برای تشخیص سطح بالای لاکتات در خون، که ممکن است نشانه کمبود اکسیژن (هیپوکسی) یا وجود سایر شرایطی باشد که باعث تولید بیش از حد لاکتات، یا پاکسازی ناکافی لاکتات از خون می‌شود.
این آزمایش برای غربالگری وضعیت سلامتی استفاده نمی‌شود.
نمونه‌خون از ورید بازویی گرفته می‌شود. گاهی ممکن است نمونه‌خون شریانی از شریان گرفته شود.
ممکن است نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی توسط پزشک گرفته شود.
سطوح لاکتات خون معمولاً یا بدون استفاده از تورنیکت یا با تورنیکتی که در طول خون‌گیری باید بست بماند گرفته می‌شود. استفاده از تورنیکت و رهاسازی و فشار دادن مشت می‌تواند سطح لاکتات را در نمونه خون افزایش دهد.
به طور کلی، خیر. تنها در برخی موارد، پزشک ممکن است از شما بخواهد که چند ساعت قبل از آزمایش ورزش نکنید یا 8 تا 10 ساعت قبل از آزمایش از خوردن یا نوشیدن چیزی غیر از آب خودداری کنید.
لاکتات یکی از موادی است که حین تبدیل مواد غذایی به انرژی، توسط سلول‌ها تولید می‌شود (متابولیسم سلولی) و بیشترین میزان تولید در ماهیچه‌ها اتفاق می‌افتد. بسته به pH، گاهی اوقات به شکل اسید لاکتیک وجود دارد. با این وجود، با حفظ pH خنثی توسط بدن، بیشتر آن به شکل لاکتات در خون وجود دارد. در این آزمایش میزان لاکتات در خون یا به ندرت در مایع مغزی نخاعی (CSF) اندازه گیری می‌شود.
معمولا، سطح لاکتات در خون و CSF پایین است. هنگامی که اکسیژن کافی در سطح سلولی وجود ندارد یا هنگامی که راه اصلی تولید انرژی در سلول‌های بدن مختل می‌شود، لاکتات بیش از حد توسط سلول‌های ماهیچه‌ای، گلبول‌های قرمز‌خون، مغز و سایر بافت‌ها تولید می‌شود. لاکتات اضافی می‌تواند منجر به اسیدوز لاکتیک شود.
محل اصلی تولید انرژی در داخل سلول‌ها در میتوکندری‌ها که نیروگاه‌های کوچک قدرت هستند در درون بیشتر سلول‌های بدن اتفاق می‌افتد. میتوکندری‌ها از گلوکز و اکسیژن برای تولید ATP (آدنوزین تری‌فسفات)، منبع اصلی انرژی بدن استفاده می‌کنند. به این فرآیند، تولید انرژی هوازی می‌گویند.
هرگاه سطح اکسیژن سلولی کاهش یابد یا میتوکندری‌ها به درستی کار نکنند، بدن باید برای متابولیسم گلوکز و تولید ATP به انرژی کم‌تری روی می‌آورد. این حالت تولید انرژی بی‌هوازی نامیده می‌شود و محصول فرعی اولیه اسید لاکتیک است که توسط کبد پردازش (متابولیزه) می‌شود.
هنگامی که اسید لاکتیک سریع‌تر از آن‌که کبد بتواند آن را تجزیه کند تولید شود، می‌تواند در بدن و خون تجمع یابد.
لاکتات اضافی ممکن است یکی یا ترکیبی از موارد زیر را نشان دهد:
هنگامی که تولید اسید لاکتیک به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد، گفته می‌شود فرد مبتلا به هیپرلاکتاتمیا است که با تجمع اسید لاکتیک بیشتر می‌تواند به اسیدوز لاکتیک برسد. بدن اغلب می‌تواند اثرات هایپر لاکتاتمی را جبران کند، اما اسیدوز لاکتیک می تواند آنقدر شدید باشد که تعادل اسید/باز (pH) فرد را مختل کرده و علائمی مانند ضعف عضلانی، تنفس سریع، تهوع، استفراغ، تعریق و حتی کما ایجاد کند.
شرایط متعددی وجود دارد که می‌تواند باعث افزایش سطح لاکتات شود.
"نتیجه آزمایش به چه معناست؟" در سوالات متداول زیر برای اطلاعات بیشتر بخوانید.
آزمایش لاکتات خون در درجه اول برای کمک به تعیین اینکه آیا فرد مبتلا به اسیدوز‌لاکتیک است (یعنی سطح لاکتات آنقدر بالا است که تعادل اسید و باز (pH) فرد را مختل می‌کند)، درخواست می‌شود.
ممکن است آزمایش لاکتات مایع مغزی نخاعی (CSF)، همراه با آزمایش لاکتات خون، برای تمایز بین مننژیت ویروسی و باکتریایی درخواست شود.
هنگامی که فردی علائم و نشانه‌های اکسیژن ناکافی (هیپوکسی) را دارد، ممکن است آزمایش لاکتات انجام شود، مانند:
آزمایش ممکن است زمانی درخواست شود که شخصی علائم و نشانه‌هایی داشته باشد که پزشک مشکوک به سپسیس، شوک، حمله قلبی، نارسایی احتقانی شدید قلب، نارسایی کلیه یا دیابت کنترل نشده است.
آزمایش لاکتات ممکن است در ابتدا با آزمایش‌های دیگر برای بررسی وضعیت فرد درخواست شود. اگر لاکتات به طور قابل توجهی افزایش یابد، ممکن است در فواصل زمانی برای پایش بر وضعیت درخواست شود.
هنگامی که فرد علائم و نشانه‌های مننژیت مانند سردردهای شدید، تب، هذیان و از دست دادن هوشیاری را دارد، اندازه‌گیری میزان لاکتات در خون و مایع نخاع ممکن است درخواست شود.
سطح بالای لاکتات در خون به این معنی است که بیماری یا شرایطی که فرد دارد باعث تجمع لاکتات می‌شود. به طور کلی، افزایش بیشتر لاکتات به معنی شدت بیشتر بیماری است.
هنگامی که با کمبود اکسیژن همراه است، افزایش لاکتات می‌تواند نشان دهد که اندام‌ها به درستی کار نمی‌کنند.
با اینحال، وجود لاکتات اضافی جنبه‌ی تشخیصی ندارد. پزشک باید سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و نتایج سایر آزمایشات تشخیصی فرد را در نظر بگیرد تا علت و تشخیص علت زمینه‌ای یا بیماری زمینه‌ای مشخص شود.
شرایط مختلفی می‌تواند باعث افزایش سطح لاکتات شود. این شرایط با توجه به مکانیسم ایجاد اسیدوز‌لاکتیک به دو گروه تقسیم می‌شوند.
نوع اول اسیدوز‌لاکتیک که شایع ترین نوع است، ممکن است به دلیل شرایطی باشد که باعث می‌شود فرد نتواند اکسیژن کافی را تنفس کند (جذب اکسیژن ناکافی در ریه‌ها) و/ یا باعث کاهش جریان خون و در نتیجه کاهش انتقال اکسیژن به بافت‌ها (کاهش پرفیوژن بافت) می‌شود. نمونه هایی از علل نوع اول عبارتند از:
اسیدوز‌لاکتیک نوع دوم که به تحویل اکسیژن مربوط نمی‌شود بلکه نشان دهنده تقاضای بیش از حد برای اکسیژن یا مشکلات متابولیکی است. نمونه‌هایی از علل نوع دوم عبارتند از:
هنگامی که کسی برای اسیدوز‌لاکتیک یا هیپوکسی تحت درمان قرار می‌گیرد، کاهش غلظت لاکتات در طول زمان نشان دهنده پاسخ به درمان است.
وقتی فردی علائم و نشانه‌های مننژیت را نشان می‌دهد، افزایش قابل توجه سطح لاکتات مایع مغزی نخاعی نشان دهنده مننژیت باکتریایی است در حالی که سطوح طبیعی یا کمی افزایش یافته بیشتر به دلیل مننژیت ویروسی است.
آزمایش لاکتات سطح لاکتات خون را در یک زمان معین اندازه‌گیری می‌کند. سطح طبیعی لاکتات نشان می‌دهد که فرد اسیدوز‌لاکتیک ندارد، اکسیژن کافی در سطح سلولی وجود دارد یا علائم و نشانه‌های آن ناشی از اسیدوز‌لاکتیک نیست.
افزایش سطح لاکتات ممکن است با کمبود تیامین (ویتامین B1) مشاهده شود. برخی از داروها، از جمله متفورمین و داروهای HIV، می توانند باعث افزایش سطح لاکتات شوند.
خیر با این وجود، اگر سطح بالای لاکتات شما به دلیل یک بیماری زمینه‌ای است که می‌تواند برطرف شود، مانند دیابت کنترل نشده یا ماده‌ای که می‌توان از آن دوری کرد، مانند اتانول، ممکن است بتوانید آن را کاهش دهید. در صورت تشخیص بیماری، مانند اختلال متابولیک، رعایت رژیم درمانی تجویز شده باید سطح لاکتات شما را کنترل کند. اگر افزایش ناشی از شرایط موقتی مانند شوک یا عفونت باشد، پس از برطرف شدن شرایط معمولاً به حالت عادی برمی‌گردد.
تصور می‌شود اندازه‌گیری لاکتات خون شریانی دقیق‌تر باشد و چون از تورنیکت استفاده نمی‌شود، عموما تحت تأثیر فرآیند جمع‌آوری قرار نمی‌گیرد. پزشک ممکن است به این دلایل یا به دلیل اینکه نمونه‌ای برای گروهی از آزمایشات دیگر به نام گازهای خون شریانی (ABGS) در همان زمان جمع‌آوری شود و بنابراین می‌تواند برای همه آزمایش‌ها از یک نمونه خون شریانی استفاده کند. زمانی که دیگر آزمایشات خون شریانی درخواست نمی‌شود، پزشک ممکن است لاکتات وریدی را درخواست کند زیرا ارزیابی کافی از سطح لاکتات فرد را ارائه می‌دهد و گرفتن نمونه نیز راحت‌تر است.
بله. لاکتات را می‌توان با استفاده از یک دستگاه کوچک دستی مانند قند‌سنج در محل مراقبت (کنار تخت بیمار) بدون نیاز به آزمایشگاه اندازه‌گیری کرد. این نوع کنترل، به عنوان مثال، در بخش‌های اورژانس و واحدهای مراقبت‌های ویژه که نتایج سریع برای مراقبت از بیماران حاد ضروری است، مفید است. با این وجود، از آنجا که روش‌های اندازه‌گیری متفاوت است، نتایج آزمایشات لاکتات در بالین بیمار ممکن است با نتایج آزمایشات انجام شده در آزمایشگاه قابل مقایسه نباشد.
نسبت لاکتات/پیروات یک نتیجه محاسبه شده است که ممکن است برای تمایز بین علل اسیدوز لاکتیک استفاده شود.
پیروات ماده‌ای است که توسط سلول‌ها در فرآیند تولید انرژی تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. میتوکندری‌های درون سلول‌ها گلوکز را در یک سری مراحل متابولیزه می‌کند تا ATP، منبع انرژی بدن را تولید کند. یکی از مراحل شامل پیروات است و مرحله بعدی به اکسیژن نیاز دارد. هنگامی که سطح اکسیژن پایین است، پیروات تجمع می‌یابد و به لاکتات تبدیل می‌شود و در نتیجه تجمع لاکتات و اسیدوز لاکتیک ایجاد می‌شود. یک علت جایگزین زمانی است که عملکرد میتوکندری مختل شود و مسیر قطع شود و در نتیجه پیروات افزایش یابد و در نتیجه لاکتات بیشتر شود. نسبت لاکتات/پیروات در این موارد زیاد خواهد بود.
با این وجود، برخی اختلالات مادرزادی (خطاهای ذاتی متابولیسم) وجود دارد که در آن‌ها پیروات به لاکتات تبدیل نمی‌شود. یک مثال کمبود پیروات دهیدروژناز است. در این موارد، پیروات تجمع می‌یابد، سطح خون بالا و نسبت لاکتات به پیروات کم می‌شود.