آزمایش بی‌کربنات

آزمایش بی کربنات (یا CO₂ کل) معمولاً همراه با سدیم، پتاسیم و کلرید به‌عنوان بخشی از یک پانل الکترولیت درخواست داده می‌شود که در یک پانل متابولیک پایه (BMP) و یک پانل متابولیک جامع (CMP) قرار دارد. سطح بی کربنات محاسبه شده نیز ممکن است به‌عنوان بخشی از پنل گاز خون گزارش شود.

پنل الکترولیت ممکن است برای کمک به تشخیص، بررسی و کنترل بر عدم تعادل الکترولیت یا عدم تعادل اسید-باز (pH) (اسیدوز یا آلکالوز) درخواست شود. این آزمایشات ممکن است به عنوان بخشی از یک معاینه بهداشتی معمول یا برای کمک به بررسی و کنترل بر انواع بیماری‌های مزمن یا حاد، مانند:

• بیماری کلیوی
• بیماری کبد
• اختلالات ریوی
• فشار خون بالا (پرفشاری خون)

هنگامی که اسیدوز یا آلکالوز شناسایی می‌شود، آزمایشات بی کربنات و گازهای خون ممکن است برای بررسی شدت عدم تعادل pH درخواست شود. این آزمایش‌ها به تعیین اینکه آیا اساساً علت تنفسی است (به دلیل عدم تعادل بین مقدار اکسیژن ورودی و CO₂ آزاد شده) یا متابولیک (به دلیل عدم تعادل در مقدار اسید تولید شده توسط بدن یا توانایی کلیه‌ها برای حذف اسید از بدن) درخواست می‌شود. این آزمایش‌ها همچنین به کنترل بر درمان کمک می‌کنند تا زمانی که تعادل اسید-باز بازیابی شود.

آزمایش بی کربنات ممکن است هنگام انجام معاینات روتین درخواست شود.

این آزمایش همچنین ممکن است در مواقعی که  اسیدوز یا آلکالوز مورد تردید است یا زمانی که یک بیماری حاد با علائمی مانند:

• استفراغ طولانی مدت یا اسهال
• ضعف، خستگی
• دشواری در تنفس (دیسترس تنفسی)

هنگامی که شما بیماری یا وضعیتی دارید یا در حال مصرف دارویی هستید که می‌تواند باعث عدم تعادل الکترولیت شود، ممکن است در فواصل منظم، آزمایش الکترولیت ها درخواست شوند.

سطح بی کربنات معمولاً همراه با نتایج سایر آزمایشات انجام شده در همان زمان، مانند سایر الکترولیت‌ها، تفسیر می‌شود.

سطح بی کربنات که بالاتر یا پایین‌تر از حد طبیعی است ممکن است به این معنی باشد که بدن در حفظ تعادل اسید-باز خود با مشکل مواجه است. این مشکل یا به دلیل عدم حذف دی اکسید کربن از طریق ریه‌ها یا کلیه ها است و یا شاید به دلیل عدم تعادل الکترولیت، به ویژه کمبود پتاسیم رخ می‌دهد.

هر دوی این حالت‌ها به دلیل طیف وسیعی از شرایط باعث ایجاد عدم تعادل می‌شوند.

نمونه‌هایی از شرایط که می‌توانند باعث کاهش سطح بی کربنات شوند عبارتند از:

• بیماری آدیسون
• اسهال مزمن
• کتواسیدوز دیابتی
• اسیدوز متابولیک
• آلکالوز تنفسی که می تواند در اثر هیپرونتیلاسیون ایجاد شود
• شوک
• بیماری کلیوی
• مسمومیت با اتیلن گلیکول یا متانول
• مصرف بیش از حد سالیسیلات (آسپرین)

نمونه‌هایی از شرایط که می‌توانند باعث افزایش سطح بی کربنات شوند عبارتند از:

• استفراغ شدید و طولانی مدت یا اسهال
• بیماری های ریوی، از جمله COPD
• سندرم کوشینگ
• سندرم کان
• آلکالوز متابولیک

محدوده مرجع بی کربنات

محدوده‌های مرجع^۱ ارائه‌شده، نشان‌دهنده یک دستورالعمل نظری است و نباید برای تفسیر نتایج آزمایش شما استفاده شود. احتمالاً بین این اعداد و محدوده مرجع گزارش شده توسط آزمایشگاهی که آزمایش شما را انجام داده است، تفاوت‌هایی وجود دارد. لطفا با کارشناس مربوطه مشورت کنید.

۱. از کتاب درسی شیمی بالینی و تشخیص مولکولی تیتز. ویرایش پنجم، سنت لوئیس: الزویر ساندرز چاپ 2011

نتیجه‌ی تست بی کربنات شما توسط پزشک در چارچوب آزمایشات دیگری که انجام داده‌اید و همچنین عوامل دیگری مانند سابقه پزشکی شما تفسیر می‌شود. یک نتیجه بالا یا پایین ممکن است اهمیت پزشکی داشته یا نداشته باشد. به طور کلی، این مورد زمانی است که مقدار آزمایش فقط کمی بالاتر یا کمتر از محدوده مرجع باشد.

به همین دلیل است که پزشکان ممکن است آزمایشی را روی شما تکرار کنند و به همین دلیل است که ممکن است به نتایج زمان‌های قبلی که همان آزمایش را انجام داده‌اید نگاه کنند.

از سوی دیگر، یک نتیجه خارج از محدوده ممکن است نشان دهنده یک مشکل بوده و مستلزم بررسی بیشتر باشد. پزشک معالج نتایج آزمایش شما را بررسی می کند و تعیین می کند که آیا نتیجه‌ای که خارج از محدوده مرجع قرار می‌گیرد برای شما معنی مهمی دارد یا خیر.

آزمایش‌های گاز خون که در آن نمونه‌ی خون به جای ورید از شریان گرفته می‌شود، می‌تواند اطلاعات بیشتری در مورد تعادل اسید و باز به پزشک ارائه کند. آن‌ها می‌توانند به پزشک شما بگویند که آیا ریه‌های شما به درستی کار می‌کنند تا اکسیژن و دی اکسید کربن را در سطوح سالم نگه دارند یا خیر.

اگر بی کربنات شما بالا یا پایین باشد، پزشک شما علت اصلی را شناسایی و درمان می‌کند.

به‌عنوان مثال، بی کربنات بالا ممکن است ناشی از آمفیزم باشد، که ممکن است با اکسیژن درمانی و داروها درمان شود، یا به دلیل اسهال یا استفراغ شدید، که با درمان علت اسهال یا استفراغ برطرف می شود.

به عنوان مثال، بی کربنات کم ممکن است به دلیل کتواسیدوز دیابتی ایجاد شود، که می تواند تا حدی با جایگزینی مایعات و الکترولیت‌ها و انسولین درمانی برطرف شود.

برخی از داروها ممکن است سطوح بی کربنات را افزایش دهند از جمله فلودروکورتیزون، باربیتورات‌ها، بی کربنات‌ها، هیدروکورتیزون، برخی از دیورتیک‌ها و استروئیدها.

داروهایی که ممکن است سطوح بی کربنات را کاهش دهند عبارتند از متی سیلین، نیتروفورانتوئین، تتراسایکلین، دیورتیک های تیازیدی، تریامترن، مهارکننده های کلسیم، داروهای ضد ویروسی/HIV و اسید والپروئیک.