جلوگیری از آنمی در بیماران بستری

به احتمال زیاد با بیماری کم‌خونی یا آنمی آشنا هستید. اما ممکن است نام آنمی در بیماران بستری کمی برایتان عجیب به نظر برسد.

آنمی در بیماران بستری ^[۱] (HAA) وضعیتی است که در آن بیمار که در هنگام بستری در بیمارستان کم خون نبوده است و در طول مدت بستری در بیمارستان دچار کم‌خونی می‌شود. از آنجایی که یکی از علل بروز آنمی در بیماران بستری را می‌توان خون گیری مکرر برای انجام آزمایش‌های تشخیصی در نظر گرفت،  این بیماری را با نام کم خونی ناشی از معاینه پزشکی یا درمان^[۲] نیز می‌شناسند. آنمی در بیماران بستری می‌تواند خطر عوارض جراحی، عفونت، بروز حمله قلبی و سکته مغزی و پیشرفت سرطان یا عود آن را افزایش دهد. علاوه‌براین، افزایش مدت اقامت در بیمارستان، افزایش هزینه‌ و میزان پذیرش در بخش مراقبت‌های ویژه و همچنین بالا رفتن آمار مرگ و میر نیز از دیگر تبعات منفی این بیماری است.

به همین دلیل در این مقاله قصد داریم به معضل آنمی در بیماران بستری و راه‌های کاهش آن بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

مروری بر آنمی در بیماران بستری

پیش از اینکه به سراغ معضل آنمی در بیماران بستری برویم، بهتر است برای درک بهتر این مشکل در مراکز درمانی، ابتدا مروری بر آمار شیوع آن داشته باشیم.

لازم به ذکر است که میزان گرفتن خون جهت انجام ازمایش‌های تشخیصی از بیماران به روش‌های رایج در آن مرکز درمانی و همچنین مدت اقامت بیمار بستگی دارد. با این وجود آنمی در بیماران بستری تقریباً ظرف ۲۴ ساعت پس از پذیرش در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) در حدود ۴۰ درصد بیمارانی که دچار کم خونی نیستند، اتفاق می‌افتد.

بر اساس مطالعات صورت گرفته، به ازای هر ۵۰ میلی لیتر خون گرفته شده از بیماران، خطر بروز آنمی در بیماران بستری ۱۸ درصد افزایش می‌یابد.

رویکردهای مختلفی وجود دارد که آزمایشگاه‌های بالینی و مراکز درمانی می‌توانند با به‌کارگیری آن‌ها به کاهش شیوع آنمی در بیماران بستری کمک کنند. در ادامه اشاره‌‌ای به برخی از مهم‌ترینِ این راهکارها خواهیم داشت.

۱. محدود کردن تست‌های آزمایشگاهی

تست‌های آزمایشگاهی اطلاعات ارزشمندی را فراهم می‌کنند که می‌تواند به بهبود وضعیت سلامت بیمار و اتخاذ تصمیم‌های صحیح در مورد نحوه درمان او کمک کند. با این وجود مزایای انجام تست‌های آزمایشگاهی باید به دقت سنجیده شود و در کنار آن به هزینه‌ها و خسارات گرفتن خون از بیمار نیز توجه شود. پزشکان باید علت انجام هر آزمایش را بررسی کرده و ارزیابی کنند که آیا این امر بر نحوه درمان بیمار تأثیر می‌گذارد یا خیر. اگر با تمام این ارزیابی‌ها بازهم نیاز به انجام آزمایش باشد، پزشک باید بر گرفتن مقدار مناسب خون از بیمار نظارت داشته باشد. می‌توان گفت که محدود کردن آزمایش‌های غیرضروری و نظارت بر میزان خونگیری یکی از راه‌های جلوگیری از آنمی در بیماران بستری است.

علاوه‌براین، استفاده از ابزارهای پشتیبانی از تصمیم گیری‌های بالینی می‌تواند به آزمایشگاه‌ها در شناسایی آزمایش‌های غیرضروری کمک کند. یکی از این ابزارها در یک مطالعه تحقیقاتی در یکی از مراکز درمانی ایالات متحده از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ مورد آزمایش قرار گرفت. این ابزار یک نرم افزار به نام laboratory expert system بود که به آزمایشگاه‌ها امکان می‌داد تعداد آزمایش‌های غیرضروری را محدود کنند. پیاده سازی این سیستم منجر به کاهش ۱۱/۲ درصدی حجم آزمایش در سال بدون هیچگونه عوارض جانبی برای بیماران شد بدون اینکه منجر به افزایش مدت اقامت بیماران در مرکز درمانی شود.

۲. استفاده از لوله‌های کوچک‌تر برای گرفتن خون

خون گرفته شده برای آزمایش‌های تشخیص پزشکی معمولاً بیش از مقدار مورد نیاز برای انجام آزمایش است. یک مطالعه جامع بر روی ۱۴۰ مرکز نشان داده است که آزمایشگاه‌ها حجمی بالایی از خون را جمع‌آوری می‌کنند. در صورتی که حین انجام آزمایش با استفاده از تجهیزات پیشرفته‌ی امروزی؛ اغلب این میزان خونگیری لازم نیست. براساس این مطالعه برای انجام آزمایش کامل خون به طور میانگین ۸/۵ برابر خون بیشتر و برای انجام آزمایش پنل الکترلیت به طور متوسط ​​۱۲ برابر خون بیشتر از بیماران گرفته شده است. این حجم زیاد نمونه با گذشت زمان می‌تواند خطر بروز آنمی در بیماران بستری را افزایش دهد.

یک راه حل برای کاهش حجم نمونه خون گرفته شده از بیمار و به دنبال آن کاهش خطر بروز آنمی در بیماران بستری، استفاده از لوله‌هایی با حجم کمتر حین جمع‌آوری نمونه خون برای آزمایش‌های تشخیص پزشکی است. در یک مطالعه، محققان لوله‌های خون‌گیری با حجم معمولی (CVPT) و لوله‌های خون‌گیری با حجم کم (SVPT) را برای بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه جراحی استفاده کردند. حجم کلی خون گرفته شده به صورت روزانه در ICU به طور قابل توجهی از ۳۱/۷ میلی‌لیتر (هنگام استفاده از CVPT) به ۲۲/۵ میلی لیتر (هنگام استفاده از SVPT) کاهش یافت. همچنین این مطالعه نشان می‌دهد که میزان بروز آنمی در بیماران بستری با استفاده از لوله‌های SVPT برای خون گیری کاهش یافته است.

۳. استفاده از دستگاه‌های بسته خونگیری

فرایند خونگیری به تنهایی می‌تواند باعث هدر رفتن بخشی از خون بیمار شود و این موضوع ممکن است یکی از دلایل بروز آنمی در بیماران بستری باشد. به طور مثال حین جمع‌آوری خون با استفاده از کاتتر داخل وریدی، ابتدا باید آن را با محلول سالین بشویید. سپس باید یک نمونه خون در کاتتر جریان یابد تا تمام سالین پاک شود و از آلودگی نمونه هنگام جمع آوری خون برای آزمایش جلوگیری شود. این بخش از نمونه خون جمع‌آوری نخواهد شد. هر بار که این کار انجام می‌شود‌، بیماران بین ۰/۵ تا ۳ میلی لیتر خون را به طور غیر ضروری از دست می‌دهند.

استفاده از دستگاه نمونه گیری خون بسته (closed blood sampling device) می‌تواند میزان هدر رفتن خون را هنگام گرفتن نمونه از بیماران کاهش دهد. این سیستم‌ها دارای مخزن جداگانه‌ای هستند که خون گرفته شده (همان خونی که در ابتدای خونگیری از بیمار گرفته می‌شد اما به عنوان نمونه آزمایش جمع‌آوری نمی‌شد) در آن نگهداری می‌شود تا زمانی که نمونه آزمایشگاهی مورد نیاز از بیمار جمع شود. این نمونه به جای دور ریختن می‌تواند مجدداً از این مخزن به بیمار تزریق شود تا از دست دادن خون غیر ضروری کاهش یابد. چندین مطالعه نشان داده است که استفاده از دستگاه‌های بسته نمونه گیری خون می‌تواند از دست دادن خون را حدود ۲۵ درصد کاهش دهد.

۴. انجام آزمایش در بالین بیمار

آزمایش در بالین بیمار (POCT) جایگزینی برای آزمایش‌های تشخیص پزشکی به روش سنتی است که امروزه توجه زیادی را به خود جلب کرده است. دستگاه هایی که برای آزمایش در بالین بیمار استفاده می‌شوند به حجم کمتری از خون نسبت به آزمایش‌های تشخیصی سنتی نیاز دارند. از این رو انجام اینگونه آزمایش‌ها می‌توانند در کاهش نرخ بروز آنمی در بیماران بستری موثر باشند.

علاوه‌براین، این دستگاه‌ها با حذف مراحل زمان‌بر مانند انتقال نمونه، تجزیه و تحلیل نمونه و ورود داده‌ها، زمان لازم برای دستیابی به نتایج را کاهش می‌دهند و به این ترتیب پزشکان می‌توانند نتایج آزمایش را به سرعت مشاهده کرده و اطلاعات مربوط به بیمار را بدست آورند. این فناوری به ویژه هنگامی مفید است که وضعیت بیمار به طور مداوم در حال تغییر باشد.

بیشتر تحقیقات در مورد بررسی نقش آزمایش در بالین بیمار در کاهش خطر بروز آنمی در بیماران بستری، در رابطه با نوزدان انجام شده است.

در مطالعه ای که توسط دانشکده پزشکی دانشگاه استنفورد ^[۳] انجام شد، محققان بررسی کردند که آیا استفاده از تجهیزات آزمایش در بالین بیمار برای اندازه گیری انواع شاخص‌های خون در کاهش میزان و حجم انتقال گلبول‌های قرمز خون مورد نیاز در دو هفته اول زندگی کودک موثر است؟

پس از اجرای آزمایش در بالین بیمار، کاهش  ۴۶ درصدی در تعداد تزریق و همچنین کاهش ۴۳ درصدی در حجم انتقال گلبول‌های قرمز مشاهده گردید.

۵. استفاده از چندین راهکار

به‌کارگیری ترکیبی از این راهکارها به احتمال زیاد بیشترین تأثیر را در کاهش خطر بروز آنمی در بیماران بستری خواهد داشت. یک متاآنالیز (meta-analysis) نشان داده است که به‌کارگیری تمامی راهکارهای ذکر شده می تواند منجر به کاهش ۷۰ درصدی میزان خون از دست رفته از بیماران بزرگسال در ICU شود.

با استفاده از فناوری‌های جدید توسط آزمایشگاه‌های بالینی، حجم خون مورد نیاز برای آزمایش‌های تشخیصی رو به کاهش است. اتوماسیون به طور قابل توجهی در کاهش خطاهای آزمایشگاهی، کاهش نیاز به آزمایش‌های مکرر و حفظ نمونه‌های خون بیمار نقش دارد. امروزه با پیشرفت تجهیزات و استفاده از هوش مصنوعی و اتوماسیون، پزشکان قادر هستند تا مشخص کنند کدام تست‌ها ضروری و کدامیک غیر ضروری هستند.

جمع‌بندی

آنمی یکی از بیماری‌هایی است که تاثیرات مخرب و عوارض زیادی را برای سلامت افراد به دنبال خواهد داشت. یک فرد ممکن است از بدو تولد به این بیماری مبتلا باشد اما گاهی نیز برخی شرایط منجر به بروز این بیماری در افراد مختلف می‌شود. آنمی در بیماران بستری یکی از این قبیل موارد است. به این معنا که یک بیمار قبل از بستری شدن در مراکز درمانی دچار آنمی (کم خونی) نبوده اما پس از بستری شدن به دلایل متفاوتی مانند عوارض عمل جراحی، خونریزی‌های گوارشی و … به آنمی مبتلا می‌شود. یکی از مهم‌ترین دلایل بروز آنمی در بیماران بستری خونگیری‌های مداوم از بیماران برای انجام آزمایش‌های تشخیص پزشکی است. اگرچه این آزمایش‌ها برای ارزیابی وضعیت سلامت بیمار حیاتی هستند، اما با به کارگیری برخی روش‌ها می‌توان حین خونگیری از بیمار، میزان گرفتن خون غیرضروری را کاهش داد. در این مطلب سعی کردیم ۵ مورد از راهکارهای مهم و اساسی برای کاهش میزان بروز آنمی در بیماران بستری را بیان کنیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

واژه نامه