سطوح مراقبت: تفاوت بین مراقبت اولیه، ثانویه، سوم و چهارم

ممکن است شما یا اطرافیانتان به دلیل یکسری بیماری‌ها یا حوادث به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراجعه کرده ‌باشید. اما آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که سیستم مراقبت‌های بهداشتی چگونه سازماندهی شده است؟

یکی از نگرانی‌هایی که در این مورد وجود دارد، نحوه مراقبت از بیمار و ارائه خدمات به او است. اما جالب است بدانید که در پزشکی، مفهومی به نام سطوح مراقبت وجود دارد. یعنی زمانی که شخصی به بیمارستان مراجعه می‌کند، پرستار با بررسی وضعیت او، سطوح مراقبت را مشخص می‌کند. این سطوح از دو لحاظ مشخص می‌شوند. اول پیچیدگی موقعیت پزشکی و دوم مهارت‌ و تخصص‌ پزشک یا پرستار. بر این اساس می‌توان سطوح مراقبت را به ۴ دسته‌ی زیر طبقه‌بندی کرد:

• مراقبت اولیه
• مراقبت ثانویه
• مراقبت سوم
• مراقبت چهارم یا مراقبت کواترنر

به‌عنوان یک بیمار یا همراه او، ممکن است گاهی اوقات این اصطلاحات را بشنوید. بنابراین دانستن تعاریف آن‌ها می‌تواند به شما در درک بهتر صحبت‌های پزشک کمک کند.

در این مقاله قصد داریم به بررسی سطوح مراقبت، نوع ارائه‌دهنده در هر سطح و شرایطی که ممکن است به سطوح مختلف مراقبت نیاز داشته باشد بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

مراقبت‌ اولیه

اولین سطح از سطوح مراقبتی، مراقبت بهداشتی اولیه است. خدمات سطح اول مراقبتی اکثر نیازهای سلامتی افراد را در طول زندگی از جمله رفاه جسمی، روانی و اجتماعی پوشش می‌دهد. مراقبت‌های اولیه عموماً شامل ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری، درمان، توانبخشی و مراقبت‌های تسکینی است.

با این وجود، مراقبت اولیه می‌تواند در طیف گسترده‌ای از سایر تخصص‌های مراقبت‌های بهداشتی از جمله داروسازی، فیزیوتراپی و گفتار درمانی نیز رخ دهد.

چه کسانی مراقبت اولیه را ارائه می‌دهند؟

مراقبت‌های اولیه شامل گسترده‌ترین دامنه مراقبت‌های بهداشتی، از جمله بیماران در تمام سنین و همه خاستگاه‌های اجتماعی-اقتصادی و جغرافیایی است و انواع مشکلات حاد و مزمن جسمی، روانی و اجتماعی را شامل می‌شود. به همین دلیل یک متخصص مراقبت‌های اولیه باید دانش گسترده‌ای در بسیاری از زمینه‌ها پزشکی داشته باشد.

ارائه دهندگان مراقبت‌ اولیه ممکن است پزشکان، پرستاران و دستیاران پزشکان باشند.

در بعضی موارد افراد می‌توانند در حوزه مراقبت اولیه تخصص نیز بگیرند. به عنوان مثال پزشکان متخصص زنان و زایمان، متخصصان سالمندی و متخصصان اطفال همگی پزشکان مراقبت های اولیه هستند.

چه مواردی جزء مراقبت اولیه است؟

همانطور که گفته شد، مراقبت اولیه اولین بخش از سطوح مراقبتی است. زمانی که شما به یکی از دلایل زیر به پزشک مراجعه می‌کنید، در واقع سطوح اولیه مراقبتی را دریافت می‌کنید.

• حین بیماری: ممکن است زمانی که متوجه یک علامت عجیب شوید یا به سرماخوردگی و آنفولانزا دچار شده باشید، به پزشک مراجعه کنید.
• حین آسیب‌دیدگی: ممکن است برای شکستگی استخوان، درد عضلانی، بثورات پوستی یا هر مشکل پزشکی حاد دیگری به دنبال مراقبت‌های اولیه باشید.
• ارجاع به پزشکی دیگر: مراقبت اولیه معمولاً شامل هماهنگی شما و متخصصان سایر سطوح مراقبت نیز می‌شود.
• غربالگری: علاوه‌براین، احتمالاً برای غربالگری‌های منظم، معاینات عمومی و چکاپ‌های عادی، به یک ارائه دهنده مراقبت‌های اولیه (PCP) مراجعه خواهید کرد.
• مسائل روان‎شناسی

مراقبت ثانویه

یکی دیگر از سطوح مراقبتی، مراقبت ثانویه است. مراقبت‌های ثانویه تخصصی‌تر هستند و به بیمارانی با شرایط بهداشتی شدیدتر یا پیچیده‌تر کمک می‌کنند. مراقبت ثانویه به سادگی به این معنی است که پزشک عمومی، شما را به فردی که تخصص ویژه‌تری در مورد مسائل بهداشتی دارد معرفی می‌کند.

خدمات مراقبت ثانویه معمولاً در بیمارستان یا کلینیک صورت می‌گیرد.

بسته به سیاست‌های نظام سلامت ملی، ممکن است بیماران قبل از دسترسی به مراقبت‌های ثانویه، ملزم به مراجعه به ارائه‌دهنده مراقبت‌های اولیه باشد. اما گاهی نیز ممکن است بیماران خود به خود به یک متخصص مراجعه کنند و متخصصان پزشکی بیماران را بدون ارجاع ببینند.

دومین مورد از سطوح مراقبتی، شامل طیف گسترده‌ای از متخصصان مانند روانپزشک، متخصص قلب، متخصص زنان و زایمان، متخصص پوست و متخصص اطفال است.

حتما با انواع تخصص‌های پزشکی کمی آشنا هستید. متخصصان یا روی یک سیستم خاص بدن یا یک بیماری یا شرایط خاص تمرکز می‌کنند. به عنوان مثال:

• متخصصان قلب روی قلب و عروق خونی تمرکز می‌کنند.
• متخصصان غدد روی سیستم‌های هورمونی و بیماری‌هایی مانند دیابت و تیروئید تمرکز می‌کنند.
• انکولوژیست‌ها در درمان سرطان‌ها تخصص دارند و بسیاری از آن‌ها تنها روی نوع خاصی از سرطان تمرکز می‌کنند.

گاهی اوقات ممکن است مشکلاتی را در مراقبت ثانویه تجربه کنید. به‌عنوان مثال گاهی اوقات پزشکان افراد را به متخصص نامناسبی ارجاع می‌دهند. این مورد اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که علائم فرد بین چند بیماری مختلف مشترک است.

مراقبت سطح سوم

گاهی اوقات ممکن است فرد بستری شده در بیمارستان به سطوح مراقبت بالاتری نیاز داشته باشد. این مرحله، مراقبت سوم است که نیاز به تجهیزات تخصصی افراد حرفه‌ای دارد. مراقبت سوم، سطحی بالاتر از مراقبت‌های بهداشتی ثانویه است که به عنوان مراقبت‌های پزشکی بسیار تخصصی تعریف شده است. این نوع از سطوح مراقبتی معمولاً در یک دوره زمانی طولانی ارائه می‌شود و شامل تشخیص‌ها و درمان‌های پیشرفته و پیچیده‌ای است.

نمونه‌هایی از خدمات مراقبت بهداشتی سوم شامل مدیریت تخصصی سرطان، جراحی مغز و اعصاب، جراحی قلب، پیوند اعضا، جراحی پلاستیک، درمان سوختگی‌های شدید، خدمات پیشرفته نوزادان، و سایر مداخلات پیچیده پزشکی و جراحی است.

یک بیمارستان کوچک محلی ممکن است نتواند این خدمات را ارائه دهد. بنابراین، اگر به سطوح مراقبتی سوم نیاز دارید، ممکن است لازم باشد به یک مرکز پزشکی که خدمات بسیار تخصصی در سطح عالی ارائه می‌دهد، منتقل شوید.

مراقبت کواترنر

سطوح مراقبتی چهارم با نام مراقبت‌های کواترنر (Quaternary care) نیز شناخته می‌شود. این سطح به عنوان نوعی مراقبت سوم پیشرفته در نظر گرفته می‌شود. اما تخصصی‌تر از سطح ۳ است.

مراقبت‌های کواترنر به طور گسترده قابل دسترسی نیستند و معمولاً فقط در تعداد بسیار محدودی از مراکز ملی یا بین المللی ارائه می‎شوند. جراحی‌های غیر معمول و تخصصی در دسته‌ی سطوح مراقبتی چهارم قرار می‌گیرند.

با توجه به پیچیدگی یا نادر بودن شرایط بیماران مراجعه کننده به مراکز کواترنر، بستری طولانی‌تر در بیمارستان و افزایش مرگ و میر نیز ممکن است در این بخش از سطوح مراقبتی بیشتر مشاهده شود.

سوالات متداول

در ادامه به بررسی رایج‌ترین سوالات در رابطه با سطوح مراقبتی خواهیم پرداخت.

سطوح مراقبت‌ بهداشتی چیست؟

مراقبت‌های بهداشتی معمولا در قالب ۴ سطح مختلف توصیف می‌شود: اولیه، ثانویه، سوم و چهارم.

مراقبت‌اولیه، معمولاً مراجعه به یک پزشک عمومی است. مراقبت ثانویه اغلب در مراجعه به متخصصان تعریف می‌شود. مراقبت سوم به تجهیزات و مراقبت‌های بسیار تخصصی اشاره دارد. مراقبت‌های کواترنر، گسترش تخصصی‌تری از مراقبت‌های سوم هستند.

آیا بیمارستان مراقبت ثانویه محسوب می شود؟

سطوح مراقبتی در بیمارستان‌ها متفاوت هستند. به همین دلیل پاسخ به این سوال، بستگی به بیمارستان و خدماتی که دریافت می‌کنید دارد. بیمارستان‌هایی که  مراقبت‌های ثانویه را ارائه می‌دهند، معمولاً یک مرکز کوچک و فاقد تجهیزات تخصصی هستند. اگر در یک بیمارستان سطح مراقبت ثانویه هستید و به مراقبت‌های تخصصی‌تری نیاز دارید، لازم است به بیمارستانی منتقل شوید که خدمات سطح سوم مراقبتی را ارائه می‌کند. نمونه هایی از مراقبت‌های سوم شامل جراحی بای پس عروق کرونر، درمان سوختگی شدید، جراحی مغز و اعصاب و دیالیز هستند.

آیا مراقبت سطح سوم (Tertiary care) همان مراقبت سوم (III care) است؟

خیر. مراقبت سوم (Tertiary care) و مراقبت سوم (III care) متفاوت هستند. سطوح مراقبتی که در اعداد رومی مورد بحث قرار می‌گیرند به تعیین مرکز تروما اشاره دارد. اما سطوح مراقبتی که در اولیه، ثانویه و غیره که در این مطلب مورد بحث قرار گرفتند، شدت مراقبت را توصیف می‌کنند و معمولاً برای اهداف بیمه استفاده می‌شوند.

سطوح مراقبت به ترتیب صعودی از پایین‌ترین سطح مراقبت (اولیه) تا بالاترین شدت (کواترنر) نام‌گذاری می‌شوند.

 اما سطوح مراقبت تروما از پایین‌ترین سطح (مرکز تروما سطح V) به بالاترین سطح مراقبت (مرکز تروما سطح I) نام‌گذاری می‌شوند.

جمع‌بندی

سطوح مراقبتی اعم از مراقبت‌های اولیه، ثانویه، سوم و کواترنر در واقع به پیچیدگی و شدت چالش‌های سلامتی و همچنین ماهیت رابطه بیمار و ارائه دهنده خدمات درمانی اشاره دارد. ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی که بخشی از این چهار سطح مراقبت‌های بهداشتی هستند، خدمات پزشکی مانند ارزیابی، تشخیص، ارائه درمان یا ارجاع به سطح بعدی مراقبت را بر اساس نیازهای خاص یک بیمار ارائه می‌دهند.

درک سطوح مراقبت به شما کمک می‌کند تا مراقبت‌های مورد نیاز خود را بشناسید و آن‌ها را به بهترین‌شکل ممکن دریافت کنید.

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.