آزمایش سرعت رسوب گلبول‌های قرمز یا آزمایش سدیمان

میزان رسوب گلبول‌های قرمز (سدیمان) یک آزمایش نسبتاً ساده، ارزان و غیر اختصاصی است که سال‌هاست برای کمک به تشخیص التهاب مرتبط با شرایطی مانند عفونت‌ها، سرطان‌ها و بیماری‌های خودایمنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گفته می‌شود سدیمان یک آزمایش غیر اختصاصی است زیرا یک نتیجه بالا اغلب نشان دهنده وجود التهاب است اما به پزشک نمی‌گوید که التهاب دقیقا در کجا و کدام ناحیه از بدن است یا علت ایجاد آن چیست. غیر از التهاب، شرایط دیگری نیز می‌توانند آزمایش سدیمان را تحت تاثیر قرار دهند. به همین دلیل، این آزمایش به طور معمول همراه با آزمایش‌های دیگر، مانند C-reactive protein انجام می‌شود.

سدیمان برای کمک به تشخیص برخی بیماری‌های التهابی خاص، از جمله بیماری التهابی شریان گیجگاهی، واسکولیت سیستمیک و پلی میالژیا روماتیکا استفاده می‌شود. (برای اطلاعات بیشتر در این مورد، مقاله واسکولیت را بخوانید.) سرعت رسوب گلبولیِ خیلی زیاد، یکی از یافته‌های با اهمیت است که برای حمایت از تشخیص مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این آزمایش همچنین ممکن است برای پایش بر فعالیت بیماری و پاسخ به درمان در بیماری‌های فوق الذکر و همچنین در برخی بیماری‌های دیگر مانند لوپوس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ممکن است در صورت مشکوک بودن به بیماری یا شرایطی که در نقطه‌ای از بدن باعث ایجاد التهاب شده این آزمایش انجام شود. شرایط التهابی بی‌شماری وجود دارند که روی میزان رسوب گلبول‌های قرمز تاثیر می‌گذارند. آرتریت که عامل التهاب و درد در مفاصل است یا علائم گوارشی ناشی از بیماری التهابی روده را می‌توان مثال زد.

وقتی که در یک بیمار علایمی مانند سردرد، درد گردن یا شانه، درد لگن، کم خونی، ضعف اشتها، کاهش بدون علت وزن، و خشکی مفصل وجود داشته باشد که بیماری‌هایی مانند پلی میالژی روماتیکا، واسکولیت سیستمیک یا التهاب شریان گیجگاهی را مطرح می‌کند، پزشک آزمایش سدیمان را درخواست می‌کند. این آزمایش همچنین در فواصل منظم برای کمک به نظارت در روند پیشرفت یا بهبود این بیماری‌ها می تواند درخواست شود.

قبل از انجام یک بررسی جامع برای تشخیص بیماری، پزشک ممکن است بخواهد آزمایش سدیمان را تکرار کند.

نتیجه آزمایش سدیمان به صورت میلی‌متر ارتفاع مایع شفاف (پلاسما) گزارش می‌شود که پس از یک ساعت (میلی‌متر در ساعت) در قسمت بالای لوله ظاهر می‌شود.

از آنجا که سدیمان یک آزمایش غیر اختصاصی برای التهاب است و عوامل دیگرهم آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند، نتایج باید همراه با سایر یافته‌های بالینی، سابقه سلامتی فرد و نتایج سایر آزمایشات تفسیر شود. در صورت مطابقت نتایج سدیمان با یافته‌های بالینی، پزشک ممکن است بتواند تشخیص مشکوک را تأیید یا رد کند. 

تنها یک آزمایش سدیمان بالا، بدون هیچ گونه علائم بیماری خاصی، معمولاً اطلاعات کافی برای تصمیم‌گیری پزشکی را بدست نخواهد داد. علاوه بر این، یک نتیجه طبیعی التهاب یا بیماری را رد نمی‌کند.

افزایش متوسط مقدار سدیمان​​ نه تنها در یک فرآیند التهاب، بلکه در کم خونی، عفونت، بارداری و افزایش سن نیز اتفاق می‌افتد.

سدیمان بسیار زیاد معمولاً یک علت واضح دارد، مانند عفونت شدید که با افزایش گلوبولین‌ها مشخص می‌شود، یا ممکن است علل دیگر مانند پلی میالژیا روماتیکا یا التهاب شریان گیجگاهی داشته باشد. 

یک پزشک، باتوجه به علائم فرد، از آزمایش‌ای دیگری مانند کشت خون استفاده می‌کند. افراد مبتلا به میلومای مولتیپل (متعدد) یا ماکروگلوبولینمیای والدنشتروم (تومورهایی که مقادیر زیادی ایمونوگلوبولین ایجاد می‌کنند) به طور معمول سدیمان بسیار بالایی دارند حتی اگر التهاب نداشته باشند. 

هنگام کنترل یک وضعیت با گذشت زمان، افزایش سدیمان ممکن است نشان دهنده افزایش التهاب یا پاسخ ضعیف به یک درمان باشد. سدیمان‌های طبیعی یا کاهش یافته ممکن است نشان دهنده پاسخ مناسب به درمان باشد.

این مسئله بستگی به آزمایشگاهی دارد که آزمایش را انجام می‌دهد. معمولا نتایج در همان روز انجام آزمایش بدست می‌آید یا اگر نمونه به آزمایشگاه مرجع ارسال شود، ممکن است بعد از یک الی دو روز نتایج را بدست شما برسانند. 

نتیجه‌ی آزمایش سدیمان به روش کلاسیک بعد از یک ساعت (پس از شروع آزمایش) بدست می‌آید. در روش‌های جدید با استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی نتیجه بعد از 20 الی 30 دقیقه حاصل می‌شود. و اکنون آزمایشات سریع‌تری در دسترس است که از یک روش گریز از مرکز (سانتریفیوژ) استفاده می‌کند و تقریبا در مدت پنج دقیقه می‌توان نتایج را قرائت کرد. این روش جدید برای کوتاه شدن زمان انتظار برای بیماران بخصوص در بخش‌های اورژانس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

التهاب می‌تواند در کوتاه مدت (حاد) یا در مدت زمان طولانی (مزمن) رخ دهد و می‌تواند ناشی از انواع شرایط و بیماری‌های مختلف باشد. برخی از نمونه‌ها عبارتند از:

•  عفونت‌ها 
• آرتریت
•  بیماری‌های خود ایمنی، مانند لوپوس 
• بیماری التهابی روده

پزشک ممکن است همزمان با آزمایش سدیمان، آزمایشCRP همچنین سایر آزمایشات عمومی مانند یک پنل متابولیک جامع (CMP) یا شمارش کامل خون (CBC) را درخواست دهد. ESR و CRP هر دو مشخصه‌ای از التهاب هستند. به طور کلی، مقدار رسوب گلبول‌های قرمز (آزمایش سدیمان) چه با شروع التهاب و چه با برطرف شدن آن به سرعتِ آزمایش CRP تغییر نمی‌کند. CRP به اندازه سدیمان تحت تأثیر فاکتورهای مختلف قرار نمی‌گیرد و بنابراین نشانگر بهتری برای تشخیص التهاب می‌باشد. با این حال، از آنجا که سدیمان، آزمایش ساده‌ای است که به راحتی انجام می‌شود، بسیاری از پزشکان  برای بررسی وجود التهاب، از سدیمان به عنوان آزمایش اولیه استفاده می‌کنند.

نمونه‌هایی از آزمایشات دیگر که ممکن است براساس علائم شما درخواست شود شامل آنتی بادی ضد هسته‌ای (ANA)، فاکتور روماتوئید (RF)، فیبرینوژن یا الکتروفورز پروتئین‌های سرم است. افزایش سدیمان به طور روتین نتیجه دو نوع پروتئین، گلوبولین‌ها یا فیبرینوژن است. باتوجه به سابقه پزشکی، علائم و نشانه‌ها، و آنچه را که پزشک بعنوان علت در نظر دارد، ممكن است سطح فیبرینوژن (پروتئینی لخته كننده كه نشانگر دیگری از التهاب است) و الکتروفورز پروتئین‌های سرم را برای تعیین اینکه کدام یک از این فاکتورها (یا هر دو) باعث افزایش سدیمان شده است، درخواست کند. در صورت مشکوک شدن به عفونت شدید، ممکن است کشت خون نیز انجام شود.

تغییرات در تست سدیمان ممکن است نشان دهنده وجود عفونت و یا کاهش عفونت یا التهاب باشد. اگر به بیماری التهابی مزمن مبتلا هستید، ممکن است با توجه به شدت یا روند بالینی وضعیت شما  آزمایش سدیمان نوسان داشته باشد.

پایین بودن مقدار سدیمان را می‌توان در شرایطی که رسوب طبیعی گلبول‌های قرمز خون را مهار می‌کند، مانند تعداد بسیار زیاد گلبول‌های قرمز خون(پلی سیتمی)، تعداد بسیار زیاد گلبول‌های سفید خون (لکوسیتوز) و برخی از ناهنجاری‌های پروتئینی مشاهده کرد. برخی تغییرات در شکل سلول‌های قرمز (مانند سلول‌های داسی شکل در کم خونی داسی شکل) نیز باعث کاهش مقدار سدیمان می‌شود. مقدار رسوب گلبول‌های قرمز در زنان بطور طبیعی نسبت به مردان بالاتر است و حالت قاعدگیِ ماهانه و بارداری می‌توانند باعث افزایش موقت آن شوند. در اطفال، آزمایش سدیمان برای تشخیص وپایش در کودکان مبتلا به آرتریت روماتوئید یا بیماری کاوازاکی استفاده می‌شود.