آزمایش مایع مفصلی

آزمایش مایع سینوویال ممکن است برای کمک به تشخیص علت التهاب مفصل، درد، تورم و تجمع مایع درخواست شود. بیماری‌ها و شرایط تأثیرگذار بر یک یا چند مفصل (و مایع مفصلی) را می‌توان به چهار دسته اصلی تقسیم کرد:

•  بیماری‌های عفونی - آن‌هایی که توسط باکتری‌ها، قارچ‌ها یا ویروس‌ها ایجاد می‌شوند. این عوامل ممکن است از مفصل منشأ بگیرند یا از جاهای دیگر بدن در آنجا پخش شوند. این شرایط شامل آرتریت سپتیک حاد و مزمن است.
•  خونریزی‌ - اختلالات خونریزی ویا آسیب مفصلی می‌تواند منجر به ورود خون در مایع سینوویال شود. این امر معمولاً در افراد مبتلا به اختلالات انعقادی خونِ درمان نشده مانند هموفیلی یا بیماری فون ویلبراند وجود دارد. 
• بیماری‌های التهابی 
•  شرایطی که باعث تشکیل و تجمع کریستال در مایع مفصلی می‌شود مانند نقرس (بلورهای سوزنی‌شکل اسید اوریک) و نقرس کاذب (بلورهای پیرو فسفات کلسیم دی هیدرات). این‌ها به‌طور معمول پا و ساق پاها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. 
• شرایطی که باعث التهاب مفصل می‌شوند، مانند سینوویت، یا سایر واکنش‌های ایمنی بدن. این موارد ممکن است شامل اختلالات خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس باشد.
•  بیماری‌های تخریب‌کننده – مانند استئوآرتریت (آرتروز)

تجزیه و تحلیل مایع سینوویال ممکن است هنگامی درخواست شود که پزشک به شخصی که دچار یک وضعیت یا بیماری درگیر بین یک یا چند مفصل شده است، مشکوک باشد.

 این آزمایش ممکن است زمانی درخواست شود که کسی ترکیبی از علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشد: 

• درد مفصل
•  قرمز بودن مفصل
•  التهاب و تورم مفصل
•  تجمع مایع سینوویال

گاهی اوقات ممکن است این آزمایش برای پایش و نظارت بر شخصی که مبتلا به بیماری مفصلی شناخته شده است، درخواست شود.

مایعات سینوویال معمولاً حاوی مقدار کمی گلوکز و پروتئین هستند و ممکن است دارای تعداد کمی گلبول سفید و گلبول‌های قرمز باشند. 

انواع ناهنجاری‌های مفصلی از جمله آرتروز، آرتریت روماتوئید، نقرس و عفونت (آرتریت سپتیک) وجود دارد که می‌تواند باعث التهاب، تورم، تجمع مایع مفصلی و گاهی خونریزی در یک یا چند مفصل شود. این شرایط می‌تواند تحرک را محدود کند و در صورت عدم درمان، به طور دائمی به مفاصل آسیب برساند. نتایج آزمایشات انجام شده روی نمونه مایع سینوویال ممکن است شامل موارد زیر باشد:

 ویژگی‌های فیزیکی - ظاهر طبیعی نمونه مایع سینوویال معمولاً به شرح زیر است:

•  زرد کمرنگ (کهربایی)
• شفاف
• نسبتا چسبناک یا غلیظ – قطره‌های آن از سر سوزن "رشته"‌ای به طول چند اینچ را ایجاد می‌کند.

تغییر در خصوصیات فیزیکی ممکن است سرنخی از بیماری موجود را فراهم کند، مانند:

• مایع با چسبناکی کم‌تر ممکن است همراه با التهاب مشاهده شود. 
• مایع سینوویال ابری ممکن است وجود میکروب‌ها، گلبول‌های سفید خون یا کریستال‌ها را نشان دهد. 
• مایع سینوویال مایل به قرمز ممکن است وجود خون را نشان دهد، اما در مایع سینوویال ابری نیز ممکن است تعداد افزایش یافته ای از گلبول‌های قرمز وجود داشته باشد.

مفصل بیمار ممکن است همزمان با بیش از یکی از این تغییرات فیزیکی تحت تأثیر قرار گیرد.

 آزمایشات شیمیایی – آزمایشات بیوشیمیایی که ممکن است روی نمونه‌های مایع سینوویال انجام شود شامل موارد زیر است:

• گلوکز- به طور معمول اندکی کم‌تر از سطح گلوکز خون است، در التهاب و عفونت مفصل به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
•  پروتئین- در عفونت باکتریایی افزایش می‌یابد.
• اسید اوریک – در بیماری نقرس افزایش می‌یابد.

 معاینه میکروسکوپی - مایع سینوویال نرمال تعداد کمی گلبول سفید و گلبول قرمز دارد اما فاقد میکروب یا کریستال است. آزمایشگاه‌ها ممکن است قطره‌های مایع سینوویال را مورد بررسی قرار داده و یا از سانتریفیوژ مخصوص (سایتوسانتریفیوژ) برای تمرکز سلول‌های مایع در ته لوله آزمایش استفاده کنند. نمونه‌ها روی لام قرار می‌گیرند، رنگ آمیزی اختصاصی می‌شوند و انواع مختلف سلول‌های موجود ارزیابی می‌شوند. 

• تعداد کل سلول‌ها - تعداد سلول‌های قرمز و سفید در نمونه شمارش می‌شوند. افزایش گلبول‌های سفید ممکن است با عفونت و با شرایطی مانند نقرس و آرتریت روماتوئید دیده شود. 
• شمارش افتراقی گلبول‌های سفید درصد انواع مختلف لکوسیت‌ها را تعیین می‌کند. تعداد بیش‌تری از نوتروفیل‌ها ممکن است با عفونت‌های باکتریایی دیده شود. حضور بیش از ٪۲ ائوزینوفیل ممکن است بیماری لایم، آرتریت انگلی، بیماری روماتوئید یا آرتریت سل را نشان دهند.
•  مایع سینوویال در زیر نور پلاریزه ارزیابی می‌شود تا وجود بلورها و انواع کریستال‌های موجود را تشخیص دهد. بلورهای سوزنی شکل اورات مونوسدیم با نقرس و کریستال‌های پیرو فسفات کلسیم با نقرس کاذب مرتبط هستند. 

آزمایشات بیماری عفونی - علاوه بر آزمایشات شیمی، در صورت مشکوک بودن به عفونت، ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز برای جستجوی میکروب‌ها انجام شود. 

• رنگ‌آمیزی گرم امکان مشاهده مستقیم باکتری‌ها یا قارچ‌ها را در زیر میکروسکوپ فراهم می‌کند. در مایع سینوویال نباید هیچ میکروبی وجود داشته باشد. 
• آزمایش کشت و آزمایش حساسیت برای تعیین نوع میکروب‌ها درخواست می‌شود. در صورت وجود باکتری، می‌توان تست حساسیت در برابر آنتی‌بیوتیک‌های خاصی را برای درمان ضد میکروبی انجام داد. اگر میکروب وجود نداشته باشد، عفونت را رد نمی‌کند. ممکن است تعداد کمی وجود داشته باشد یا به دلیل آنتی‌بیوتیک درمانیِ قبلی، رشد آن‌ها مهار شده باشد.

 سایر آزمایشات مربوط به بیماری‌های عفونی که کم‌تر درخواست داده می‌شوند شامل تست "باسیل اسید فست" است. این آزمایش برای وجود مایکوباکتریوم ممکن است به تشخیص سل کمک کند. روش‌های آزمایش مولکولی برای مایکوباکتریوم سل حساس‌تر و اختصاصی‌تر از کشت‌‌های سنتی است و همچنین ممکن است انجام شود.

برای مقایسه غلظت‌های موجود در مایع سینوویال ممکن است آزمایش اسید اوریک خون یا ادرار یا آزمایش گلوکز خون درخواست شود. اگر پزشک شک کند که فردی به یک عفونت سیستمیک مبتلا شده است، ممکن است علاوه بر آزمایش مایعات سینوویال، کشت خون نیز درخواست شود. آسیب مفصل، جراحی و تعویض مفصل می‌تواند خطر ابتلا به عفونت در مفصل را افزایش دهد.

آرتروسنتز برداشتن مایع مفصلی از مفصل با کمک سرنگ و سوزن است. پزشک معالج با استفاده از بی‌حس‌کننده موضعی سوزن را به فضای بین استخوان‌ها وارد می‌کند و مایع سینوویال را جمع‌آوری می‌کند.

بله. گاهی اوقات برای تخلیه مایع مفصلی اضافی - برای از بین بردن فشار در مفصل و یا کمک به درمان عفونت انجام می‌شود. بعضی اوقات داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها برای کمک به کاهش التهاب و یا تسکین درد به مفصل وارد می‌شوند.