شما بزرگ هستند، بر وزن اندازه گیری شده تاثیر خواهند گذاشت. از طرف دیگر استفاده از ظروف با دهانه بزرگ یا بدون درب، خطر تبخیر نمونه‌های مایع را افزایش خواهد داد. پس ابعاد ظروف توزین را متناسب با نمونه خود انتخاب کنید.

علاوه بر این، جنس ظرف توزین نیز می‌تواند در نتایج کار با ترازوی آزمایشگاهی تداخل ایجاد کند. به عنوان مثال، سطوح پلاستیکی، نسبت به شیشه یا فلز، بیشتر در معرض بارهای الکترواستاتیکی قرار می‌گیرند. به خصوص در رطوبت‌های پایین تر۱%.  

از طرف دیگر در بیشتر ترازوی آزمایشگاهی، اجزای آهن‌ربایی وجود دارد. ظروف فلزی ممکن است با ایجاد تداخل در عملکرد این اجزا، صحت نتایج اندازه‌گیری را به خطر بیندازند.

چه ظروفی برای کار با ترازوی آزمایشگاهی مناسب هستند؟

بهترین کار این است که نمونه‌ها را در کوچک‌ترین ظرف ممکن وزن کنید. اما مراقب باشید که نمونه سرریز نشود و از ظرف بیرون نریزد.

لوله‌ها یا فلاسک‌های حاوی نمونه‌های مایع باید تا حد امکان مهر و موم شوند تا از هدر رفتن نمونه از طریق تبخیر جلوگیری شود.

همچنین جنس ظرف توزین نباید با مواد نمونه واکنش نشان دهد. توصیه می‌شود از ظروف شیشه‌ای با کیفیت استفاده کنید.  اما به خاطر داشته باشید وقتی رطوبت نسبی کم است، حتی ظروف شیشه‌ای هم مستعد بارهای الکترواستاتیکی خواهند بود.

همچنین از کاغذ پوستی خانگی برای توزین خودداری کنید. زیرا برخی از مواد می‌توانند به این نوع کاغذ بچسبند. از کاغذ توزین با درجه آزمایشگاهی استفاده کنید. این کاغذها به طور خاص برای جلوگیری از اتلاف نمونه طراحی شده‌اند.

۳.  ظروف را با دست حمل نکنید

شاید برایتان جالب باشد که اثر انگشت می‌تواند تا ۲۰۰ میکروگرم وزن داشته باشد. ممکن است این رقم زیاد به نظر نرسد، اما زمانی که چندین اثر انگشت روی ظرف توزین باقی بماند، می‌تواند به یک مشکل بزرگ تبدیل شود. به ویژه حین کالیبراسیون تجهیزات دقیق در آزمایشگاه.

 اثر انگشت رطوبت را جذب می‌کند. به این معنی که می‌تواند وزن اضافی را به نمونه اضافه کند. اجزای باقیمانده اثر انگشت، مانند نمک و اسید لاکتیک، حتی می‌توانند باعث خورده شدن سطح ظروف در طول زمان شوند.

علاوه بر این، نگه داشتن ظروف توزین در دست می‌تواند باعث انتقال گرما از بدن به نمونه شود که بر اندازه‌گیری‌ها تأثیر می‌گذارد. پس حین کار با ترازوی آزمایشگاهی، ظروف توزین را با دست خالی جابه‌جا نکنید.

استفاده از دستکش‌های تمیز و بدون پرز، انتقال عرق و روغن را از پوست به وسایلی که روی ترازو قرار می‌گیرند، کاهش می‎دهد.

توصیه می‌شود برای جابه‌ جایی ظروف توزین از پنس یا فورسپس استفاده کنید. اما مراقب باشید که پنس به ظرف شما آسیب نرساند. بهتر است از پنس‌هایی با روکش پلاستیکی استفاده کنید.

۴. بلافاصله پس از روشن کردن ترازو از آن استفاده نکنید

پس از روشن کردن ترازو مدتی طول می‌کشد تا برق به آن برسد. در این حین به تدریج گرم می‌شود. بنابراین، اگر بلافاصله شروع به توزین کنید، اندازه‌گیری‌های انجام‌شده در مقاطع زمانی مختلف متناقض خواهند بود. همچنین خاموش کردن و روشن کردن مکرر ترازو – برای مثال هر روز – خطر تغییر اندازه‌گیری‌ها به دلیل تغییرات دما را افزایش می‌دهد.

برای تعیین زمان لازم برای گرم شدن ترازو، باید دستورالعمل‌های سازنده را دنبال کنید. زیرا بازه زمانی دقیق از مدلی به مدل دیگر متفاوت است.

اما به طور کلی، ترازوهای حساس‌تر به زمان طولانی‌تری برای تثبیت دما نیاز دارند.  

۵.  حین کار با ترازوی آزمایشگاهی به محدودیت وزنی توجه کنید.

همه ترازوهای آزمایشگاهی دارای محدودیت وزنی مشخصی هستند. ترازوها هرگز نباید بیش از این حد بارگذاری شوند. بارگذاری بیش از حد می‌تواند باعث آسیب به اجزای ظریف ترازو شود.

برای جلوگیری از آسیب و خطا، اطمینان حاصل کنید که وزن ظرف و نمونه (باهم) کمتر از حداکثر ظرفیت ترازو باشد.  

همچنین وقتی از ترازو استفاده نمی‌کنید، وسایل را روی ظرف توزین رها نکنید.

اگر ترازو به طور تصادفی بیش از حد بارگذاری شود یا ضربه بخورد باید مجدا کالیبره شود.

۶. ویژگی‌ های نمونه را نادیده نگیرید

حین کار با ترازوی آزمایشگاهی به ویژگی‌های نمونه توجه کنید.

برخی نمونه‌ها مانند سیلیکاژل، ممکن است رطوبت هوا را جذب کنند و باعث افزایش وزن اندازه‌گیری شده شوند.

نمونه‌های مایع، به ویژه مایعات فرار، می‌توانند تبخیر شوند و وزن نمونه کاهش یابد.

نمونه هایی که از یخچال یا فریزر خارج می شوند، ممکن است حاوی کریستال‌های یخی باشند که وزن نمونه را تغییر می‌دهند.

نمونه‌هایی گرم می‌توانند منجر به انحراف در اندازه‌گیری‌ها شوند. زیرا گرادیان‌های دما بین ترازو و نمونه منجر به جریان‌های هوایی می‌شود که بر روی ظرف توزین و یا نمونه نیرو وارد می‌کنند.

به همین دلیل باید در رابطه با توزین هر نمونه، اقداماتی متناسب با ویزگی‌های آن در نظر گرفته شود.

توصیه می‌شود نمونه‌های فرار را درون ظروف درب‌دار توزین کنید.

 به نمونه‌هایی که دمای متفاوتی نسبت به محیط دارند، زمان دهید تا به دمای محیط برسند.  

 در صورت امکان، مواد مغناطیسی باید مغناطیسی زدایی شوند. راه‌های متفاوتی برای خارج کردن میدان مغناطیسی از نمونه وجود دارد. یکی از این راه ها افزایش دمای ماده تا بالای دمای کوری است. انجام این کار در فلزات سبب می‌شود تا آهن در فاز آستنیت قرار بگیرد و پس از سرد شدن، خاصیت مغناطیسی خود را از دست بدهد.

سخن پایانی

کار با ترازوی آزمایشگاهی یکی از فعالیت‌های متدال در اغلب آزمایشگاه‌ها است. اگرچه در نگاه اول فعالیتی ساده به نظر می‌رسد، اما نیازمند دقت و رعایت نکات بسیاری است. در این مطلب سعی کردیم ۶ نکته مهم حین کار با این تجهیزات را بیان کنیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.