این آزمایش به منظور شناسایی و اندازه گیری چربی جذب نشده در مدفوع و نیز برای کمک به تشخیص علل و شرایطی که موجب ایجاد سوء جذب شده است انجام میگیرد.
هنگامی که علائمی از سوء جذب وجود دارد، مانند اسهال مداوم و مدفوع چرب.
یک نمونه مدفوع معمولی (رندوم) و گاهی اوقات یک نمونه مدفوع که طی ۷۲ ساعت جمعآوری میشود.
برای جمع آوری یک نمونه مدفوع ۷۲ ساعته، دستورالعملهای آزمایشگاه یا پزشک معالج خود را دنبال کنید. این دستورالعمل ممکن است شامل مصرف ۱۵۰-۵۰ گرم چربی در روز در رژیم غذایی شما برای ۳-۲ روز قبل از شروع جمعآوری نمونه و در طول دوره جمع آوری مدفوع باشد.
این آزمایش میزان چربی موجود در نمونه مدفوع را اندازه گیری میکند. چربی اضافیِ دفع شده در مدفوع (اصطلاحاً استئاتوره) ممکن است نشانهای از اختلال در عملکرد دستگاه گوارش باشد و یا این که شرایطی در بدن موجود است که در هضم غذا و جذب مواد مغذی دخالت میکند و به عبارت دیگر سوء جذب وجود دارد.
دستگاه گوارش در بدن غذاها را به صورت مرحلهای هضم میکند: پروتئینها، چربیها و کربوهیدراتها در معده توسط اسید و آنزیمهای معده و سپس در رودههای کوچک توسط آنزیمهای لوزالمعده و صفرای مترشحه از کبد، به اجزای تشکیل دهنده آنها تجزیه می شوند. در مراحل بعد مواد مغذی در روده کوچک جذب میشوند و سرانجام مواد جذب شده به سراسر بدن منتقل شده و توسط سلولها استفاده یا ذخیره میشوند.
اگر آنزیمهای لوزالمعده یا صفرا به اندازه کافی در دسترس نباشند، چربی و سایر مواد غذایی نمیتوانند به درستی هضم شده و به طور موثر جذب شوند. همچنین اگر شرایطی وجود داشته باشد که مانع از جذب مواد مغذی در رودهها شود، این مواد از طریق مدفوع دفع می شوند. در هر دو مورد – هضم یا جذب نامناسب – میتوانید علائمی همراه با سوء جذب و در موارد شدید، علائم سو تغذیه و کمبود ویتامین را تجربه کنید.
اگر این شرایط مانع هضم و جذب چربی از رژیم غذایی شود، در این صورت چربی اضافی همراه با مدفوع دفع شده و ظاهر فیزیکی مدفوع شل و بد بو (استئاتوره) میگردد و فرد دچار اسهال مداوم میشود.
چربی در مدفوع ممکن است با آزمایش کیفی چربی مدفوع، که به طور کلی وجود یا عدم وجود چربی اضافی را تعیین می کند، شناسایی شود. این آزمایش با قرار دادن سوسپانسیونی از مدفوع روی لام میکروسکپی، افزودن رنگ آمیزی مخصوص چربی و مشاهده تعداد و اندازه گویچههای چربی موجود در نمونه در زیر میکروسکوپ انجام میشود. این تست باید توسط یک فرد حرفهای و با تجربه انجام شود.
اندازهگیری کمی چربی مدفوع، اگرچه تا حدودی دقیقتر است، اما معمولاً به دلیل مشکلاتی که در جمعآوری و نگهداری و انتقال آن به آزمایشگاه وجود دارد، کمتر انجام میشود. با این حال این تست به عنوان یک تست استاندارد استفاده میشود.
بیماران برای محاسبه کل چربی دریافتی در طول دوره جمعآوری، معمولاً به یک دوره جمعآوری مدفوع ۷۲ ساعته، و یک دستور غذاییِ خاص نیاز دارند. نتایجِ آزمایش به عنوان مقدار چربی دفع شده در مدفوع در روز (۲۴ ساعت) گزارش میشود.
یک آزمایش کمی دیگر، استئاتوکریت اسید نام دارد که اندازهگیری سریع اما با دقت کمتر، چربی در مدفوع را نشان میدهد. این یک آزمایش سادهتر است که میتواند روی یک نمونه مدفوع تصادفی انجام شود.
نحوه جمع آوری نمونه برای آزمایش ؟
برای جمع آوری نمونه مدفوع ۷۲ ساعته، تمام حجم مدفوع را در مدت زمان جمعآوری در ظرف (های) ارائه شده توسط آزمایشگاه جمعآوری کنید. جمع آوری نمونه میتواند با استفاده از ظروف پلاستیکی ویژهای که در آزمایشگاه ارائه میشود، انجام شود. اما نباید با ادرار، آب یا دستمال توالت آلوده شود. برای یک نمونه تصادفی، یک نمونه واحد را به همان شکل تهیه کنید.
آیا برای اطمینان از کیفیت نمونه به آمادگی خاصی جهت انجام تست نیاز است؟
برای یک مجموعه مدفوع ۷۲ ساعته، دستورالعملهای ارائه شده و توصیههای رژیم غذایی خود را دنبال کنید. این مسئله ممکن است شامل مصرف یک رژیم غذایی کنترل شده حاوی ۱۵۰-۵۰ گرم چربی در روز به مدت ۳-۲ روز قبل و در طول دوره جمعآوریِ نمونه مدفوع باشد.
همچنین از شما خواسته میشود در هنگام جمع آوری از مصرف برخی روغنها و جایگزینهای چربی خودداری کنید؛ زیرا این امر میتواند باعث بی اعتبار شدن نتایج تست شوند.
همچنین در صورت استفاده از مکملها یا داروهای کمک کننده در عملکرد لوزالمعده (مانند پانکراتین یا دایجستیو و داروهایی از این قبیل)، ممکن است از شما خواسته شود که استفاده از آن را قطع کنید.
آزمایش چربی مدفوع معمولاً همراه با سایر آزمایشات مدفوع یا آزمایش خون برای بررسی علت اسهال مزمن و مدفوعهای شل، چرب و همراه با بوی بد (استئاتوره) انجام میشود.
آزمایشات مدفوع ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع و آزمایش خون مخفی مدفوع برای تشخیصِ وجود خون در مدفوع.
- آزمایش تخم انگل و پارازیتها: برای شناسایی انگلها.
- بررسی گلبولهای سفید در مدفوع: برای تشخیص گلبولهای سفید خون در مدفوع، گلبولهای سفید اضافی در مدفوع میتواند نشانهای از عفونت روده یا التهاب باشد.
- آزمایش الاستاز مدفوع: یک آنزیم تجزیه کننده پروتئین است که توسط پانکراس تولید و ترشح می شود. این ماده در برابر تخریب توسط آنزیمهای دیگر مقاوم است و بنابراین دفع می شود و می توان آن را در مدفوع اندازه گیری کرد. مقدار این آنزیم در نارسایی لوزالمعده کاهش می یابد.
- چربی مدفوع، کیفی: معمولاً یک قطره از سوسپانسیون مدفوع روی لام شیشه ای قرار می گیرد و با رنگ آمیزی مخصوصی رنگ و زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا وجود قطرات چربی تشخیص داده شود.
ممکن است آزمایش خون برای بررسی بیشتر علائم سوء جذب تجویز شود و شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC) برای ارزیابی گلبولهای قرمز و سفید.
- آزمایشات پنل متابولیک جامع (CMP) برای ارزیابی عملکرد کبد، پروتئینها و الکترولیتها.
- آزمایشات آنتی بادیهای مرتبط با بیماری سلیاک برای تشخیص این بیماری به عنوان بخشی از بررسیها، آزمایشات مربوط به فیبروز کیستیک انجام می شود.
نارسایی لوزالمعده در فیبروز کیستیک منجر به سو هاضمه و سوء جذب می شود، تست های زیر کمک کننده هستند:
انجام تست کیفی چربی مدفوع ممکن است به عنوان آزمایش غربالگری تجویز شود. اگر نتیجهی این تست از نظر چربی مثبت باشد، آزمایش کلی (کمی) معمولاً لازم نیست .اگر نتیجهی تست چربی مدفوع به روش کیفی، منفی باشد و پزشک همچنان به وجود چربی اضافی در مدفوع مشکوک باشد، ممکن است یک آزمایش چربی ۷۲ ساعته کمی درخواست شود. این آزمایش ارزیابی بهتری از هضم و جذب چربی به دست می دهد و انجام آن دو دلیل دارد:
- برای آزمایش کمی لازم است از روزهای قبل و حین جمع آوری نمونه مقدار متوسطی از چربی را در رژیم غذایی خود بگنجانید تا توانایی جذب چربی در دستگاه گوارش به چالش کشیده شود.
- چربی با سرعت ثابت در مدفوع آزاد نمی شود، بنابراین نتایج حاصل از جمعآوری مدفوع طی ۷۲ ساعت، تصویری دقیقتر از جذب و دفعِ متوسط نسبت به یک نمونه تصادفی دارد.
آزمایش چربی مدفوع در درجه اول هنگامی انجام میشود که فرد علائم و نشانههای سوء جذب را داشته باشد، علائم و نشانههای سوء جذب شامل موارد زیر می باشند:
مدفوع چرب که شل است و بوی بد (استئاتوره) دارد، اسهال مداوم، درد شکم، گرفتگی عضلات، نفخ و گاز، کاهش وزن و نارسائی رشد در کودکان.
این علائم ممکن است با شاخصهای دیگری مانند خستگی، کم خونی و یا کمبودهای غذایی خاص، مثلاً آهن یا ویتامین B12 همراه باشد.
یک آزمایش مثبت کیفی از نظر وجود چربی در مدفوع یا افزایش مقدار چربی در یک تست کمی ۷۲ ساعته، نشان میدهد که چربی به طور طبیعی جذب نمیشود و ممکن است هضم آن مختل شده یا فرد دچار سوء جذب شده باشد. (نتایج کمی معمولاً به صورت گرم در روز گزارش میشود.)
سوء جذب با طیف گستردهای از بیماریها و شرایط مشاهده میشود. مثالها عبارتند از:
- بیماریهای موثر بر روده مانند:
عفونتها، از جمله عفونتهای انگلی، باکتریایی یا ویروسی. بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده (بیماری کرون، کولیت اولسراتیو)
- نارسایی لوزالمعده ناشی از:
پانکراتیت مزمن، سرطان پانکراس، فیبروز کیستیک (بر عملکرد پانکراس تأثیر میگذارد)، سندرم شواخمن - دیاموند (Shwachman-Diamond)، (که با نارسایی بخش برونریز پانکراس، اختلال در کارکرد مغز استخوان، ناهنجاریهای استخوانی و کوتاهی قد تظاهر میکند و بیماری مادرزادی ارثی است.)
- بیماریهای کیسه صفرا و شرایطی که بر مجاری صفراوی تاثیر میگذارد:
سرطان مجاری صفراوی، باریک شدن یا انسداد مجرای صفراوی مشترک (لوله اصلی که صفرا را از کبد و کیسه صفرا به روده میبرد)
- برای تعیین علت اصلی سوء جذب چربی، معمولاً به سایر تستهای آزمایشگاهی که همراه با آزمایش چربی مدفوع استفاده می شود، نیاز است.
- در یک تست چربی مدفوع ۷۲ ساعته، سطح پایین چربی مدفوع به طور کلی نشان می دهد که فرآیند هضم و جذب چربی طبیعی است و علائمِ موجود احتمالاً به دلایل دیگری است.
تا حد امکان توصیههای پزشک معالج پیگیری شود. مصرف مقدار مشابه چربی در روز به شما اطمینان میدهد که تفسیر نتایج آزمایش شما دقیق است.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد محتوای چربی غذاهای مختلف، به صفحه لیستهای تبادل غذا توسط موسسه ملی قلب، ریه و خون (آمریکا) مراجعه کنید.
اگر تست غربالگری مثبت باشد، به طور کلی آزمایش ۷۲ ساعته لازم نیست. با این حال اگر نتیجه آزمایش غربالگری منفی باشد، ممکن است پزشک معالج شما اطلاعات تکمیلی را که نمونه ۷۲ ساعته ارائه میدهد، جهت بررسی نیاز داشته باشد.
در صورت داشتن تجهیزات و رنگ آمیزی مناسب، آزمایش چربی مدفوع کیفی ممکن است در مطب پزشک انجام شود. تست کمی توسط همه آزمایشگاهها انجام نمیشود. نمونه شما ممکن است برای آزمایش به آزمایشگاه مرجع ارسال شود.
استفاده از ملینها، تنقیه، باریم، روغن معدنی، مکملهای مسدود کننده چربی، فیبر پسیلیوم و جایگزینهای چربی ممکن است نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهند.
کودکان نمیتوانند به اندازه بزرگسالان در طول روز چربی مصرف کنند. آمادگی آنها برای انجام آزمایش باید متناسب با وضعیت سنی خودشان تنظیم شود و نتایج آزمایش چربی ۷۲ ساعته مدفوع معمولاً به صورت درصد گزارش میشود. این نتیجه یک "ضریب" است که مقدار چربی خورده شده را با مقدار دفع شده مقایسه میکند تا مقدار چربی جذب شده ارزیابی شود.
اگرچه جمعآوری نمونه ۷۲ ساعته، یک آزمایش نمادین برای بررسی چربی مدفوع به صورت کمی است، اما پزشک ممکن است به جای آن یک نمونه مدفوع ۲۴ یا ۴۸ ساعته را جایگزین نماید.
آدرس: تهران، خیابان استاد مطهری، بعد از خیابان مفتح، خیابان جهانتاب، خیابان نقدی، پلاك ۱۲، طبقه اول
کد پستی: ۱۵۷۶۶۳۵۷۱۴
صندوق پستی: ۱۵۸۷۵۹۴۸۳
تلفن: ۰۲۱۸۸۵۴۵۹۲۲
فکس: ۸۸۷۶۷۱۵۹ - ۸۸۷۶۵۵۶۱