Logo

چرا آزمایش انجام می شود؟

برای اینکه مشخص شود که اگر دارو بیش از حد مصرف شده باشد اقدامات درمانی به‌کار گرفته شود.

برای تعیین خطر آسیب کبدی و کمک به نظارت بر نتیجه درمان با پادزهر، نیز از این آزمایش استفاده می‌شود.

چه زمانی باید آزمایش انجام شود؟

در مواردی که فردی بیش از حد استامینوفن مصرف کرده باشد یا علائم و نشانه‌هایی از مسمومیت مانند تهوع، استفراغ و درد شکم نشان بدهد.

هنگام پایش و نظارت (پیگیری وضعیت) بیمار، هر ۴ تا ۶ ساعت پس از مصرف بیش از حد دارو.

نمونه مورد نیاز ؟

نمونه خون گرفته شده از ورید.

آیا برای انجام این تست به آمادگی خاصی نیاز است؟

خیر.

شرح آزمایش

استامینوفن یکی از رایج‌ترین تسکین دهنده‌های درد (مسکن‌ها) و تب برها است که بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس است. به طور کلی به عنوان داروی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود. با این حال شایع‌ترین علت هپاتیت سمی در آمریکای شمالی و اروپا و یکی از شایع‌ترین مسمومیت‌ها در اثر اضافه مصرف تصادفی یا عمدی است.

استامینوفن پس از ورود به بدن، مانند بسیاری از داروهای دیگر در کبد تبدیل به مواد بی ضرر شده و از راه ادرار خارج می‌شود. با این حال حدود ۵ تا ۱۰ درصد از استامینوفن جذب شده، به یک محصول جانبی سمی و بسیار واکنش پذیر تبدیل می‌شود. خوشبختانه کبد یک آنتی اکسیدان به نام گلوتاتیون می‌سازد که به محصول جانبی متصل می‌شود و اثرات سمی آن را به حداقل می‌رساند. هنگامی که مقدار زیادی استامینوفن بلعیده شود، کبد دیگر قادر به تولید مقادیر کافی گلوتاتیونِ محافظ نیست. در نتیجه محصول جانبی سمی در کبد جمع شده و در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است باعث آسیب شدید کبد شود. به‌همین دلیل اگر به‌درستی مصرف نشود، می‌تواند مضر یا حتی کشنده باشد و اگر توجه دقیق به نحوه مصرف آن نشود، کودکان در معرض خطر جدی هستند. اغلب مردم نمی‌دانند که استامینوفن یکی از مواد تشکیل دهنده بسیاری از داروهای ترکیبی مانند داروهای سرماخوردگی و آنفولانزا است. اگر انواع متعددی از این داروها با هم مصرف شوند، ممکن است سطح استامینوفن در خون از حد ایمن فراتر رود.

استامینوفن در مقادیر (دوزهای) مختلف و نیز به چندین شکل دارویی از جمله قرص، کپسول و مایع ساخته شده و در دسترس هستند. برای بزرگسالان حداکثر حد معمول روزانه استامینوفن ۴۰۰۰ میلی گرم (mg) است. مصرف بیش از ۴۰۰۰ میلی گرم در یک دوره ۲۴ ساعته دوز بیش از حد در نظر گرفته می‌شود، در حالی که مصرف بیش از ۷۰۰۰ میلی گرم می‌تواند منجر به یک واکنش شدید گردد، مگر اینکه به موقع درمان شود.

برای کودکان، مقدار مصرف بیش از حد به سن و وزن آن‌ها بستگی دارد.

(برای اطلاعات بیشتر در این باره، به‌صفحه استامینوفن و کودکان در سایت MayoClinic مراجعه کنید: چرا دوز مهم است.)

اگر در مورد اینکه فردی بیش از حد استامینوفن مصرف کرده است، مطمئن و یا مشکوک هستیم توصیه می‌شود فرد را به اورژانس برسانید. اگر پزشک تشخیص دهد که دوز بیش از حد مصرف شده است، درمان را شروع می‌کند که ممکن است شامل یک پادزهر، N-استیل سیستئین (NAC) باشد که می‌تواند میزان آسیب کبد را به حداقل برساند، به خصوص اگر در طی ۸ تا ۱۲ ساعت پس از اضافه مصرف، تجویز شود.  تجویز NAC در این بازه زمانی ایده‌آل است، اما  در صورتی که بیش از ۱۲ساعت پس از مصرف بخواهد درمان انجام شود، لازم است که پادزهر دریافت شود.

در ایالات متحده تا همین اواخر، NAC برای افرادی که بیش از ۲۴ ساعت پس از مصرف استامینوفن به مراکز خدمات بهداشتی مراجعه می‌کنند، به‌عنوان پادزهر استاندارد مد نظر نبوده، با این حال داده‌های مطالعاتی که در انگلستان انجام شد نشان می‌دهد که NAC برای نارسایی کبدی ناشی از استامینوفن که بیش از ۲۴ ساعت از مصرف آن گذشته، می‌تواند مفید باشد.

سوالات متداول

آزمایش استامینوفن برای اندازه‌گیری سطح دارو در خون به‌منظور تشخیص میزان مصرف بیش از حد، ارزیابی خطر آسیب کبدی و تصمیم گیری در مورد نیاز به درمان استفاده می‌شود. تشخیص و درمان به موقع برای نتیجه مثبت، مهم است.

پزشکان ممکن است سطح استامینوفن را از ۴ ساعت پس از مصرف دارو و سپس هر ۴ تا ۶ ساعت برای نظارت بر افزایش یا کاهش سطح دارو، درخواست کنند. نمونه‌های خون جمع‌آوری شده بلافاصله پس از مصرف استامینوفن، ممکن است منعکس کننده میزان جذب شده از معده به خون نباشد.

وقتی فرد علائم و نشانه‌های مصرف مقادیر اضافی را دارد، ممکن است آزمایش انجام شود. این موارد ممکن است از ۲ تا ۳ ساعت پس از مصرف ظاهر شوند یا ممکن است به مدت ۱۲ ساعت یا بیشتر رخ ندهند.

برخی از این علائم و نشانه‌ها عبارتند از: حالت تهوع، استفراغ، اسهال، از دست دادن اشتها، درد یا گرفتگی شکم، تحریک پذیری، و تعریق

در صورت عدم درمان، سمیت می‌تواند طی ۳ تا ۴ روز پیشرفت کند و شامل زردی، نارسایی کبد و کلیه، تشنج، کما و مرگ باشد.

اگر در طی ۸ ساعت پس از مصرف بیش از حد، درمان شروع شود، احتمال بهبودی بسیار بالا است. برای کودکانی که استامینوفن را به شکل مایع مصرف کرده‌اند، ممکن است تصمیم گیری برای درمان سریعاً ۲ ساعت بعد از مصرف گرفته شود زیرا داروی مایع با سرعت بیشتری جذب می‌شود.

در جدول زیر خلاصه ای از نتایج قابل مشاهده است: 

سطح استامینوفن تفسیر نتیجه
سطوح درمانی ۱۰-۲۰ mcg/mL
خطر کم آسیب کبدی کمتر از ۱۵۰ mcg/mL  - چهار ساعت پس از مصرف
 سمیت و آسیب کبدی بیشتر از ۱۵۰ mcg/mL  - چهار ساعت پس از مصرف
بیشتر از ۵۰ mcg/mL  - دوازده ساعت پس از مصرف

سطوح مورد بحث در بالا معمولاً مربوط به یک بار مصرف ِ مقدار سمی از دارو است. این موارد لزوماً در مواردی که بیش از حدِ توصیه شده در طی یک دوره زمانی (مصرف بیش از حد مجاز بصورت مزمن) باشد، اعمال نمی‌شوند. با این حال پزشک ممکن است سطح استامینوفن را همراه با علائم و نشانه‌های بالینی و آزمایشات کبدی در نظر بگیرد تا خطر و یا وجود آسیب کبدی را در مواردی که بصورت مزمن و بیش از حد مصرف شده است تعیین کند.

استامینوفن در صورتی که در دوز و فواصل زمانی توصیه شده مصرف شود یکی از ایمن ترین و موثرترین داروها است. اگر مراقبان دستورالعمل‌های مربوط به دوز را به دقت دنبال نکنند، کودکان به‌ویژه کودکان زیر ۶ سال، در معرض خطر مصرف بیش از حد تصادفی قرار می‌گیرند. با این حال میزان گزارش شده برای کودکان به مانند بزرگسالان شایع نیست. مرگ معمولاً فقط در مواردی که ترکیبات چند دارویی مصرف شده باشد دیده می‌شود.

هر کسی که علائم مسمومیت با استامینوفن را نشان می‌دهد باید به اورژانس منتقل شود. اگر مشخص شود که بیش از حدِ مجاز، دارو مصرف شده است، ممکن است به فرد پادزهر (N-استیل سیستئین یا NAC) داده شود، که در صورت تجویز در ۸ ساعت اول پس از مصرف، موثرتر خواهد بود. همچنین ممکن است فرد داروهای دیگری برای کمک به درمان علائم دریافت کند. اگر تردید شود که مقداری از دارو هنوز در معده است (معمولاً ظرف ۴ ساعت پس از مصرف)، ممکن است به او زغال فعال داده شود که داروی باقیمانده را جذب کرده و از جذب آن به بدن جلوگیری کند. در حدود ۱ ساعت پس از بلع، شخص ممکن است شستشوی معده دریافت کند که شامل پمپاژ مایعات، معمولا آب یا نمک به معده و مکش مایعات و سایر محتویات معده از طریق یک لوله است. گاهی اوقات علی رغم درمان با پادزهر N-استیل سیستئین، آسیب گسترده کبدی رخ می دهد. اگر نارسایی کبد پس از مصرف بیش از حد رخ دهد، پیوند کبد ضروری است.

از آنجا که مقادیر بالای استامینوفن می‌تواند برای کبد سمی باشد، پزشکان ممکن است آزمایشاتی مانند AST و ALT را نیز برای تشخیص آسیب کبدی درخواست کنند. آزمایش PT ممکن است برای تشخیص اختلال عملکرد کبد استفاده شود.  پزشک همچنین ممکن است سطح سالیسیلات سرم یا غربالگری دارویی ادرار را برای بیمارانی که بهوش نباشند یا کسانی که احتمال مصرف بیش از حد مواد دیگر برای آن‌ها وجود دارد، درخواست کند.

سایر آزمایشات احتمالی شامل گازهای خون، سطح لاکتات و آزمایشات پنل متابولیک به همراه کراتینین است. این موارد برای کنترل شدت نارسایی کبد و در موارد مصرف بیش از حد شدید، تعیین اینکه آیا بیمار از پیوند کبد سود می‌برد، استفاده می‌شود.

زنان در سنین باروری که مشکوک به مصرف بیش از حد استامینوفن هستند ممکن است آزمایش‌های گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) را انجام دهند تا بارداری را تشخیص دهند زیرا دارو از جفت عبور می‌کند و می‌تواند به جنین آسیب برساند.

استامینوفن رایج ترین جزء موثره در ترکیبات دارویی است که در ایالات متحده استفاده می‌شود، از جمله در داروهای بدون نسخه برای سرماخوردگی و آنفلوانزا، آلرژی و بی‌خوابی وجود دارد. مصرف کنندگان می‌توانند بسیاری از محصولات حاوی استامینوفن را بدون نسخه پزشک خریداری کنند. مصرف بیش از حد تصادفی ممکن است هنگامی اتفاق بیفتد که چندین دارو حاوی استامینوفن به طور همزمان استفاده شود، در نتیجه یک دوز ترکیبی کلی، بیش از حد مجاز خواهد شد، به خصوص برای کسانی که دارای بیماری‌های کبدی و یا الکلی هستند بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند.

اگر فردی روزانه بیش از سه بطری الکل می‌نوشد، لازم است در مورد مصرف استامینوفن با پزشک خود مشورت نماید. در افراد دیگر، در صورت مصرف بیش از حد ۱ یا ۲ دوز استامینوفن، لازم است الکل مصرف نشود زیرا احتمال آسیب کبدی افزایش می‌یابد. این نکته اهمیت دارد که در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید به پزشکان، دندانپزشکان و سایر ارائه دهندگان خدمات بهداشتی اطلاع دهید تا از مصرف بیش از حد تصادفی ناشی از استفاده ترکیبی داروها، جلوگیری شود.

© 2020 پل ایده آل پارس. تمام حقوق نزد شرکت پل ایده‌ال پارس محفوظ است.

WWW.MEDPIP.COM