آزمایش زمان ترومبوپلاستین نسبی (PTT ، aPTT)

 PTT در درجه اول برای بررسی خونریزی یا لخته شدن بدون علت مشخص استفاده می‌شود. ممکن است به همراه زمان پروترومبین (PT / INR)، برای ارزیابی فرآیندی که بدن برای ایجاد لخته‌های خون برای جلوگیری از خونریزی استفاده می‌کند، درخواست داده شود. این آزمایشات معمولا آغازگر اقداماتی برای بررسی علل خونریزی یا اختلالات لخته شدنِ خون است.

با ارزیابی نتایج دو آزمایش، پزشک می‌تواند سرنخ‌هایی را در مورد وجود اختلال در روند لخته شدن یا خونریزی بدست آورد. PTT و PT آزمایشات تشخیصی نیستند اما معمولا اطلاعاتی را در مورد نیاز به آزمایش‌های بیشتر ارائه می‌دهند.

برخی از موارد استفاده از PTT عبارتند از:

• برای شناسایی کمبود فاکتور انعقادی؛ اگر PTT طولانی شود، می‌توان مطالعات بیشتری را برای شناسایی فاکتورهای انعقادی که دچار کمبود یا ناکارآمدی هستند و یا تعیین وجود آنتی بادی علیه فاکتور انعقاد خون (به عنوان یک مهار‌کننده فاکتور خاص) در خون را بررسی کرد.
• برای شناسایی اتو آنتی بادی‌های غیر اختصاصی (آنتی بادی‌های ضد فسفولیپید)، مانند ضد انعقاد لوپوس، این موارد با رخدادهای لخته شدن و سقط‌های مکرر همراه هستند. به همین دلیل آزمایش PTT ممکن است به عنوان بخشی از پنل اختلال انعقادی برای کمک به بررسی سقط‌های مکرر یا تشخیص سندرم آنتی فسفولیپید (APS) انجام شود. ممکن است برای این منظور از نوعی PTT به نام PTT حساس به LA استفاده شود.
• برای نظارت بر درمان با داروی ضد انعقادی هپارین استاندارد (جزء جزء نشده)؛ با این حال بعضی از آزمایشگاه‌ها از آزمایش ضد Xa برای نظارت بر هپارین درمانی استفاده می‌کنند. هپارین یک داروی ضد انعقاد خون است که به صورت وریدی (IV) یا با تزریق برای جلوگیری و درمان لخته خون (آمبولی و ترومبوآمبولی) تجویز می‌شود. موجب طولانی شدن PTT می‌شود. وقتی هپارین برای اهداف درمانی تجویز می‌شود، باید با دقت تحت نظارت باشد. اگر مقدار زیادی به بیمار داده شود، ممکن است دچار خونریزی شود و با كمبود مقدار احتمال لخته شدن خون وجود خواهد داشت.
• بر اساس سابقه دقیق بیمار آزمایشات PTT و PT گاهی اوقات به طور انتخابی قبل از یک عمل جراحی برنامه ریزی شده یا سایر روش‌های تهاجمی برای غربالگری احتمالات خونریزی انجام می‌شود.

 PTT ممکن است همراه با آزمایش‌های دیگر مانند PT در موارد زیر درخواست داده شود:

• خونریزی بدون دلیل یا کبود شدن خودبخودی در پوست
• لخته شدن خون در ورید یا شریان
• یک وضعیت حاد مانند انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) که ممکن است باعث خونریزی و لخته شدن شود؛ زیرا فاکتورهای انعقادی با سرعت زیادی مصرف می‌شوند.
• یک وضعیت مزمن مانند بیماری کبد که ممکن است لخته شدن را تحت تأثیر قرار دهد.

PTT ممکن است در موارد زیر درخواست داده شود:

• زمانی که سابقه‌ی لخته شدن خون وجود داشته باشد یا در خانمی که سابقه‌ی سقط مکرر داشته است به عنوان بخشی از ارزیابی ضد انعقاد لوپوس، آنتی بادی‌های ضد کاردیولیپین و سندرم آنتی فسفولیپید انجام می‌شود.
• هنگامی که شما از هپارین درمانی به درمان طولانی‌تر با وارفارین (Coumadin®) روی می‌آورید، این دو با هم همپوشانی دارند و PTT و PT کنترل می‌شوند تا وضعیت هموستاز شما ثبات پیدا کند.
• هنگامی که شما یک عمل جراحی برنامه‌ ریزی شده دارید، ممکن است قبل از عمل جراحی که ریسک خونریزی آن زیاد است و یا زمانی که سابقه بالینی خونریزی داشته باشید (مانند خونریزی مکرر یا زیاد از بینی و یا کبود شدن پوست)، آزمایش PTT درخواست شود. خونریزی زیاد یا مکرر بینی و یا کبودی خودبخودی پوست می توانند نشانگر اختلال خونریزی باشند.

نتایج PTT معمولاً بر حسب ثانیه گزارش می‌شود.

یک نتیجه PTT که در محدوده‌ی نرمال مرجع آزمایشگاهی قرار دارد، معمولا عملکرد طبیعی سیستم انعقادی را نشان می‌دهد. با این حال حتی با یک نتیجه PTT طبیعی، کمبود خفیف تا متوسط یک عامل انعقادی ممکن است وجود داشته باشد. تا زمانی که سطوح فاکتورهای انعقادی به ۳۰ درصد تا ۴۰ درصد حد نرمال کاهش نیابد زمان PTT طولانی نمی‌شود. از طرف دیگر، آنتی بادی ضد انعقاد لوپوس ممکن است وجود داشته باشد اما ممکن است نتیجه تست PTT را طولانی نکند. اگر به وجود ضد انعقاد لوپوس( LA ) مشکوک باشیم، می‌توانیم از تست حساس‌تر (PTT حساس به LA ) یا می‌توان از تست Russell viper venom time (DRVVT) برای آزمایش استفاده کرد. (برای اطلاعات بیشتر در مورد PTT حساس به LA، به  قسمت زیرین مراجعه کنید).

PTT طولانی مدت به این معنی است که لخته شدن بیش از حد طبیعی طول می‌کشد و ممکن است به دلایل مختلفی باشد.

 PTT طولانی مدت ممکن است به دلیل موارد زیر باشد:

شرایط زمینه‌ای که باعث کم شدن فاکتورهای لخته شدن می‌شوند، مانند:

بیماری کبد – بیشتر فاکتورهای انعقادی توسط کبد تولید می‌شوند، بنابراین بیماری کبدی ممکن است باعث زمان طولانی در آزمایشات PT و PTT شود. با این حال احتمال طولانی شدن PT نسبت به PTT بیشتر است.

کمبود ویتامین K – ویتامین K برای تشکیل چندین فاکتور انعقادی ضروری است. کمبود ویتامین K نادر است اما می‌تواند ناشی از رژیم غذایی بسیار ضعیف، اختلالات سوء جذب و یا استفاده طولانی مدت از برخی آنتی بیوتیک‌ها باشد. احتمال طولانی شدن PT نسبت به PTT بیشتر است.

کمبود های ارثی فاکتور انعقادی که کمتر شایع هستند :

• بیماری فون ویلبراند (vWD) شایع‌ترین اختلال خونریزی ارثی است و به دلیل کاهش فاکتور فون ویلبراند بر عملکرد پلاکت تأثیر می‌گذارد. PTT در بیشتر موارد vWD طبیعی است اما در vWD شدید می‌تواند طولانی شود.
• هموفیلی A و هموفیلی B (بیماری کریسمس) به ترتیب دو اختلال خونریزی ارثی ناشی از کاهش فاکتورهای VIII و IX هستند.
• کمبود سایر فاکتورهای انعقادی مانند فاکتور‌های XII و XI. کمبود XI می‌تواند باعث خونریزی غیرطبیعی شود، اما کمبود XII با خطر خونریزی در بدن ارتباط ندارد.

یک مهار کننده غیر اختصاصی مانند ضد انعقاد لوپوس - این یک اتوآنتی بادی (آنتی بادی ضد فسفولیپید) است که با PTT تداخل می‌کند زیرا موادی به نام فسفولیپیدها را که در PTT استفاده می‌شود، هدف قرار می‌دهد. اگرچه می‌توانند نتیجه PTT را طولانی کنند، اما در بدن با لخته شدن بیش از حد مرتبط هستند. فردی که این آنتی بادی‌ها را تولید می‌کند ممکن است بیشتر در معرض خطر لخته شدن خون باشد. (برای جزئیات بیشتر به تست آنتی بادی‌های آنتی فسفولیپید مراجعه کنید.)

یک بازدارنده خاص - اگرچه نسبتا نادر است اما آنتی بادی‌هایی هستند که به طور ویژه فاکتورهای انعقادی خاصی را هدف قرار می‌دهند (که به عنوان مهار کننده فاکتور خاص شناخته می‌شود) و بر عملکرد آنها تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال آنتی بادی فاکتور VIII را هدف قرار می‌دهد. مهار کننده‌های فاکتور خاص می‌توانند باعث خونریزی شدید شوند.

هپارین - یک داروی ضد انعقاد است و زمان PTT را طولانی می‌کند، یا به عنوان یک آلوده کننده نمونه یا به عنوان بخشی از درمان ضد انعقاد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای درمان ضد انعقادی، PTT هدف اغلب حدود ۱/۵ تا ۲/۵ برابر بیشتر از سطح قبل از درمان یک فرد است. PTT همچنان برای نظارت بر هپارین درمانی استاندارد، استفاده می‌شود.

درمان ضد انعقادی با وارفارین PTT-(Coumadin®) برای نظارت بر درمان وارفارین استفاده نمی‌شود، اما PTT ممکن است توسط وارفارین در دوزهای بالا طولانی شود. به طور معمول از آزمایش زمان پروترومبین / نسبت نرمال شده بین المللی (PT / INR) برای نظارت بر درمان وارفارین استفاده می‌شود.

داروهای ضد انعقاد دیگر - درمان ضد انعقاد با مهار کننده مستقیم ترومبین (به عنوان مثال آرگاتروبان، دابیگاتران) یا مهار کننده فاکتور مستقیم Xa (به عنوان مثال ریواروکسابان، آپیکسابان)  

سطح طولانی مدت PTT همچنین ممکن است با انواع خاصی از سرطان خون، خونریزی بیش از حد در زنان باردار قبل یا بعد از زایمان یا سقط های مکرر دیده شود.

نتایج PTT  با نتایج PT اغلب در تعیین اینکه چه شرایطی ممکن است وجود داشته باشد مورد تفسیر قرار می‌گیرند.

زمان PTT کوتاه‌تر ممکن است به دلیل موارد زیر باشد:

• انعقاد داخل عروقی منتشر شده (DIC) - در مراحل اولیه DIC، مواد پیش انعقادی در گردش خون وجود دارند که مدت زمان PTT را کوتاه می‌کنند.
• سرطان پیشرفته (تخمدان، لوزالمعده، روده بزرگ)، مگر در مواردی که کبد درگیر شود.
• واکنش فاز حاد: این وضعیتی است که باعث التهاب یا ضربه شدید بافتی می‌شود و به طور قابل توجهی سطح فاکتور VIII را افزایش می‌دهد. این معمولاً یک تغییر موقتی است که با PTT a پایش نمی‌شود. وقتی شرایط ایجاد کننده واکنش فاز حاد برطرف شد، PTT به حالت طبیعی بر میگردد.

PTT حساس به LA (LA-PTT یا PTT-LA) نوعی PTT است که برای ارزیابی وجود آنتی بادی ضد انعقاد لوپوس (LA)، یعنی آنتی بادی که با رخدادهای انعقاد خون و سقط‌های مکرر ارتباط دارد، طراحی شده است. LA-PTT از معرفی که حاوی مقدار کمی فسفولیپید است استفاده می‌کند که برای تشخیص آنتی بادی‌های ضد انعقاد لوپوس بهینه شده است و بنابراین نسبت به ضدانعقاد لوپوس حساسیت بیشتری دارد. این آزمایش بر اساس این اصل است که ضد انعقاد لوپوس به فسفولیپید‌‌‌هایی متصل می‌شود که به عنوان یکی از‌ معرف‌های آزمایش PTT استفاده می‌شود و باعث طولانی شدن غیرطبیعی مدت زمان انعقاد می‌شود.

برای اطلاعات بیشتر در این موضوع، به تست آزمایش ضد انعقاد لوپوس مراجعه کنید.

نمونه‌هایی از آزمایش‌های دیگر که ممکن است همراه با PTT یا پیگیری نتایج غیر عادی انجام شود عبارتند از:

• شمارش تعداد پلاکت - همیشه باید در حین هپارین درمانی کنترل شود تا بلافاصله هرگونه ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین، تشخیص داده شود.
• آزمایش زمان ترومبین - گاهی اوقات برای کمک به رد آلودگی هپارین درخواست داده می‌شود.
• آزمایش فیبرینوژن - ممکن است برای رد کردن سطح پایین فیبرینوژن به عنوان علت PTT طولانی انجام شود.
• هنگامی که PTT اولیه طولانی می‌شود، آزمایش PTT دوم با مخلوط کردن پلاسمای فرد با پلاسمای طبیعی جمع شده (مجموعه‌ای از پلاسما از تعدادی اهدا کننده طبیعی) انجام می‌شود. اگر زمان PTT به حالت عادی برگردد ("اصلاح شود")، کمبود یک یا چند عامل انعقادی در پلاسمای فرد را نشان می‌دهد. اگر مدت زمان طولانی باقی بماند، مشکل ممکن است به دلیل وجود یک فاکتور غیر نرمال مثل  مهار کننده فاکتور خاص (اتو آنتی بادی) یا یک مهار کننده غیر اختصاصی، مانند ضد انعقاد لوپوس باشد.
• تست‌های فاکتور انعقاد - این آزمایش فعالیت (عملکرد) عوامل انعقادی را اندازه‌گیری می‌کند. آنها می‌توانند سطوح کاهش یافته‌ی پروتئین یا پروتئین‌هایی را که به درستی کار نمی‌کنند سنجش کنند. به ندرت سطح آنتی ژن (کمیت) فاکتور انعقادی نیز ممکن است اندازه‌گیری شود.
• اگر وجود ضدانعقاد لوپوس مورد شک باشد آزمایش Dilute Russell viper venom test (DRVVT) انجام می‌شود. (برای اطلاعات بیشتر به صفحه آزمایش ضد انعقاد لوپوس مراجعه کنید.)
• فاکتور فون ویلبراند - گاهی اوقات برای کمک به اینکه آیا بیماری فون ویلبراند (شکل شدید) عامل زمان طولانی در تست PTT است، درخواست داده می‌شود.

در چند موقعیت اینگونه نیست :

- هنگامی که از دوزهای بسیار بالای هپارین استفاده می‌شود، همانطور که ممکن است در طی جراحی قلب باز رخ دهد، PTT حساسیت خود را از دست می‌دهد و لخته نمی‌شود. در این سطح شدید ضد انعقاد، از زمان لخته شدن فعال (ACT) می‌توان به عنوان یک ابزار نظارت استفاده کرد.

- اکنون برخی از بیمارستان‌ها با استفاده از آزمایش ضد فاکتور کروموژنیک Xa به جای PTT، درمان هپارین استاندارد (جزء جزء نشده) را کنترل می‌کنند.

- هپارین با وزن مولکولی کم (LMWH) نوعی هپارین با سرعت عمل است که اغلب در درمان شرایطی مانند پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی (DVT) استفاده می‌شود. اگرچه به طور کلی نیازی به نظارت نیست، اما اگر بخواهد نظارتی انجام شود باید با استفاده از آزمایش ضد فاکتور Xa این کار انجام گیرد زیرا LMWH معمولاً PTT را طولانی نمی‌کند.

- برای افرادی که دارای ضد انعقاد لوپوس و لخته شدن و همچنین تحت درمان با هپارین هستند، PTT قابل اطمینان نیست. بنابراین باید از آزمایش ضد فاکتور Xa برای نظارت بر هپارین درمانی آنها استفاده شود.

 PTT چیزی نیست که بتوانید از طریق تغییر در سبک زندگی تغییر دهید (مگر اینکه کمبود ویتامین K داشته باشید). این انعکاسی از یکپارچگی سیستم انعقاد خون بدن شما است. اگر PTT شما به دلیل کمبود فاکتورهای اکتسابی طولانی شود، پرداختن به شرایط زمینه‌ای ممکن است نتایج را به حدود نرمال برساند. اگر به دلیل شرایط موقت یا حاد طولانی شوند، باید با برطرف شدن شرایط حاد، خود به خود به حالت عادی برگردند. ناهنجاری‌ها یا کمبودهای انعقادی ارثی باید بدقت نظارت شوند و کمبود فاکتور انعقادی مربوطه بطور مکرر تامین شود.

دو داروی ضد انعقاد که اغلب استفاده می‌شوند، هپارین با وزن مولکولی کم (LMWH) و داناپاروئید، ممکن است PTT را طولانی نکنند و در صورت وجود، باید با استفاده از روش آنتی فاکتور هپارین Xa  پایش و نظارت شوند.

عوامل مختلفی می‌توانند بر نتایج PTT و تفسیر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند:

• افرادی که دارای سطح هماتوکریت بالا هستند ممکن است PTT به صورت کاذب طولانی شده باشد.
• آلودگی به هپارین - این شایع ترین مشکل است، به ویژه هنگامی که خون از طریق کاتتر (یا ونوجکت) گرفته می‌شود که برای جلوگیری از تشکیل لخته با هپارین آغشته شده‌اند.
• داروهایی مانند آنتی هیستامین‌ها، ویتامین C (اسید اسکوربیک)، آسپرین و کلروپرومازین.
• در برخی موارد هپارین می‌تواند ناخواسته باعث کاهش تعداد پلاکت فرد در عارضه ای به نام ترومبوسیتوپنی القاء شده توسط هپارین شود. وقتی این حالت اتفاق می‌افتد، ممکن است داروهای ضد انعقادی جایگزین مانند یک مهار کننده مستقیم ترومبین (به عنوان مثال آرگاتروبان یا بیوالیرودین) تجویز شود. از تست PTT همچنین ممکن است برای نظارت بر این روش‌های درمانی استفاده شود. این دارو داروهای ضد انعقادی مورد استفاده را مستقیماً اندازه‌گیری نمی‌کند اما تأثیر آن‌ها را در لخته شدن خون اندازه‌گیری می‌کند.