موارد کاربرد این آزمایش عبارتند از:
- برای تشخیص میزان مصرف بیش از حد سالیسیلات.
- برای ارزیابی شدت مصرف و نظارت بر تجزیه آن.
- اگر مرتبا از سالیسیلاتها استفاده شود برای نظارت بر مصرف بیش از اندازه آن.
- هنگامی که به علائمی مانند حالت تهوع، دم و بازدم سریع (که منجر به تهویهی ریوی بیش از نیاز بدن شود)، صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)، ضربان قلب نامنظم (آریتمی) یا گیجی دچار شده اید که ممکن است در اثر مصرف بیش از حد آسپرین یا داروهای حاوی سالیسیلات باشد.
- هنگام مواجهه با فردی که هوشیاریاش را از دست داده و نسبت به اضافه مصرف این دارو تردید وجود داشته باشد و یا هنگامی که احتمال مصرف داروی اضافی در کودکی مطرح باشد (اغلب به عنوان بخشی از آزمایشات اورژانس یا آزمایشات مربوط به مسمومیتهای دارویی).
- در فواصل منظم هنگام نظارت بر مصرف بیش از حد از این دارو.
- در صورت مصرف منظم سالیسیلات برای آرتریت روماتوئید یا سایر اختلالات خود ایمنی.
نمونه خون گرفته شده از ورید و یا گاهی نمونه ادرار که در یک ظرف تمیز جمعآوری شده است.
خیر، اما ممکن است پزشکِ شما از آخرین زمان مصرف سالیسیلات و مقدار مصرف آن سوال کند. برای تفسیر دقیق نتایج، نمونه ی خون معمولاً حداقل ۴ ساعت پس از مصرف دارو گرفته می شود. اگر به طور منظم سالیسیلات مصرف می کنید، ممکن است لازم باشد که نمونه ی خون قبل از مصرف دوز بعدی (که سطح دارو در خون به کمترین مقدار نزول پیدا کرده است) تهیه شود. در صورت مصرف سایر داروهای تجویز شده یا بدون نسخه، پزشکِ معالجِ خود را مطلع نمائید.
سالیسیلاتها نظیر آسپرین گروهی از داروها هستند که هم به صورت داروهای بدون نسخه و هم با نسخه در دسترس میباشند. آنها اغلب برای تسکین درد و التهاب، کاهش تب و جلوگیری از لخته شدن خون استفاده میشوند.
آزمایش سالیسیلات، غلظت داروی موجود در خون را برای تشخیص و یا نظارت بر مصرف بیش از حد (مسمومیت با سالیسیلات) اندازهگیری میکند. سالیسیلاتها به صورت قرص خوراکی یا کرمهای موضعی جذب شونده در پوست در دسترس هستند.
آسپرین متداولترین داروی سالیسیلات است که به صورت قرص مصرف میشود. سالیسیلاتهای بدون نسخه در صورت نیاز به طور منظم برای کاهش درد، تب و التهاب استفاده می شوند.
دوزهای پایین آسپرین ممکن است به طور منظم مصرف شود تا احتمال لخته شدن خون (ترومبوز)، حمله قلبی یا سکته در افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به این اختلالات هستند، کاهش یابد.
همچنین می توان از آسپرین با دوز کم برای جلوگیری از بدتر شدن بیماری قلبی عروقی و یا عوارض در کسی که دچار حمله قلبی شده یا اخیراً یک مورد را تجربه کرده است، استفاده کرد.
با این حال مصرف آسپرین برای پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی در بیماران ۷۰ سال یا بالاتر یا کسانی که اختلالات خونریزی دارند، توصیه نمیشود.
از آسپرین در بیماران مبتلا به نئوپلاسمهای میلوپرولیفراتیو (به عنوان مثال پلی سیتمی ورا، ترومبوسیتمی اساسی) برای جلوگیری از تشکیل لخته خون استفاده میشود.
برخی اوقات از آسپرین برای تسکین علائم آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت و همچنین علائم اختلالات خود ایمنی مثل لوپوس استفاده می شود.
با دوزهای منفرد و معمولی، غلظت خونی سالیسیلاتها معمولاً در حدود ۲ ساعت بعد از مصرف به اوج خود میرسد، اما این حالت ممکن است با اشکال دارویی که مختص رهاسازی دارو در روده "enteric-coated" و یا با رهاسازی پایدار "sustained-release" هستند به مدت ۱۲ ساعت یا بیشتر به تأخیر بیفتد.
اگر سالیسیلات بیش از حد مصرف شود (مسمومیت حاد با دوز زیاد) یا به مرور زمان زیاد مصرف شود (مسمومیت مزمن)، در این صورت همراه با علائم و نشانههایی خواهد بود.
سالیسیلاتها توسط کبد متابولیزه میشوند و از طریق ادرار دفع میشوند. توانایی حذف سالیسیلاتها به طور موثر توسط خون و pH ادرار (اسیدیته/ قلیایی) و عملکرد کلیه و کبد تعیین میشود.
افرادی که اختلال در عملکرد کبد یا کلیه دارند ممکن است حساسیت بیشتری نسبت با مسمومیت با سالیسیلات داشته باشند. مسمومیت با سالیسیلات یک بیماری جدی است که اغلب نیاز به بستری شدن در بیمارستان و نظارت دقیق دارد. در موارد شدید، عدم تعادل اسید و باز با گذشت زمان بدتر شده و باعث عدم تعادل الکترولیتها (ازدیاد پتاسیم خون)، کاهش گلوکز خون و کم آبی بدن میشود و منجر به تشنج، توهم، هذیان، کما و حتی مرگ میگردد.
سمیت حاد و مزمن با علائم مشابهی بروز میکند، اما سمیت مزمن با سطوح پایین تر سالیسیلات همراه است. علاوه بر این، مسمومیت مزمن به احتمال زیاد در افراد مسن رخ می دهد که باعث هذیان گویی، کمبود انرژی، تجمع مایعات در ریهها (ادم ریوی)، نارسایی کلیه، اختلالات اسید و باز و یا الکترولیتهای غیرطبیعی میشود.
بسیاری از این علائم در بیماران مسنی که سالیسیلات مصرف نمیکنند وجود دارد، بنابراین تشخیص مصرف بیش از حد سالیسیلات یا مسمومیت در این گروه سنی ممکن است دشوار باشد.
در صورت استفاده دقیق و رعایت دستورات دوز مصرفی، دوزهای درمانی سالیسیلاتها برای اکثر بزرگسالان بیخطر و موثر است. با این حال بزرگسالان هنگامی که نادانسته محصولات دارویی مختلف حاوی سالیسیلاتها را مصرف می کنند ممکن است به مشکل برخورد کنند.
- در بسیاری از داروهای بدون نسخه، سالیسیلات به عنوان یکی از مواد تشکیل دهنده وجود دارد. اگر از مواد تشکیل دهنده آن بیاطلاع باشید، به اشتباه بیش از یکی از این داروها را با هم مصرف میکنید، در نتیجه مواجه با اثر تجمعی و مقدار زیادی سالیسیلات بلعیده شده میگردید.
- در دسترس بودن گسترده و آسان داروهای حاوی سالیسیلات نیز میتواند برخی را گمراه کند و فکر کنند این دارو بسیار ایمن است و استفادهی بیشتر آن اشکال ندارد.
- در صورت وجود دردی که با دوز اولیه تسکین نیافته (بدون آگاهی از خطر مسمومیت با دوز اضافی) اگر به مصرف دارو ادامه داده شود، مسمومیت دارویی ممکن است اتفاق بیفتد.
- در افراد مسن، این سناریوها به ویژه میتوانند یک مشکل باشند زیرا شرایط زمینهای و وضعیت سلامت عمومی میتواند توانایی حذف سالیسیلات از بدن را کاهش دهد.
مصرف آسپرین در کودکان و نوجوانان به دلیل خطر ابتلا به سندرم ری توصیه نمیشود (بیماری که با آسیب حاد مغزی مشخص میشود) زیرا در صورت ابتلا به این سندرم تغییراتی در رفتار، حالت تهوع، استفراغ و اختلال در عملکرد کبد ایجاد میشود که میتواند کشنده باشد.
اگرچه آسپرین به طور روزمره برای جوانان تجویز نمیشود، اما ممکن است در اثر بلعیدن تصادفی یا عمدی دچار مسمومیت شوند. کرمهای موضعی که حاوی سالیسیلات هستند، از اهمیت ویژهای برخوردارند زیرا حاوی دوزهای بسیار بالایی هستند.
این آزمایش برای تشخیص سطح بالای سالیسیلات در خون استفاده میشود.
ممکن است از این آزمایش در موارد زیر استفاده شود:
- کمک به تشخیص مصرف بیش از حد (مسمومیت با سالیسیلات). این آزمایش ممکن است همراه با سایر آزمایشات مرتبط با آزمایشهای دارویی در موارد اضطراری و موارد مشکوک به مسمومیت، انجام شود. آزمایشات خاص درخواست شده به علائم و نشانههای بالینی بستگی دارد.
- در صورت تشخیص غلظت سمی با آزمایش اولیه، برای مدت زمان مشخصی سطح دارو را در بدن کنترل میکنند. برای تعیین اینکه آیا سطح سالیسیلات افزایش یافته یا به اوج خود رسیده و یا شروع به کاهش میکند، ممکن است این آزمایش در فواصل زمانی (چند بار) تکرار شود. این اطلاعات برای کمک به نظارت بر وضعیت سلامت و کمک (راهنمایی) درمان مورد استفاده قرار میگیرد.
- در صورت مصرف بیش از حد سالیسیلات تجویز شده، برای تعیین اینکه آیا این مقدار در محدوده درمانی است یا برای اطمینان از اینکه زیاده از حد مصرف نمیشود، میزان آن را کنترل میکنند. این حالت ممکن است به ویژه در صورت تغییر سایر داروهای شما یا وضعیت سلامتی، مناسب باشد.
در صورتی که فردی مشکوک به مصرف مقدار زیادی آسپرین یا داروهای حاوی سالیسیلات باشد، ممکن است آزمایش سالیسیلات درخواست شود. معمولاً نمونه ی خون حداقل ۴ ساعت پس از آخرین مصرف دارو گرفته و آزمایش میشود. در صورتیکه نمونه ی خون زودتر از این زمان تهیه شود، تفسیر نتایج آزمایشات دشوار خواهد بود.
همچنین وقتی علائمی در ارتباط با مصرف بیش از حد سالیسیلات حاد یا مزمن دارید، ممکن است این آزمایش انجام شود. به طور معمول این علائم ۳ تا ۸ ساعت پس از مصرف اولیه در موارد مسمومیت حاد ظاهر می شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تهوع و استفراغ
- دم و بازدم سریع (تنفس سریع)؛ در کودکان کمتر شایع است
- صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
- تعریق
-سرگیجه
- گیجی
علائم دیگری که ممکن است ایجاد شوند عبارتند از:
- سردرد
-حالت اضطراب و آشوب
تشنج
- توهم
- ضربان قلب سریع
- بی حالی
- کما
-ناشنوایی و کری
- داغ شدن بدن (هایپرترمی)، به ویژه در کودکان خردسال با سمیت شدید ممکن است مشاهده شود.
-تنگی نفس به دلیل تجمع مایعات در ریه ها (ادم ریوی)
- خونریزی (بندرت)
وقتی افراد مشکوک به مصرف بیش از حد به صورت عمدی (تمایل به خودکشی) هستند، ممکن است این آزمایش انجام شود. هنگامی که سمیت حاد سالیسیلات تشخیص داده میشود، پزشک ممکن است آزمایش را به صورت مکرر هر ۲ تا ۳ ساعت یکبار انجام دهد تا بتواند شرایط را کنترل کند.
سطح سالیسیلات همچنان تا زمانی که دو نتیجه متوالی کاهش سطح اوج را نشان بدهند اندازه گیری میشود.
علائم بالینی مسمومیت با سالیسیلات نیز به طور مکرر کنترل میشود. هنگامی که شما دوزهای منظم سالیسیلات دریافت میکنید، پزشک میتواند این آزمایش را به صورت روتین برای بررسی سطح بالا انجام دهد زیرا سمیت مزمن ممکن است بدون علائم و نشانههای واضح ایجاد شود یا با علائمی که به آرامی رخ میدهند و غیر اختصاصی هستند (به عنوان مثال، ممکن است با بسیاری از شرایط دیگر دیده شود) مشاهده شود.
غلظتهای خونی (نرمال) درمانی آسپرین و سایر سالیسیلاتها بستگی به علت مصرف دارو دارد و سطوح خونی باید با توجه به سابقه پزشکی و علائم و نشانههای بالینی تفسیر شود. سطوح خونی کمتر برای تسکین درد و کاهش خطر لخته شدن خون، کافی است؛ اما ممکن است برای کنترل التهاب در شرایط روماتیسمی مانند آرتروز، سطح بالاتری لازم باشد. در این سطوح بالاتر، برخی از عوارض جانبی ممکن است آشکار شود.
شدت علائم و نشانهها و اینکه در چه دوزی این علائم ظاهر میشوند به فرد بستگی دارد. این علائم ممکن است با سطوح خونی که به طور کلی در شرایط التهابی اثر درمانی دارند دیده شوند و در بسیاری از افراد با سطوح حدود ۳۰-۱۰ میلیگرم در دسیلیتر ظاهر میشود.
این امر به ویژه در بیمارانی که ممکن است به بیماری کلیوی یا کبدی مبتلا باشند، بیشتر صدق میکند.
به طور کلی با افزایش غلظتها، شدت سمیت سالیسیلات افزایش مییابد.
در جدول زیر خلاصه برخی از نتایج دیده میشود. این اعداد به طور معمول نشان دهنده نتایج آزمایش در نمونه خون ۴ ساعت پس از مصرف آخرین دوز دارو است.
تفسیر نتایج | آزمایش سالیسیلات بر حسب mcg/ml | آزمایش سالیسیلات بر حسب %mg |
سطح درمانی برای رها شدن از درد (احساس بی دردی) | ۲۰-۱۰۰ | ۲-۱۰ |
سطح ضد التهابی، بعضی از علائم مسمومیت ممکن است ظاهر شوند مثل سردرد، وزوز گوش، سرگیجه | ۱۰۰-۳۰۰ | ۱۰-۳۰ |
توکسیک در نظر گرفته می شود. |
بیشتر از ۳۰۰ | بیشتر از ۳۰ |
توجه: برخی از آزمایشگاهها سالیسیلاتها را به عنوان میلیگرم در دسیلیتر (mg/dL) و برخی دیگر بر حسب میكروگرم در میلی لیتر (mcg/mL) گزارش میکنند. این دو با ضریب ۱۰ با یکدیگر متفاوت هستند.
افزایش بالاروندهی سطح (هنگامی که سالیسیلات بیشتری مصرف نکردهاید) نشان میدهد که هنوز غلظت سالیسیلات به اوج خود نرسیده است. در یک فرد سالم، اوج غلظت سالیسیلات ۲ ساعت پس از مصرف رخ میدهد. با این وجود، در موارد بلع زیاد قرصها، تودههای سخت و جامد (بتنی شدن) میتوانند تشکیل شوند و زمان رسیدن به اوج غلظت خونی را شش ساعت یا بیشتر به تأخیر بیندازند. تأخیر در سطح اوج نیز میتواند در صورت مصرف فرد از سالیسیلات فرم "رودهای" یا فرم "رهاسازی پایدار" رخ دهد. پایین آمدن سطح سالیسیلات نشان میدهد که مقدار اضافی توسط بدن حذف شده و حالت ازدیاد دوز دارو در حال برطرف شدن است. این حالت با مشاهده دو سطح کاهش یابنده سالیسیلات پس از رسیدن به نقطه اوج غلظت دارو است.
در شرایط اضطراری ممکن است آزمایش سالیسیلات همراه با آزمایشهای دیگر انجام شود، مانند:
- گازهای شریانی و الکترولیتها برای ارزیابی اکسیژن رسانی و تعادل اسید و باز
- نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین برای ارزیابی عملکرد کلیه
- آنالیز ادرار برای کنترل pH ادرار
- گلوکز برای تشخیص قند خون پایین
- پنل کبدی برای ارزیابی عملکرد کبد (AST ، ALT)
- پروفایل انعقادی برای ارزیابی لخته شدن خون (PT ، PTT، شمارش پلاکت)
توجه داشته باشید که بسیاری از داروهای نسخه دار و یا بدون نسخه حاوی سالیسیلات، در ترکیب با سایر داروها هستند. همزمان بیش از یک دارو که حاوی سالیسیلات است را مصرف نکنید. آسپرین را نباید بدون مشورت با پزشک در دراز مدت مصرف کرد و هرگز نباید آن را به کودکان یا نوجوانان بدهید، مگر اینکه توسط پزشک تجویز شده باشد.
آسپرین را نباید با نوشیدنیهای الکلی مصرف کرد زیرا این امر می تواند خطر خونریزی از معده را افزایش دهد. اگر مشکوک به مصرف بیش از حد آسپرین هستید، برای فرد مبتلا به دنبال مراقبتهای پزشکی باشید.
سالیسیلاتها از جمله آسپرین در گروه داروهایی به نام NSAID (داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی) قرار دارند. افراد مبتلا به آسم و پولیپ بینی ممکن است نسبت به سالیسیلاتها و سایر NSAIDها حساسیت بالایی داشته باشند. به علاوه، استفاده از NSAIDs در افراد مبتلا به بیماری کلیه یا کبد، اختلالات خونریزی، سایر داروهای حاوی سالیسیلات و زنانی که باردار یا شیرده هستند، توصیه نمیشود.
تجزیه بافت عضلانی (رابدومیولیز) ممکن است گاهی به عنوان عارضه مسمومیت با سالیسیلات رخ دهد.
تست Trinder یک آزمایش غربالگری است که ممکن است برای غربالگری وجود سالیسیلات در ادرار استفاده شود. اگر آزمایش مثبت باشد، ممکن است آزمایش وجود سالیسیلات در خون انجام شود.
اگر گاهی اوقات برای تسکین درد، و یا روزانه یک قرص با دوز کم و تحت نظر پزشک از آسپرین استفاده میکنید و هیچ عارضه جانبی را تجربه نمیکنید، در این صورت معمولاً لازم به انجام آزمایش نیست.
بیشتر افراد نیازی به انجام این آزمایش نخواهند داشت مگر اینکه به طور تصادفی مقادیر قابل توجهی آسپرین یا سالیسیلاتهای دیگر را مصرف کنند و یا اینکه در صورت بروز عوارض جانبی ممکن است به انجام این آزمایش نیاز پیدا کنند.
مصرف گاه به گاه آسپرین برای تسکین درد در دوزهای توصیه شده، معمولاً عارضه ای ایجاد نمیکند. ممکن است مصرف منظم آسپیرین در دوزهای بالاتر که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده میشود، علائم و عوارض دیگری مانند افزایش خطر خونریزی را ایجاد کند.
در صورتی که مصرف آسپرین ضروری تشخیص داده شود باید به صورت منظم (مثلاً روزانه) تحت نظارت پزشک باشد. آسپرین با دوز پایین که برای کاهش خطر حمله قلبی استفاده میشود به طور کلی بی خطر است، اما حتی این نوع استفاده باید با تجویز پزشک صورت گیرد.
خیر، معمولاً نیازی به کنترل با آزمایش سالیسیلات نیست، زیرا خطر سمیت کم است. با این حال ممکن است از آزمایشی که عملکرد پلاکتها را اندازه گیری میکند، برای تعیین اینکه آیا این نوع درمان برای کاهش خطر حمله قلبی موثر بوده است یا خیر، استفاده شود. آسپرین با جلوگیری از فعال شدن پلاکتها و یا جمع شدن (تجمع) پلاکتها برای جلوگیری از لخته شدن خون و حملات قلبی فعالیت میکند. از تستهای عملکرد پلاکت گاهی برای نظارت بر درمان ضد پلاکت از جمله آسپرین استفاده میشود. برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره، به مقاله آزمایشات عملکرد پلاکت مراجعه کنید.
ارتباطی بین استفاده از آسپرین برای درمان علائم بیماریهای ویروسی مانند آنفلوانزا، آبله مرغان و ایجاد سندرم ری پیدا شده است (بیماری که با آسیب حاد مغزی و اختلال عملکرد کبد مشخص شده و میتواند کشنده باشد). آسپرین هرگز نباید به کودکان داده شود مگر اینکه توسط پزشک توصیه شده باشد.
بنیاد ملی سندرم ری، انجمن جراحی عمومی ایالات متحده، سازمان غذا و دارو، مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها و آکادمی اطفال آمریکا ، هیچکدام استفاده از آسپرین یا سایر محصولات حاوی آسپرین را برای درمان بیماریهای تب دار در کودکان زیر ۱۹ سال توصیه نمیکنند .
فردی که علائم مسمومیت با سالیسیلات را نشان میدهد باید به اورژانس منتقل شود. برای مسمومیت با سالیسیلات پادزهری در دسترس نیست، بنابراین هدف از درمان این است که از جذب بیشتر دارو جلوگیری شود و یا جذب آن متوقف شود و از طرف دیگر با اقدامات درمانی حذف داروی جذب شده تسریع گردد.
نوع و میزان درمان بر اساس شدت مسمومیت است. در صورت مصرف بیش از حد و شک در وجود مقداری از دارو در معده، ممکن است زغال فعال (گاهی چندین نوبت) تجویز شود. این ماده باعث جذب داروی باقیمانده در معده میشود و از جذب بیشتر آن در بدن جلوگیری میکند. برای اصلاح عدم تعادل اسید و باز و الکترولیت ممکن است بیکربنات داده شود. یک محلول حاوی بیکربنات ممکن است به صورت داخل وریدی (IV) داده شود تا با افزایش PH ادرار، باعث حذف دارو از طریق ادرار شود. ممکن است داروهای دیگری برای کمک به درمان علائم تجویز شود. همودیالیز بیشتر در موارد مسمومیت مزمن مورد استفاده قرار میگیرد.