آبگوشت سلنیت: ترکیبات، کاربردها و نحوه آماده‌سازی
آبگوشت سلنیت یا سلنیت براث (Selenite broth) به عنوان یک محیط غنی‌کننده برای جداسازی سالمونلا و شیگلا از مدفوع، ادرار، آب و محصولات غذایی استفاده میشود. این آبگوشت پرکاربردترین محیط غنی‌کننده برای جداسازی سالمونلا تیفی از نمونه‌های مدفوع بیماران مشکوک و یا از ناقلین در طول شیوع سالمونلا است.
شیگلا و سالمونلا باکتری‌هایی هستند که سبب مسمومیت‌های غذایی و اسهال خونی در انسان می‌شوند. به همین دلیل تشخیص آن‌ها در بیماران برای درمان و جلوگیری از گسترش بیماری اهمیت زیادی دارد.
در این مقاله قصد داریم به یکی از روش‌های رایج برای تشخیص این دو باکتری در نمونه‌های بالینی بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
مروری اجمالی بر آبگوشت سلنیت
ابگوشت سلنیت اولین بار توسط شخصی به نام لیفسون (Leifson) اختراع شد. این محقق نشان داد که سلنیت می‌تواند کلیفرم‌ها و سایر گونه‌های باکتریایی مانند استرپتوکوک‌های مدفوع را مهار کند. در نتیجه برای بازیابی گونه‌های سالمونلا بسیار کاربرد دارد.
پس از تلقیح نمونه، براث سلنیت به مدت ۱۲ الی ۱۸ ساعت در دمای ۳۵ الی ۳۷ درجه سانتیگراد انکوبه میشود. سپس در آگار انتخابی (مانند سولفیت بیسموت یا دزوکسی کولات سیترات آگار) کشت میشود.
ترکیبات سلنیت براث
آبگوشت سلنیت را می‌توان به صورت آماده خریداری کرد و طبق دستورالعمل مندرج روی محصول از آن استفاده نمود. همچنین آزمایشگاه‌ها می‌توانند این محیط کشت را در آزمایشگاه آماده کنند. ترکیبات سلنیت براث در جدول ۱ ذکر شده است.
جدول ۱- ترکیبات سلنیت براث
| Ingredients | Gms/litre |
| Casein enzymic hydrolysate | ۵٫۰۰ |
| Lactose | ۴٫۰۰ |
| Sodium phosphate | ۱۰٫۰۰ |
| Sodium hydrogen selenite | ۴٫۰۰ |
- هیدرولیز آنزیمی کازئین (Casein enzymic hydrolysate) مواد نیتروژن دار و ترکیبات کربنی مورد نیاز برای رشد باکتری‌ها را فراهم می‌کند.
- لاکتوز (کربوهیدرات قابل تخمیر) در واقع برای حفظ pH محیط است. هر گونه افزایش pH باعث کاهش فعالیت انتخابی سلنیت میشود.
- فسفات سدیم pH ثابتی را حفظ می‌کند و همچنین سمیت سلنیت را کاهش می‌دهد.
توجه : فرمول محیط کشت سلنیت ممکن است در بین سازندگان مختلف محیط کشت کمی متفاوت باشد. بنابراین حتما به توصیه های سازنده و یا دستورالعمل‌های آزمایشگاه مراجعه نمایید.
نحوه آماده سازی آبگوشت سلنیت
برای آماده سازی آبگوشت سلنیت به روش زیر عمل کنید:
۴٫۰ گرم پودر سلنیت سدیم را به آب مقطر/دیونیزه شده اضافه کنید.
۱۹٫۰ گرم پودر باقیمانده را به محلول فوق اضافه کرده و حجم نهایی را به ۱٫۰ لیتر برسانید.
سپس آن را به آرامی گرم کنید و به جوش بیاورید.
احتیاط: سدیم هیدروژن سلنیت (Sodium biselenite) عامل بسیار سمی و خورنده بوده و باعث تراتوژنیسیته میشود. پس حین کار با این محلول احتیاط کنید و در صورت تماس با پوست، بلافاصله با آب فراوان بشویید.
محلول را در لوله‌های آزمایش استریل و حداقل با قطر پنج سانتی متر توزیع کنید.
سپس لوله‌ها را در یک حمام آب به مدت ۱۰ دقیقه استریل کنید.
دقت کنید که سلنیت براث نباید اتوکلاو شود.
قبل از استفاده اجازه دهید محلول در دمای اتاق خنک شود.
pH نهایی این محیط کشت در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد باید ۰٫۲ ± ۷٫۱
ظاهر سلنیت براث
محیط کم آب: پودری و کم رنگ
محیط آماده شده: محلول به رنگ روشن
شرایط نگهداری و ماندگاری
محیط خشک: در دمای ۱۰ الی ۳۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود و قبل از تاریخ انقضای روی برچسب مصرف شود.
محیط آماده شده: در دمای ۲ الی ۸ درجه سانتی گراد و دور از نور نگهداری شود. می توان آن را تا هجده ماه استفاده کرد. مشروط بر اینکه تغییری در ظاهر محیط وجود نداشته باشد که نشان دهنده آلودگی یا خرابی باشد.
نحوه استفاده از سلنیت براث
برای کشت نمونه، لازم است لوله حاوی سلنیت براث را با ۱ الی۲ گرم نمونه مدفوع یا نمونه‌های دیگر (تقریباً ۱۰-۱۵ درصد حجمی) تلقیح کرده و آبگوشت را امولسیون کنید.
سپس لوله را تا ۲۴ ساعت در دمای ۳۵-۳۷ درجه سانتیگراد انکوبه کنید. بهتر است زمان انکوباسیون بیشتر از ۲۴ ساعت طول نکشد. زیرا کلیفرم‌ها در صورت انکوبه شدن بیش از ۲۴ ساعت ممکن است باعث رشد بیش از حد پاتوژن‌ها شوند. در نتیجه بازیابی گونه‌های سالمونلا یا شیگلا دشوار خواهد شد.
پس از ۱۲ الی ۱۸ ساعت انکوباسیون، براث را در محیط کشت انتخابی و افتراقی مانند XLD آگار کشت دهید.
این پلیت‌های کشت داده شده را در هوای محیط در دمای ۳۵ الی۳۷ درجه سانتیگراد به مدت ۱۸ الی۲۴ ساعت انکوبه کنید. در این صورت می توانید گونه های سالمونلا یا شیگلا را روی محیط کشت مشاهده نمایید.
توجه داشته باشید که سلنیت براث یک محیط انتخابی برای جداسازی گونه‌های سالمونلا از دیگر باکتری‌های موجود در نمونه‌های بالینی است. برای بررسی کلنی‌های باکتری و ویژگی‌های مورفولوژیکی آن، حتما باید نمونه‌های کشت شده در سلنیت براث را روی یک محیط کشت دیگر قرار دهید. ویژگی‌های کلنی ممکن است بسته به محیط کشت های مختلف، متفاوت باشد.
محدودیت‌های محیط کشت سلنیت
آبگوشت سلنیت نیز مانند هر محیظ کشت دیگری دارای یکسری محدودیت‌ها است. به عنوان مثال اثر مهاری سلنیت پس از ۶ الی۱۲ ساعت اول انکوباسیون کاهش می‌یابد.
همچنین اگر سلنیت اکسید شد و مقادیر زیادی رسوب قرمز تشکیل داد، مواد را دور بریزید. اما مقدار کمی رسوب رنگی مضر نیست.
سخن پایانی
استفاده از محیط کشت یک روش آزمایشگاهی بسیار مهم برای تشخیص بیماری‌ها است. محیط کشت سلنیت براث یکی از محیط‌هایی است که به کمک آن می‌توان گونه‌های سالمونلا را از سایر باکتری‌های موجود در نمونه های بالینی جدا کرده و کشت داد. در این مطلب سعی کردیم مروری بر نحوه اماده سازی و کاربردهای این محیط داشته باشیم. امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
