Logo

آزمایش خون مخفی در مدفوع

اسامی مترادف: آزمایش ایمیونوشیمیائی مدفوع (Fecal Immunochemical Test) ، تست گایاک (Guaiac-based FOBT) ، خون مخفی مدفوع (Stool Occult Blood) ، تست خون مخفی در مدفوع(Fecal Occult Blood Test) ، FOBT ، gFOBT ، FIT ، iFOBT ، Hemoccult

چرا آزمایش انجام می شود؟

 برای غربالگری خونریزی دستگاه گوارش، که ممکن است شاخصی برای سرطان روده بزرگ باشد .

چه زمانی باید آزمایش انجام شود؟

  • هنگامی که شک به خونریزی در دستگاه گوارش وجود دارد.
  • انجمن سرطان آمریکا غربالگری سرطان روده بزرگ را در سنین ۴۵ تا ۷۵ سال توصیه می کند، در حالی که گروه ویژه خدمات پیشگیرانه‌ی ایالات متحده و کارگروه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده (USPSTF) غربالگری را از ۵۰ سالگی توصیه می‌کنند.

نمونه مورد نیاز ؟

نمونه مدفوع مورد نیاز است. 

روش نمونه گیری بستگی به انتخاب روش آزمایش دارد و نمونه ها ممکن است در خانه جمع‌آوری شوند. 

(برای جزئیات بیشتر به بخش "چه چیزی آزمایش می‌شود؟") مراجعه کنید.

آیا برای انجام این تست به آمادگی خاصی نیاز است؟

برای آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT)، که آزمایش ترجیحی است، هیچ آمادگی خاصی لازم نیست. برای تست خون مخفی مبتنی بر گایاک (gFOBT، FOBT)، لازم است که از مصرف برخی داروها خودداری گردیده و قبل از جمع‌آوری نمونه‌های مدفوع، محدودیت‌های غذایی خاصی رعایت شود.

شرح آزمایش

FIT و FOBT برای آزمایش نمونه‌های مدفوع به منظور جستجوی خون مخفی (occult) طراحی شده‌اند، منظور از خون مخفی، خونی است که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود. اگرچه چندین دلیل احتمالی برای وجود خون در مدفوع وجود دارد، اما یک علت مهم وجود پولیپ یا سرطان در دستگاه گوارش است.

با افزایش سن، شیوع پولیپ‌های روده بزرگ بیشتر می‌شوند، بیشتر پولیپ‌ها خوش خیم هستند و هیچگونه مشکلی در سلامتی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، یک پولیپ خوش‌خیم می‌تواند به یک پولیپ سرطانی تبدیل شود و وقتی که سرطانی شد به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد (متاستاز کند). در صورت تشخیص زود هنگام، سرطان روده بزرگ با موفقیت قابل درمان است. بنابراین تعیین وجود پولیپ‌های پیش سرطانی یا سرطانی بسیار اهمیت دارد.

پولیپ ها به شکلی شبیه انگشت به داخل حفره (لومن) روده بزرگ یا راست روده (رکتوم) رشد می‌کنند. آنها می‌توانند شکننده باشند و به طور متناوب خونریزی کنند، زمانی که مواد غذاییِ زائد هنگام عبور از روده، بر روی آن‌ها مانند برس سائیده می‌شوند به خونریزی می‌افتند. این خون با مدفوع مخلوط می‌شود و هنگامی که مقدار آن کم باشد، تنها با آزمایش خون مخفی قابل تشخیص است. این مقدار کم خون ممکن است اولین و گاهی اوقات تنها علامت پولیپ یا تنها علامت زودرس سرطان روده بزرگ باشد و این مسئله آزمایشات خون مخفی در مدفوع را به ابزار با ارزش غربالگری تبدیل کند. 

دو روش اصلی برای تشخیص خون مخفی در مدفوع وجود دارد. این روش‌ها برای تشخیص هموگلوبین (مولکولی که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد) طراحی شده‌اند. هموگلوبین از دو بخش اساسی به نام "هم" که بخش شیمیائی است و یک قسمت پروتئینی به نام "گلوبین" تشکیل شده است. هر روش بر اساس استفاده از قسمت متفاوتی از مولکول هموگلوبین برای آزمایش طراحی شده است.

  •  آزمایشات روش ایمونوشیمیایی (FIT) برای بخش گلوبین (پروتئین) از ملکول هموگلوبین و به منظور شناسایی اختصاصی گلوبین انسان طراحی شده‌اند. FIT به طور کلی گلوبین موجود در هموگلوبین با منشاء غیر از خود بیمار، مانند گوشت قرمز را تشخیص نمی‌دهد، در نتیجه این روش را نسبت به آزمایش‌های دیگر برتر می‌کند. هموگلوبین ناشی از خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی قبل از رسیدن به بخش‌های تحتانی دستگاه گوارش تجزیه می‌شود و بنابراین خونریزی دستگاه گوارش فوقانی معمولاً توسط FIT تشخیص داده نمی‌شود. با این وجود، بیشتر سازمان‌های بهداشتی، از جمله گروه ویژه خدمات پیشگیرانه‌ی ایالات متحده و انجمن سرطان آمریکا، این آزمایش را برای غربالگری سرطان روده بزرگ توصیه می‌کنند.
  • آزمایش‌های مبتنی بر گایاک (gFOBT، FOBT) قسمت "هم" (غیر پروتئینی) ملکول هموگلوبین خون موجود در مدفوع را اندازه‌گیری می‌کند. از آنجا که قسمت "هم" در ملکول هموگلوبین در خون از منابع مختلف، به لحاظ ساختاری مشترک است، این روش وجود خون از هر منبع را مشخص می‌کند. این به این معنی است که FOBT نه تنها خون فرد مورد آزمایش بلکه خونِ موجود از هر منبع غذایی دیگری مانند گوشت قرمز اندازه‌گیری می‌کند، در نتیجه باعث نتایج مثبت کاذب می‌شود. در مقایسه با FIT، این روش محدودیت‌های دیگری نیز دارد. برخی از غذاها و داروها می‌توانند در این روش تداخل ایجاد کنند، بنابراین ممکن است از بیمار خواسته شود که چند روز قبل از آزمایش از مصرف آنها خودداری کند. از آنجا که قسمت "هم" از ملکول هموگلوبین در برابر تخریبِ آنزیم‌های روده‌ای مقاوم است، بنابراین خونی که از مناطق دیگر دستگاه گوارش (بعنوان مثال خونریزی زخم معده و خونریزی لثه) وارد مجاری گوارشی شده است را نیز تشخیص می‌دهد. بنابراین برای تشخیص خونریزی از روده بزرگ اختصاصیت کمتری نسبت به روش FIT دارد.

چگونه نمونه برای آزمایش جمع آوری می‌شود؟ 

1- روش خانگی: به طور معمول، یک کیت برای استفاده در خانه به شما ارائه می‌شود. روش جمع‌آوری ممکن است بر اساس دستورالعمل کیت متفاوت باشد. دستورالعمل‌های ارائه شده به همراه کیت را دنبال کنید.

2- روش آزمایشگاهی: ممکن است لازم باشد چندین نمونه مدفوع در روزهای مختلف جمع‌آوری شود و پس از گرفتن آخرین نمونه، همه نمونه‌ها به مطب پزشک یا آزمایشگاه تحویل داده شوند.

  • برای FIT، یک روش معمول استفاده از برس یا وسیله‌ی دیگر برای جمع‌آوری نمونه از سطح مدفوع است، که سپس در یک لوله آزمایش حاوی محلول وارد شده و برای آزمایشگاه ارسال می‌شود. به طور کلی، یک نمونه واحد مورد نیاز است. 
  • برای FOBT مبتنی بر گایاک، پزشک یا آزمایشگاه یک کارت تست ارائه می‌دهند که می‌تواند دارای 1 ، 2 یا 3 بخش باشد. معمولا از کارت سه قسمتی استفاده می‌شود. مدفوع باید در ظروف تمیز جمع‌آوری شود بطوریکه نباید با ادرار یا آب آلوده شود. با استفاده از چوب اپلیکاتور، یک نمونه از سطح مدفوع جمع‌آوری شده و با بالشتک مخصوص روی کارت آزمایش قرار می‌گیرد و اجازه می‌دهید تا خشک شود.

هنگام استفاده از کارت‌هایی که چندین منطقه برای آزمایش دارند، نمونه‌های مربوط به هر منطقه آزمایش در روزهای مختلف جمع‌آوری و نمونه گذاری می‌شود. به عنوان مثال، یک کارت 3 بخشی به 3 نمونه مدفوع احتیاج دارد که هر یک در یک روز متفاوت جمع‌آوری و نمونه گذاری شده است. جمع‌آوری و آزمایش چندین نمونه مدفوع، احتمال وجود سرطان را در صورت وجود افزایش می‌دهد.

آیا برای اطمینان از کیفیت نمونه به آمادگی‌های خاصی برای جمع‌آوری آن نیاز است؟

برای FIT، محدودیت خاصی قبل از آزمایش وجود ندارد. در این آزمایش از آنتی بادی‌ها استفاده می‌شود تا فقط خون انسان که از بخش تحتانی دستگاه گوارش (روده بزرگ) منشاء گرفته تشخیص داده شود.

برای FOBT های گایاک، محدودیت‌های مختلفی وجود دارد که در زیر شرح داده شده‌اند:

  • این آزمایشات بخش "هم" هر نمونه خونی را با هر منبعی که ممکن است در دستگاه گوارش باشد، تشخیص می‌دهد. بنابراین باید اقدامات لازم برای جلوگیری از ورود خون از منابع دیگری به غیر از خونِ خودِ فرد بیمار در دستگاه گوارش، از چند روز قبل از آزمایش انجام شود. این منابع خارجی شامل گوشت‌های مختلف و به ویژه گوشت قرمز است که از خوردن آنها باید اجتناب شود.
  •  ممکن است خونی که از خونریزی لثه ناشی می‌شود (ناشی از اعمال دندانپزشکی یا بیماری لثه) با این آزمایشات تشخیص داده شود. بنابراین از سه روز قبل از شروع به جمع‌آوری نمونه‌های مدفوع از انجام هرگونه عمل دندانپزشکی خودداری کنید. 
  • خونریزی‌های معده مانند زخم نیز باید قبل از آزمایش کنترل شود.
  •  خونریزی در معده ممکن است با استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID ها) مانند آسپیرین، ناپروکسن و ایبوپروفن تحریک شود. در صورتی که از نظر بالینی امکان داشته باشد، از هفت روز قبل از آزمایش از مصرف این داروها خودداری کنید.
  •  این آزمایش برای ایجاد تغییر رنگ که در یک آزمایش مثبت ایجاد می‌شود، به یک واکنش شیمیایی متکی است. غذاهایی مانند کلم بروکلی، شلغم، گل کلم و سیب و داروهایی مانند کلشی سین ممکن است باعث مثبت شدن آزمایش حتی در صورت عدم وجود خون شود (نتیجه مثبت کاذب). اگر  قصد انجام این تست را دارید از غذاها و داروهای فوق از سه روز قبل از جمع‌آوری نمونه و در طول دوره آزمایش خودداری کنید. 
  •  ویتامین C در واکنش شیمیایی تداخل می‌کند و از رنگی که باید هنگام وجود خون تشکیل گردد جلوگیری می‌کند (نتیجه منفی کاذب). از مکمل‌های ویتامین C و آب میوه‌هایی که حاوی ویتامین C هستند، باید از سه روز قبل و هنگام آزمایش خودداری شود.

دستورالعمل‌های ارائه شده توسط پزشک و یا دستورالعمل‌های کیت آزمایش را رعایت کنید. قبل از قطع هرگونه دارو با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که انجام این کار بی‌خطر است.

سوالات متداول

هدف و کاربرد اصلی آزمایش‌های خون مخفی در مدفوع (هر کدام از روش‌های FIT و FOBT) غربالگری پولیپ روده بزرگ یا تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ در افراد با میزان خطر متوسط ​​است. وجود خون در مدفوع ممکن است تنها نشانه‌ی زودرس سرطان روده بزرگ باشد. در صورت تشخیص زود هنگام، درمان می‌تواند بلافاصله شروع شود و شانس معالجه را بهبود بخشد. افرادی که در معرض خطر متوسط برای این سرطان قرار می‌گیرند شامل افرادی هستند که سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ ندارند و یا  بیماری‌های ژنتیکی خاصی ندارند.

با توجه به نظر گروه ویژه خدمات پیشگیرانه ی ایالات متحده، روش FIT به gFOBT ترجیح داده می‌شود زیرا در تشخیص سرطان بهتر عمل می‌کند و قبل از آزمایش به محدودیت‌های رژیم غذایی احتیاج ندارد.

برای افرادی که بیشتر در معرض خطر برای سرطان روده بزرگ هستند، معمولاً کولونوسکوپی برای غربالگری توصیه می‌شود زیرا دقیق‌ترین و کامل‌ترین روش غربالگری موجود است. برای جزئیات بیشتر به مقاله سرطان روده بزرگ یا مقالات غربالگری سلامت برای بالغین و بزرگسالان ۵۰ سال به بالا مراجعه کنید.

استفاده‌ی دوم از آزمایش خون مخفی برای کمک به تعیین علت کم خونی با علت نامشخص است. یعنی اینکه کم خونی که در یک فرد بوجود آمده آیا به دلیل از دست دادن خون از طریق دستگاه گوارش است یا علت دیگری ممکن است داشته باشد، بعنوان مثال ممکن است یک زخم خونریزی دهنده در مجاری گوارشی وجود داشته باشد که موجب از دست رفتن خون بصورت مزمن شده باشد. اگر کسی علائم و نشانه های کم خونی مانند خستگی، کم بودن سطح هموگلوبین و هماتوکریت و یا مدفوع تیره غیرمعمول را داشته باشد، در آن‌صورت پزشک ممکن است آزمایش جستجوی خون مخفی در مدفوع را درخواست کند. همانطور که در بالا ذکر شد، آزمایش خون مخفی می‌تواند خون را از هر قسمت از دستگاه گوارش تشخیص دهد، در حالی که تست شیمیائی خون مخفی (FIT) در موارد خونریزی از قسمت تحتانی دستگاه گوارش قابل اطمینان‌تر است.

انجمن سرطان آمریكا (ACS)، و گروه ویژه خدمات پیشگیرانه‌ی ایالات متحده و کارگروه خدمات پیشگیری آمریكا (USPSTF) هنگامی كه آزمایش خون مخفی (FIT یا FOBT) را به عنوان روش غربالگری برای سرطان روده بزرگ انتخاب می‌كنید، آزمایش سالانه را توصیه می‌كنند. ACS توصیه می‌کند افراد با خطر متوسط، ​​غربالگری را از ۴۵ سالگی آغاز کنند. MSTF و USPSTF توصیه می‌کنند که غربالگری سرطان روده بزرگ از ۵۰ سالگی آغاز شود.

زمانی که کسی دچار کم خونی بدون علت است و ممکن است به علت خونریزی در دستگاه گوارش ایجاد شود، ممکن است پزشک آزمایش FOBT را درخواست کند.

آزمایش منفی خون مخفی مدفوع، به معنی عدم وجود خون در مدفوع در زمان آزمایش است.

برای FIT، یک نتیجه مثبت نشان دهنده خونریزی غیرطبیعی در قسمت تحتانی دستگاه گوارش است. این خونریزی می‌تواند ناشی از سرطان روده بزرگ باشد، و یا علت‌های دیگری مانند زخم، پولیپ یا بواسیر داشته باشد.

برای FOBT مبتنی بر گایاک، یک نتیجه آزمایش مثبت نشان می‌دهد که ممکن است خونریزی غیرطبیعی در جایی از دستگاه گوارش رخ دهد. این از دست دادن خون می‌تواند به دلیل سرطان روده بزرگ یا تومورهای سرطانی باشد. همچنین می‌تواند به دلیل پولیپ‌های خوش خیم، زخم، دیورتیکولوز، بیماری التهابی روده، بواسیر یا خون بلعیده شده در اثر خونریزی لثه یا خون ریزی از بینی باشد.

به هر حال نتیجه مثبتی که از هر کدام از روش‌ها بدست آمده باشد نیاز به پیگیری دارد. این پیگیری معمولاً شامل تصویربرداری مستقیم از روده بزرگ و راست روده است. معمولا کولونوسکوپی  توصیه می‌شود زیرا امکان بررسی روده بزرگ و برداشتن پولیپ‌های پیش سرطانی و یا نواحی سرطانی را که پیدا می‌شود، فراهم می‌کند.

خونریزی، به ویژه از پولیپ و تومور، متناوب است، بنابراین خون در همه نمونه‌های مدفوع به طور یکنواخت توزیع نمی‌شود. گرفتن چندین نمونه در روزهای مختلف احتمال تشخیص خونریزی متناوب را افزایش می‌دهد. این به ویژه در مورد FOBT صدق می‌کند. FIT حساس‌تر است، بنابراین با این روش، یک نمونه معمولاً قابل قبول تلقی می‌شود.

 اگر سرطان یا پولیپ‌ها در طول زمانِ نمونه‌گیری خونریزی نکنند، یک آزمایش خون مخفی (FIT یا FOBT) می‌تواند نتیجه منفی کاذب بدهد.

 در صورت عدم وجود پولیپ یا سرطان روده بزرگ، در صورت خونریزی از منابع دیگر مانند بواسیر، زخم و بیماری التهابی روده، ممکن است نتیجه مثبت کاذب بدست آید. FIT و FOBT را می‌توان در افراد مبتلا به اختلالات شایع هموگلوبین (هموگلوبینوپاتی‌ها) مانند بیماری سلول داسی شکل انجام داد.

یک آزمایش ترکیبی DNA-FIT برای مدفوع وجود دارد. این آزمایش خون مخفی و برخی تغییرات ژنتیکی را در سلول‌های سرطانی که در مدفوع ریخته می‌شوند، تشخیص می‌دهد. دستورالعمل‌های کارگروه چند جامعه‌ای آمریکا در مورد سرطان روده بزرگ، DNA-FIT مدفوع را به عنوان آزمایش ردیف ۲ توصیه می‌کنند. این یک تست ردیف ۲ است زیرا در مقایسه با تست‌های ردیف ۱، یعنی کولونوسکوپی و تست شیمیائی خون مخفیِ سالانه دارای معایبی است. (برای جزئیات بیشتر در مورد گزینه‌های غربالگری به مقاله سرطان روده بزرگ مراجعه کنید.) اگر روش غربالگری DNA-FIT را انتخاب کردید، توصیه می‌شود که در صورت دریافت نتایج منفی، هر ۳ سال یک بار آن را تکرار کنید.

 بله. آزمایش های تصویربرداری وجود دارد که ممکن است برای تشخیص پولیپ های پیش سرطانی و سرطان روده بزرگ استفاده شود. یکی از این روش ها ممکن است به جای غربالگری سالانه با آزمایش خون مخفی مدفوع انتخاب شود:

  • کولونوسکوپی توسط اکثر سازمان‌های بهداشتی به عنوان روش ترجیحی غربالگری سرطان روده بزرگ توصیه می‌شود. این روش شامل بررسی دقیق رکتوم و کل روده بزرگ با استفاده از یک لوله انعطاف پذیر است. اگر پولیپ یا نواحی بالقوه سرطانی پیدا شود، ممکن است در طی انجام عمل کولونوسکوپی برداشته شود و توسط آسیب شناس از نظر سرطان بررسی گردد. کولونوسکوپی برای افراد با خطر متوسط هر ۱۰ سال یکبار توصیه می‌شود. با این حال کولونوسکوپی به آمادگی قابل توجهی نیاز دارد، روشی تهاجمی است و بسیار گران‌تر از آزمایش خون مخفی در مدفوع است. در افرادی که نتایج غیر طبیعی در آزمایش‌های غربالگری مانند FOBT بدست می‌آید، در مرحله ی بعد از کولونوسکوپی به عنوان آزمایش تشخیصی سرطان روده بزرگ استفاده می‌شود.
  • سیگموئیدوسکوپی معاینه رکتوم و قسمت تحتانی روده با وسیله‌ای مجهز به نور است. همچنین امکان برداشتن هرگونه پولیپ را فراهم می‌کند. اگر این روش غربالگری انتخاب شده باشد، هر ۵ تا ۱۰ سال یک بار توصیه می‌شود.
  • CT کولونوسکوپی (کولونوسکوپی مجازی) یک روش کم تهاجم است که از توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) برای تجسم کل روده بزرگ استفاده می‌کند. فاصله غربالگری توصیه شده ۵ سال است.
  • کولونوسکوپی کپسولی روشی است که از کپسولی به اندازه یک کپسول ویتامین (که اندکی بزرگ‌تر از کپسول‌های داروئی معمولی است) استفاده می‌شود که بلعیده می‌شود و حاوی یک دوربین بی‌سیم است که هنگام عبور از دستگاه گوارش، تصاویر را منتقل می‌کند. هنوز شواهد کافی در مورد کیفیت این روش وجود ندارد و به طور گسترده در دسترس نیست. اگر برای غربالگری انتخاب شود، باید هر ۵ سال یک بار انجام شود.

 چندین آزمایش FOBT خانگی در دسترس است و اگرچه نسبتاً حساس هستند، ممکن است پزشکِ معالجِ شما آزمایش انجام شده توسط آزمایشگاه‌ها را ترجیح دهد. متخصصان آزمایشگاه در تفسیر نتایج تجربه‌ی بیشتری دارند و با منابع و علل نتایج منفی کاذب و مثبت کاذب آشنایی بیشتری دارند.

FOBT یا FIT ممکن است قبل و یا بعد از معاینه‌ی انگشتی مقعد برای نشان دادن هر گونه رشد بافتی که ممکن است در رکتوم وجود داشته باشد انجام شوند. معاینه انگشتی مقعد در درجه اول برای بررسی غده پروستات در مردان انجام می‌شود اما امکان معاینه بخش تحتانی راست روده، لگن و شکم را نیز فراهم می‌کند. با این حال، بیشتر سرطان‌های روده بزرگ فراتر از محدوده تشخیصِ معاینه‌ی انگشتی مقعد هستند.

توصیه می‌شود که نتیجه‌ی FOBT یا FIT مثبت توسط کولونوسکوپی دنبال شود، که پزشک را قادر می‌سازد کل روده بزرگ را معاینه کرده و پولیپ‌های پیش سرطانی یا مناطق سرطانی را شناسایی و حذف کند.

تصاویر

© 2020 پل ایده آل پارس. تمام حقوق نزد شرکت پل ایده‌ال پارس محفوظ است.

WWW.MEDPIP.COM