آزمایش ویروس هپاتیت ب

موارد اصلی استفاده از آزمایش‌های ویروس هپاتیت B یا (HBV) عبارتند از:

• برای تعیین اینکه آیا علائم و نشانه‌های حاد، مانند زردی، تب و خستگی به دلیل عفونت هپاتیت B است. دو آزمایش آنتی ژن سطحی هپاتیت B و آنتی بادی IgM بر ضد قسمت هسته‌ای ویروس هپاتیت  B، ممکن است به‌عنوان بخشی از یک پنل حاد هپاتیت ویروسی همراه با آزمایش هپاتیت A  یا (HAV) و هپاتیت C یا (HCV) انجام شود تا مشخص گردد کدام ویروس ممکن است باعث عفونت شده باشد.
• برای تشخیص هپاتیت مزمن HBV
• برای نظارت بر عفونت مزمن هپاتیت B و درمان آن
• برای تشخیص عفونت قبلی برطرف شده‌ی هپاتیت B، در شخصی که ایمنی بدن او به خطر افتاده است (هنگامی که ویروس دوباره فعال می‌شود) یا شخصی که دارای هپاتیت C است و تحت درمان قرار گرفته است.

برخی از دلایل ثانویه برای انجام آزمایشات عبارتند از:

غربالگری عفونت هپاتیت B در جمعیت در معرض خطر یا در اهدا کنندگان خون، تعیین اینکه آیا فردی ناقل است یا خیر، تشخیص عفونتی که برطرف شده و تشخیص اینکه آیا ایمنی بدن به دلیل واکسیناسیون ایجاد شده است یا خیر.

به طور کلی یک مجموعه آزمایش به‌عنوان پنل آزمایشات اولیه برای تشخیص عفونت HBV یا تعیین علت علائم حاد استفاده می‌شود. در حالی که ممکن است مجموعه دیگری از آزمایش‌ها پس از تشخیص، برای نظارت بر پیشرفت احتمالی بیماری، جهت تشخیص حالت مزمن بیماری و یا برای تعیین وضعیت حامل بودن انجام شوند. جدول زیر خلاصه مجموعه آزمایش‌هایی است که برای آزمایش اولیه استفاده می‌شود:

جدول زیر خلاصه آزمایش‌هایی است که ممکن است به‌عنوان پیگیری پس از آزمایش‌های اولیه تشخیص عفونت HBV استفاده شود:

با اینکه آزمایش‌هایی که در بالا توضیح داده شد برای HBV اختصاصی است، ممکن است از سایر آزمایش‌های کبدی مانند آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و گاما-گلوتامیل ترانسفراز (GGT) برای نظارت بر پیشرفت بیماری استفاده شود. در برخی موارد ممکن است برای ارزیابی میزان آسیب به کبد، تکه برداری (بیوپسی) از کبد انجام شود.

آزمایش هپاتیت B ممکن است زمانی انجام شود که کسی علائم و نشانه‌هایی را در ارتباط با هپاتیت حاد داشته باشد تا مشخص شود به دلیل عفونت با HBV است. برخی از این موارد عبارتند از:

• تب
• خستگی
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع، استفراغ
• درد شکم
• ادرار تیره رنگ
• مدفوع کم رنگ
• درد مفصل
• زردی

آزمایش هپاتیت B ممکن است به عنوان آزمایش پیگیری انجام شود در حالی که نتایج آزمایش‌های معمول مانند ALT و یا AST افزایش می‌یابد. بعضی اوقات ممکن است اشکال حاد هپاتیت از این طریق شناسایی شود زیرا ممکن است فقط علائم خفیفی ایجاد کند که می‌تواند با آنفولانزا اشتباه گرفته شود. هپاتیت مزمن غالباً هیچ علامتی ندارد و بیشتر در صورت غیرطبیعی بودن نتایج آزمایشات مربوطه، تشخیص داده می‌شود. هنگامی که کسی در یکی از گروه‌های پر خطر برای هپاتیت مزمن قرار می‌گیرد، ممکن است برای غربالگری از تست آنتی ژن سطحی هپاتیت B یا (HBsAg) استفاده شود.

دستورالعمل‌های منتشر شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها و نیز کالج آمریکایی پزشکان در دسامبر ۲۰۱۷ گروه‌های زیر را از نظر انجام آزمایش HBsAg  توصیه کرده‌اند:

• افراد متولد شده در مناطقی از جهان که شیوع HbsAg بیش از ۲٪ دارند (به عنوان مثال، اکثر ممالک آسیا و آفریقا)
• افرادی که در ایالات متحده متولد شده اما واکسینه نشده‌اند و والدین آن‌ها از منطقه‌ای با شیوع بیش از ۸٪ HbsAg هستند.
• مردان همجنس باز
• افرادی که دارای آنزیم‌های کبدی (ALT و AST) بالا هستند و علت مشخصی ندارند.
• افرادی که شرایط پزشکی خاصی دارند و نیاز به سرکوب سیستم ایمنی بدن آن‌ها است مانند گیرندگان پیوند اعضاء.
• افرادی که در مرحله نهایی بیماری کلیوی قرار دارند.
• زنان حامله
• نوزادانی که از زنان مبتلا به عفونت هپاتیت B متولد شده‌اند.
• افرادی که با یک فرد مبتلا به عفونت هپاتیت B (تماس خانگی) زندگی می‌کنند یا دارای شریک جنسی با HBV هستند.
• مبتلایان به HIV یا HCV
• افرادی که در مراکز اصلاحی زندگی می‌کنند.
• افرادی که مواد مخدر تزریق می‌کنند.
• افرادی که خون، پلاسما، بافت، اندام یا مایع منی اهدا می‌کنند

وقتی از آزمایش‌های هپاتیت B برای پایش افراد مبتلا به عفونت‌های مزمن هپاتیت B استفاده می‌شود، ممکن است این آزمایش‌ها به‌طور منظم انجام شوند. آنتی ژن سطحی هپاتیت B یا (HBsAg) و آنتی ژن e هپاتیت B یا (HBeAg)، غالباً همراه با HBV DNA، معمولاً هر ۶ ماه تا یک سال اندازه‌گیری می‌شود، زیرا در برخی افراد HBeAg (و به ندرت HBsAg) خودبه‌خود از بین می‌روند.

در کسانی که تحت درمان HBV مزمن هستند می‌توان از آزمایش HBeAg و HBV DNA برای تعیین موفقیت درمان استفاده کرد.

آزمایش‌های مربوط به هپاتیت B ممکن است به‌صورت جداگانه انجام شود اما بسته به دلیل آزمایش، اغلب به‌صورت ترکیبی انجام می‌شود. نتایج آزمایش‌ها معمولاً با‌هم ارزیابی می‌شوند. بعضی اوقات تفسیر یک نتیجه به نتیجه آزمایش دیگر بستگی دارد. با این حال همه آزمایش‌ها برای همه افراد انجام نمی‌شود. جدول زیر تفسیرهای احتمالی برخی از الگوهای رایج نتایج را به‌صورت خلاصه بیان می‌کند.

* توجه: برخی از انواع (سویه‌ها) HBV وجود دارد که آنتی ژن e ایجاد نمی‌کند. در مناطقی که این سویه‌های HBV رایج است (در خاورمیانه و آسیا)، آزمایش HBeAg خیلی مفید نیست. در این موارد، نتیجه منفی HbeAg لزوماً به معنای عفونی نبودن فرد نیست. ممکن است فرد به سویه‌ای آلوده شود که آنتی ژن e ایجاد نمی‌کند.

نظارت بر درمان عفونت مزمن: اگر نتایج حاصل از آزمایش اولیه و پیگیری نشان دهد که فرد مبتلا به هپاتیت B مزمن است، ممکن است فرد با دارو درمان شود و با استفاده از آزمایش‌های آنتی ژن HBe و HBs و آنتی بادی و HBV DNA، اثربخشی آن درمان کنترل شود:

• اگر HBsAg در طول درمان منفی شود و آنتی HBs مثبت شود، این حالت معمولاً نشان می‌دهد که درمان موثر است و می‌توان پس از ۱۲-۶ ماه دیگر درمان را قطع کرد.
• اگر HBeAg در طول درمان منفی شود و آنتی HBe مثبت شود، این حالت معمولاً نشان دهنده موثر بودن آن است و ممکن است پس از ۱۲-۶ ماه بعد، درمان قطع شود؛ اگرچه ممکن است ویروس بعداً دوباره ظاهر شود، بنابراین ادامه نظارت لازم است.
• HBV DNA میزان ویروس موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. مقدار زیاد معمولاً به این معنی است که ویروس به‌طور فعال در حال تکثیر است و درمان آن موثر نیست. یک نتیجه کم یا نتیجه‌ای که زیر یک حد پایین گزارش شده باشد (چیزی شناسایی نشده باشد) به این معنی است که ویروس وجود ندارد یا در تعداد کمی وجود دارد که قابل تشخیص نیست. این حالت معمولاً نشان می‌دهد که این روش درمانی در کنترل تکثیر ویروس موثر است. با این حال اگر درمان متوقف شود، ممکن است ویروس دوباره ظاهر شود.

حتی اگر علائمی نداشته باشید، عفونت HBV می‌تواند به کبد شما آسیب برساند و می‌توانید عفونت را به دیگران منتقل کنید. به همین دلیل اگر فکر می‌کنید در معرض HBV قرار گرفته‌اید، مهم است که آزمایش را انجام دهید.

بانک‌های خون، تمامِ خون اهداء شده را برای ویروس هپاتیت B یا (HBV DNA) ، آنتی ژن سطحی هپاتیت B یا (HbSAg) و آنتی بادی هسته هپاتیت B  یا (anti-HBc) غربال می‌کنند. اهداکنندگان از هر واکنش مثبت تایید شده مطلع می‌شوند. افرادی که پس از اهدای خون، اخطار در مورد احتمال ابتلا به هپاتیت B دریافت می‌کنند، باید برای انجام آزمایش‌های بیشتر به پزشک خود مراجعه کنند. پزشک برای تشخیص صحیح و تعیین نیاز به درمان، آزمایش‌های تکمیلی را درخواست می‌دهد.

اگر در معرض HBV باشید و واکسینه نشده باشید، می‌توانید با تزریق ایمیونوگلوبولین هپاتیت (HBIG)B  طی ۲۴ ساعت از عفونت جلوگیری کنید و به‌طور معمول اولین دوز واکسن هپاتیت B نیز به شما داده می‌شود. آزمایشی برای تعیین نوع خاص (استرین) ویروس هپاتیت B که باعث عفونت فرد می‌شود در دسترس است. به این آزمایش، ژنوتیپ HBV می‌گویند. با این حال این آزمایش در حال حاضر عمدتا در محیط‌های تحقیقاتی و نه برای اهداف بالینی استفاده می‌شود.

خیر. پزشک شما تعیین می‌کند که کدام آزمایش یا آزمایش‌ها برای علائم و سابقه شما مناسب است.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کند بزرگسالان در گروه‌های پرخطر واکسینه شوند. برخی از این گروه‌ها شامل افرادی زیر می‌شوند: 

• افرادی که در تماس نزدیک با کسی که به هپاتیت B مبتلا است، می‌باشند.
• شخصی که دیالیز می‌شود.
• کسانی که دچار بیماری مزمن کبدی یا کلیوی هستند.
• افراد مبتلا به HIV یا افرادی که به دنبال درمان سایر بیماری‌های مقاربتی یا درمان دارویی هستند.
• شخصی که به کشورهایی سفر می‌کند که هپاتیت B در آنجا شایع است.
• افرادی که مشغول کار در مراکز مراقبت‌های بهداشتی هستند و احتمال بالقوه برخورد و مواجهه با HBV را دارند.

در صورتی که منع خاصی در سابقه‌ی پزشکی شما وجود نداشته باشد تزریق واکسن، کاری عاقلانه است. به‌طورمنظم به نوزادان، کودکان و نوجوانان یک سری دوز تزریق می‌کنند. اگر قبلاً واکسینه شده‌اید، احتمالاً سال‌های زیادی ایمن خواهید بود، شاید مادام العمر و معمولاً دیگر نیازی به تزریق مجدد واکسن نیست.

هیچ درمان خاصی برای عفونت‌های حاد هپاتیت B وجود ندارد. علائم معمولاً با مراقبت حمایتی درمان می‌شوند. این کار معمولاً شامل اطمینان از استراحت کافی و مایعات کافی و تغذیه مناسب (خوردن و نوشیدن مقادیر کم اما در نوبت‌های بیشتر) است.

اشکال مزمن هپاتیت B ممکن است با داروهای ضد ویروسی مانند اینترفرون، entecavir ، tenofovir ، lamivudine و adefovir درمان شوند. با این حال برخی از داروهای ضد ویروسی می‌توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند و لازم نیست همه افراد تحت درمان قرار گیرند. غالباً افراد مبتلا به هپاتیت مزمن تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرند تا ببینند آیا به سیروز یا سرطان کبد مبتلا می‌شوند یا خیر. مشورت با پزشک در مورد گزینه‌های درمانی و خطرات و مزایای موارد موجود در حال حاضر مهم است.

هپاتیت D یا (HDV) ویروس دیگری است که می‌تواند باعث عفونت کبد شود، اما تنها در صورتی که ویروس هپاتیت B نیز وجود داشته باشد. ممکن است یک فرد به‌طورهم‌زمان به هر دو ویروس آلوده شود (عفونت هم‌زمان) یا ممکن است ابتدا به هپاتیت B آلوده شود و سپس به HDV (یک عفونتِ اضافه شده) آلوده شود. در ایالات متحده، میزان بروز HDV کم است. هیچ واکسنی برای HDV وجود ندارد، اما از آنجا که فقط در صورت وجود HBV باعث ایجاد عفونت می‌شود، ممکن است با واکسن HBV از آن جلوگیری شود.