آزمایش آمونیاک

آزمایش آمونیاک برای تشخیص سطح بالای آمونیاک در خون استفاده می‌شود. ممکن است به همراه سایر آزمایش‌ها مانند گلوکز، الکترولیت‌ها و آزمایش‌های عملکرد کلیه و کبد، برای بررسی علت تغییرات در رفتار و هوشیاری فرد یا کمک به تشخیص سندرم ری یا انسفالوپاتی کبدی ناشی از بیماری‌های مختلف کبدی، درخواست داده شود.

برخی از پزشکان از آزمایش آمونیاک برای نظارت بر اثربخشی درمان انسفالوپاتی کبدی استفاده می‌کنند، اما توافق گسترده‌ای در مورد این استفاده وجود ندارد. از آنجا که انسفالوپاتی کبدی می‌تواند در اثر تجمع انواع سموم در خون و مغز ایجاد شود، سطح آمونیاک خون ارتباط کمی با شدت بیماری دارد.

سطح آمونیاک نیز ممکن است برای کمک به تشخیص برخی اختلالات ژنتیکی نادر درخواست شود. به عنوان مثال ممکن است برای تشخیص نقص چرخه اوره، ارزیابی شدت اختلال چرخه اوره در این شرایط و همچنین نظارت بر درمان استفاده شود.

آزمایش آمونیاک ممکن است هنگامی که علائم و نشانه‌های افزایش سطح آمونیاک را تجربه می‌کنید، درخواست شود. مانند:

• تغییرات ذهنی، فقدان جهت‌یابی
• خواب آلودگی
• تغییر در هوشیاری
• اغما

علائم فوق می‌توانند همراه و یا بدون بیماری کبد یا نارسایی کلیه باشند. در بیماری پایدار کبدی، ممکن است آزمایش سطح آمونیاک همراه با سایر آزمایش‌های عملکرد کبد، هنگامی که ناگهان به‌صورت حاد بیمار می‌شوید، تجویز شود.

آزمایش آمونیاک ممکن است هنگامی انجام شود که یک نوزاد تازه متولد شده در چند روز اول پس از تولد دارای علائم و نشانه‌هایی مانند زیر باشد:

• تحریک پذیری
• استفراغ
• بی‌حالی
• تشنج

هنگامی که کودک در حین بهبودی از بیماری ویروسی مانند آنفلوانزا یا آبله مرغان، همین علائم را نشان می‌دهد، برای رد کردن سندرم ری آزمایش آمونیاک انجام می‌شود.

سطح قابل توجهی از آمونیاک در خون نشان می‌دهد که بدن شما در حال فرآوری و از بین بردن آمونیاک نیست و ممکن است دلیلِ علائم و نشانه‌های موجود در شما باشد.

در کودکان و بزرگسالان، افزایش سطح آمونیاک ممکن است نشان دهد که آسیب شدید کبد یا کلیه بر توانایی بدن در پاکسازی آمونیاک تأثیر گذاشته و مغز نیز تحت تأثیر قرار گرفته است. غالبا یک بیماری حاد یا مزمن به‌عنوان محرک عمل می کند تا سطح آمونیاک را تا حدی افزایش دهد که فرد مبتلا در پاکسازی آمونیاک مشکل داشته باشد.

در نوزادان، سطوح بالا ممکن است نشان دهنده اختلال در چرخه اوره به دلیل یک اختلال ژنتیکی نادر مانند کمبود یکی از آنزیم‌های چرخه اوره باشد، یا ممکن است در بیماری همولیتیک نوزادان نیز دیده شود. افزایش متوسط ​​و موقت آمونیاک در نوزادان نسبتا شایع است، جایی که ممکن است سطح آن بدون ایجاد علائم قابل توجهی، افزایش و کاهش یابد. 

افزایش آمونیاک خون و گلوکز پایین به‌همراه افزایش برخی از آنزیم‌های کبدی ممکن است وجود سندرم ری در کودکان و نوجوانانِ علامت‌دار را نشان دهد. افزایش سطح ِ آمونیاک نیز ممکن است نشان دهنده نقص آنزیمی قبلی چرخه اوره باشد که تشخیص داده نشده است.

سطح طبیعی آمونیاک خون ممکن است به این معنی باشد که علائم و نشانه‌های شما مربوط به عللی غیر از آمونیاک اضافی است. با این حال سطح طبیعی آمونیاک، وجود انسفالوپاتی کبدی را رد نمی‌کند. سایر محصولات حاصل از تجزیه می‌توانند به تغییر در عملکرد ذهنی و هوشیاری کمک کنند و سطح آمونیاک مغزی ممکن است بسیار بالاتر از سطح خون باشد. این حالت می‌تواند ارتباط علائم با سطح خونی آمونیاک را دشوار کند.

کاهش سطح آمونیاک ممکن است در برخی از انواع فشار خون بالا، مانند فشار خون اولیه (فشار خون بالا با علت نامشخص) و بدخیم (فشار خون بسیار بالا که به طور ناگهانی و سریع اتفاق می‌افتد) دیده شود.

افزایش سطح آمونیاک نیز ممکن است با موارد زیر مشاهده شود:

• خونریزی از دستگاه گوارش - سلول‌های خونی در روده‌ها همولیز می‌شوند و پروتئین آزاد می‌کنند.
• انجام فعالیت‌های عضلانی - عضلات هنگام فعالیت آمونیاک تولید می‌کنند و هنگام استراحت آن را جذب می کنند.
• استفاده از تورنیکت (گارو) - می‌تواند سطح آمونیاک را در نمونه خون جمع‌آوری شده افزایش دهد.
• مصرف پروتئین زیاد - رژیم غذایی با پروتئین بالا ممکن است باعث تجمع آمونیاک در برخی از بیماران شود.
• نارس بودن - در موارد نادر، سطح آمونیاک بسیار بالا در نوزادان نارس مبتلا به دیسترس تنفسی دیده می‌شود.
• استفاده از داروهای خاص از جمله الکل، باربیتورات‌ها، دیورتیک‌ها، شیمی درمانی با دوز بالا، اسید والپروئیک و مواد مخدر
• سیگار کشیدن

با استفاده از برخی آنتی بیوتیک‌ها مانند نئومایسین و مترونیدازول ممکن است سطح آمونیاک کاهش یابد.

آزمایش آمونیاک همچنین می‌تواند بر روی خون شریانی انجام شود؛ اما این حالت بسیار کمتر از استفاده از خون وریدی مرسوم است. برخی از پزشکان احساس می‌کنند که اندازه‌گیری آمونیاک شریانی از نظر بالینی مفیدتر است اما توافق گسترده‌ای در این مورد وجود ندارد.

به‌طور کلی خیر. در اکثر موارد، آمونیاک به‌صورت موضعی عمل می‌کند، هرچه با آن تماس پیدا کند می‌سوزاند یا تحریک می‌کند، اما طبق اظهارات آژانس ثبت مواد سمی و بیماری (ATSDR)، معمولا به‌عنوان یک سم سیستمیک عمل نمی‌کند. آمونیاک غلیظ تجاری به صورت مایع یا بخار، می‌تواند سوختگی شدیدتری نسبت به آمونیاک خانگی که رقیق‌تر است ایجاد نماید، اما هر دو می‌توانند به چشم، پوست، دستگاه تنفسی و در صورت بلعیدن به دهان، گلو و معده آسیب برسانند.

در درجه اول بستگی به این دارد که چرا افزایش یافته است. اگر شرایط موقت داشته باشید، احتمالا پایداری سطح آمونیاک به حالت عادی ادامه خواهد داشت. اگر به یک بیماری مزمن مبتلا هستید، این احتمال وجود دارد که مجددا افزایش یابد و احتمالا نیاز به کنترل وضعیت سلامتی شما باشد. با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین تجویز را برای شما انجام دهد.