هنگامی که نتایج آزمایش شمارش کامل خون (CBC) یا نتایج شمارش گلبولهای سفید غیرطبیعی است یا علائم و نشانههایی دارید که پزشک ممکن است آن را مرتبط با شرایطی بداند که بر روی سلولهای خونی شما تاثیر بگذارد.
یک نمونه خون که از ورید بازو گرفته شده یا در نوزادان از طریق پاشنه پای نوزاد گرفته میشود.
خیر.
اسمیر خون، قطرهای از خون است که به نازکی روی لام شیشهای پخش میشود و سپس رنگ آمیزی میشود و سلولهای خونی موجود در لام بررسی و ارزیابی میشود. بهصورت کلاسیک کارشناسان آموزش دیدهی آزمایشگاهی با استفاده از میکروسکوپ به صورت دستی اسمیر خون را بررسی میکنند. امروزه سیستمهای دیجیتال خودکار برای کمک به آنالیز موثرتر لامهای خون در دسترس هستند.
اسمیر خون در واقع یک عکس فوری از سلولهایی است که در زمان بدست آوردن نمونه در خون وجود دارند. اسمیر خون امکان ارزیابی سلولهای زیر را فراهم می کند:
تمامی این سلولها در مغز استخوان تولید شده و بالغ میشوند و در نهایت در صورت لزوم در جریان خون آزاد میشوند. تعداد و نوع هر سلول موجود در خون پویا است اما به طور کلی توسط بدن در محدوده خاصی حفظ میشود.
قطره خون روی اسلایدی که برای اسمیر خون استفاده می شود، حاوی میلیونها گلبول قرمز، هزاران گلبول سفید و صدها هزار پلاکت است. آزمایش اسمیر خون:
انواع بیماریها و شرایط میتواند بر تعداد و ظاهر سلولهای خونی تأثیر بگذارد. از معاینه اسمیر خون میتوان برای حمایت از یافتههای سایر آزمایشات و معاینات استفاده کرد. به عنوان مثال، گلبولهای قرمزی که نسبت به حالت طبیعی کوچکتر و کم رنگتر به نظر میرسند، ممکن است از نتایج دیگری که نشان دهنده نوعی کم خونی است، پشتیبانی کنند. به طور مشابه، وجود لکوسیتهای که کاملاً بالغ نشدهاند ممکن است به اطلاعات آزمایشهای دیگر برای کمک به تشخیص عفونت، بدخیمی یا سایر شرایط کمک کند.
از اسمیر خون اغلب به عنوان آزمایش پیگیری برای نتایج غیر طبیعی در شمارش کامل خون (CBC) برای بررسی انواع مختلف سلولهای خونی استفاده میشود. ممکن است برای کمک به تشخیص یا پایش بر شرایط بیشماری که بر جمعیت سلولهای خون تأثیر میگذارد، استفاده شود.
زمانی، تقریباً همه کسانی که CBC داشتند، برای آنها اسمیر خون تهیه میشد. با توسعه ابزارهای پیچیده و خودکار شمارش سلولهای خونی، اکنون ارائه یک شمارش افتراقی خودکار به صورت روتین درآمده است. اگر نتایج حاصل از شمارش خودکار سلول و یا شمارش افتراقی آنها وجود گلبولهای سفید نابالغ، غیرمعمول یا غیرطبیعی، گلبولهای قرمز خون یا پلاکت را نشان دهد یا اگر دلیلی وجود دارد که حضور سلولهای غیرطبیعی مورد تردید است، در آن صورت ممکن است یک اسمیر خون لازم باشد که تهیه گردد.
از اسمیر خون اغلب برای دسته بندی یا شناسایی شرایطی که یک یا چند نوع سلول خون را تحت تأثیر قرار میدهد و همچنین برای پایش بر افرادی که تحت این شرایط تحت درمان قرار میگیرند، استفاده میشود. بسیاری از بیماریها، اختلالات و کمبودها وجود دارد که میتواند بر تعداد و نوع سلولهای خونی تولید شده، عملکرد و طول عمر آنها تأثیر بگذارد. به عنوان مثال میتوان به کم خونی، نئوپلاسمهای میلوپرولیفراتیو، اختلالات مغز استخوان و سرطان خون اشاره کرد.
معمولاً فقط سلولهای طبیعی، بالغ یا تقریباً بالغ در جریان خون آزاد میشوند، اما شرایط خاصی میتوانند مغز استخوان را ترغیب کنند تا سلولهای نابالغ یا غیرطبیعی را در گردش خون آزاد کند. هنگامی که تعداد یا نوع قابل توجهی از سلولهای غیرطبیعی وجود دارد، یک بیماری یا شرایطی مطرح میشود و پزشک را به انجام آزمایشهای بیشتر ترغیب میکند.
نمونههایی از علائم و نشانههایی که ممکن است نشان دهنده یکی از این اختلالات خونی باشد عبارتند از:
هنگامی که فردی تحت درمان یا کنترل بیماری مربوط به سلولهای خونی است ممکن است به طور مرتب اسمیر خون درخواست شود.
یافتههای حاصل از بررسی اسمیر خون به خودی خود همیشه تشخیصی نیست و بیشتر نشان دهنده احتمال یا وجود یک بیماری زمینهای، شدت آن و نیاز به انجام آزمایشهای تشخیصی بیشتر است. نتایج این ارزیابی با نتایج CBC و سایر تستهای آزمایشگاهی و همچنین علائم و نشانههای بالینی فرد مورد آزمایش در نظر گرفته میشود.
نتایج یک اسمیر خون به طور معمول شامل توصیف ظاهر گلبولهای قرمز خون، گلبولهای سفید خون و پلاکتها و همچنین هر گونه ناهنجاری است که ممکن است در لام (اسلاید) دیده شود.
گلبولهای قرمز
گلبولهای قرمز طبیعی و بالغ از نظر اندازه یکنواخت هستند (قطر ۸-۷ میکرومتر) و فاقد هستهای هستند که اکثر سلولهای دیگر دارند. آنها گرد هستند و مانند دونات صاف و پهن میشوند و به جای سوراخ در وسط یک فرورفتگی دارند (معقرالطرفین هستند). به دلیل هموگلوبین موجود در داخل گلبولهای قرمز، پس از رنگ آمیزی اسمیرخون، به رنگ صورتی تا قرمز با یک مرکز کم رنگ ظاهر میشوند. هنگامی که ظاهر گلبولهای قرمز (مورفولوژی) طبیعی است، اغلب به صورت نورموکرومیک (رنگ طبیعی) و نورموسیت (اندازه طبیعی) گزارش میشود.
با وجود اینکه هر کدام از گلبولهای قرمز کامل نیستند، اما حضور تعداد قابل توجهی از سلولها که از نظر شکل یا اندازه متفاوت باشند ممکن است وجود بیماری را نشان دهند. برخی از مواردی که می توانند گلبولهای قرمز خون را تحت تأثیر قرار دهند شامل موارد زیر است:
ممکن است یک یا چند بی نظمی گلبولهای قرمز در اسمیر خون دیده شود. دو نمونه عبارتند از:
برای جزئیات بیشتر در مورد بی نظمیهای گلبول قرمز به بخش زیر مراجعه کنید.
گلبولهای سفید خون
به عنوان بخشی از بررسی اسمیر خون، ممکن است یک شمارش دستی WBC انجام شود. به طور معمول، حداقل 100 WBC بر اساس نوع، بررسی و دسته بندی میشود. درصد هر نوع محاسبه میشود. علاوه بر این، ظاهر (مورفولوژی) و مراحل رشد گلبولهای سفید مورد توجه قرار میگیرد. سلولهای سفید خون هستهای دارند که توسط سیتوپلاسم احاطه شده است. تمام لکوسیتها از سلولهای بنیادی مغز استخوان گرفته میشوند. در مغز استخوان، آنها به دو گروه تقسیم میشوند: سلولهای میلوئیدی و لنفاوی. آنها به پنج نوع مجزا از گلبولهای سفید بالغ میشوند.
به آنهایی که در سیتوپلاسمشان گرانول دارند گرانولوسیت نیز گفته میشود (از سری میلوئیدی هستند) و شامل موارد زیر است:
غیر گرانولوسیتها عبارتند از:
بسیاری از بیماریها و شرایط میتوانند بر تعداد مطلق یا نسبی WBC ها و ظاهر آنها در اسمیرخون تأثیر بگذارند. نمونههایی از برخی شرایط عبارتند از:
برای اطلاعات بیشتر در مورد گلبولهای سفید به بخش زیر مراجعه کنید.
پلاکت
این قطعات سلولی هستند که از سلولهای بزرگ مغز استخوان به نام مگاکاریوسیت ایجاد میشود. با آزاد شدن از مغز استخوان، آنها به صورت قطعاتی در خون محیطی ظاهر میشوند. وقتی به رگ خونی صدمه وارد شود یا خونریزی دیگری وجود داشته باشد، پلاکتها فعال شده و شروع به تجمع در کنار یکدیگر میکنند، این تجمع پلاکتی آغاز روند لخته شدن خون است.
باید تعداد کافی پلاکت برای کنترل خونریزی وجود داشته باشد. اگر تعداد آنها خیلی کم باشد یا عملکرد صحیحی نداشته باشند، توانایی تشکیل لخته مختل میشود و میتواند یک وضعیت تهدید کننده زندگی باشد. در برخی افراد پلاکتهای زیادی تولید می شود که ممکن است منجر به تداخل در جریان خون شود و خطر ابتلا به لخته خون را در فرد افزایش دهد. همین افراد ممکن است خونریزی نیز داشته باشند زیرا بسیاری از پلاکتهای اضافی ممکن است ناکارآمد باشند حتی اگر طبیعی به نظر برسند.
شمارش پلاکت معمولاً بخشی از آزمایش CBC است. تعداد غیرطبیعی کم یا تعداد زیاد پلاکتها ممکن است با تهیه اسمیر خون بیشتر بررسی شود تا بهصورت مستقیم هرگونه ناهنجاری در شکل یا اندازه مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند. به عنوان مثال، همانطور که مغز استخوان در حال فعالیت برای جبران کاهش پلاکتها است، پلاکتهای بزرگ یا پلاکتهای عظیم ممکن است دیده شود، اما این موارد را می توان در نئوپلاسمهای میلوپرولیفراتیو یا ترومبوسیتوپنی ایمنی، وضعیتی که در آن سیستم ایمنی به طور نامناسب آنتی بادیهایی علیه پلاکت میسازد، نیز مشاهده کرد.
شمارش خون و مورفولوژی نیز میتواند در زمان بیماری یا استرس و بعد از انتقال خون تحت تأثیر قرار گیرد.
یافته های مربوط به اسمیر خون که غیر طبیعی است، معمولاً برای بررسی و تفسیر بیشتر به یک آسیب شناس ارجاع می شود، که اغلب با تجربه زیادی در مطالعه خون (خون شناسی) است. بسته به نتایج، ممکن است برای پیگیری و تشخیص قطعی، سایر بررسیهای خونی یا حتی بررسی آسپیره مغز استخوان و بیوپسی انجام شود.
اگرچه در ایالات متحده غیر معمول است اما ممکن است از اسمیر خون برای کمک به تشخیص مالاریا، بیماری ناشی از یک نوع انگل خون استفاده شود. انگل ممکن است در هنگام بررسی اسمیر خون در زیر میکروسکوپ دیده شود. مالاریا معمولاً فقط در مسافرانی ممکن است دیده شود که از مناطقی که انگل شیوع دارد (بومی) بازگشته باشند.
بسته به یافتههای CBC و اسمیر خون و شرایطی که پزشک شما به آن مشکوک است، آزمایش پیگیری ممکن است شامل آزمایشاتی از جمله:
اسمیرخون به صورت روتین است، اما شمارشگر اتوماتیک سلولهای خون، معمولا گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکتها را بر اساس شکل، اندازه و خصوصیات الکتریکی یا نورسنجی بررسی میکند. در هر نوع سلول و تعداد آنها تنوع و اختلافی میتواند وجود داشته باشد. استفاده از یک ابزار خودکار اغلب میتواند وجود سلولهای غیر طبیعی را تشخیص دهد اما توانایی طبقه بندی قطعی آنها را ندارد. قطعات سلولی و تودههای پلاکت، به ویژه اگر اندازه آنها بزرگ باشد، به اشتباه بهعنوان گلبول سفید شمارش میشوند، بنابراین شمارش گلبولهای سفید را به صورت کاذب بالا میبرد. یک فرد آزمایشگاهی میتواند این ناهنجاریها را در اسمیر خون مشاهده و شناسایی و بطورمناسب آنها را طبقه بندی کند.
به صورت سنتی بررسی و تفسیر اسمیر خون به صورت دستی و با استفاده از میکروسکوپ انجام میشود که زمان بر است. اکنون سیستمهای مورفولوژی دیجیتال خودکار برای کمک به آنالیز موثرتر اسمیرهای خون در دسترس هستند.
از تکنیک خاصی برای پخش کردن قطره خون در سطح یک لام شیشهای به شکل "اثر انگشت" استفاده میشود. در امتداد لبههای این اثر انگشت سلولها فقط یک لایه ضخامت دارند. این اجازه میدهد تا سلولهای این ناحیه به صورت جداگانه و انفرادی شمارش و در زیر میکروسکوپ بررسی شوند.
جزئیات مربوط به بی نظمیهای گلبول قرمز (مورفولوژی RBC)
اندازه
شکل
رنگ
ساختارهای غیر طبیعی درون گلبولهای قرمز
جزئیات مربوط به گلبول های سفید خون
نوتروفیلها
نوتروفیلها (نوتروفیلهای سگمنتد، segs، سلولهای پلی مورفونوکلئری، polys یا PMNs نیز نامیده میشوند) حدود ۱۲ میکرون قطر دارند و عملکرد آنها بلعیدن و نابود کردن ارگانیسمهای مهاجم است. آنها به طور معمول حدود ۷۰-۵۰٪ از تعداد کل WBC در خون کودکان بزرگتر و بزرگسالان را تشکیل میدهند و ممکن است دارای دو تا پنج لوب هستهای باشند که توسط یک رشته نازک از مواد هستهای به یکدیگر متصل شدهاند. این نوع WBC ممکن است در هنگام عفونت، بدخیمی یا استرس شدید به تعداد بیشتری دیده شود. سیتوپلاسم نوتروفیلها کم رنگ است و غالباً حاوی گرانولهای کوچک صورتی تا بنفش است. این گرانولها (گرانولهای اختصاصی و گرانولهای آزوروفیلیک) حاوی آنزیمها و پروتئینهای خاصی هستند که میکروبها را خنثی یا نابود میکنند. باندها نوتروفیلهای نابالغ با هسته u شکل هستند.
آنومالیهای نوتروفیلها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
لنفوسیتها
لنفوسیتها نسبتاً کوچک (۱۰-۷ میکرومتر) و گرد هستند. هسته به طور کلی در ارتباط با مقدار سیتوپلاسم بزرگ است. سیتوپلاسم آبی کمرنگ است و به طور معمول فقط بخش کوچکی از لنفوسیت ها گرانول دارند. هسته اکثر لنفوسیتها از نظر ظاهری صاف و آبی تیره است.
دو نوع عمده لنفوسیت وجود دارد، سلول B و سلول T، اما نمیتوان آنها را هنگام مشاهده در زیر میکروسکوپ با استفاده از روشهای استاندارد رنگ آمیزی تشخیص داد. سلولهای B را میتوان با استفاده از رنگ آمیزیهای آنتی بادی اختصاصی لیبله شده با یک ماده فلورسنت و همراه با یک ابزار خاص به نام فلوسیتومتر، از سلولهای T تمایز داد. سلولهای B آنتی بادیهای خاصی ایجاد میکنند در حالی که سلولهای T میتوانند سلولهای B را فعال کرده و همچنین ارگانیسمهای مهاجم را شناسایی و از بین ببرند. لنفوسیتها به طور معمول حدود ۲۰٪ تا ۴۰٪ از کل تعداد WBC در بزرگسالان و نسبت بیشتری در نوزادان و کودکان خردسال تشکیل میدهند.
ائوزینوفیلها
ائوزینوفیلها دو یا سه لوب درهسته خود دارند و در سیتوپلاسم خود حاوی گرانولهای مشخص مایل به قرمز / نارنجی هستند. آنها اغلب در پاسخهای آلرژیک و عفونتهای انگلی نقش دارند. به طور معمول فقط در حدود ۴-۱٪ WBCها در خون ائوزینوفیل هستند.
مونوسیتها
مونوسیتها بزرگترین اندازه گلبولهای سفید هستند و کمتر از ۶٪ در خون طبیعی وجود دارد. از ویژگی آنها دارای سیتوپلاسم خاکستری آبی فراوان هستند که از نظر شکل نامنظم است و دارای هستهای تا شده است. عملکرد اصلی مونوسیتها، بلعیدن میکروبها و پاسخ دادن به عفونت و التهاب با ترشح پروتئینهای خاص (مونوکینها) است که میتواند باکتریها را غیرفعال کند. در صورت تحریک توسط سایتوکینها، مونوسیتها میتوانند از خون خارج شده و به ماکروفاژهای بافتی تبدیل شوند.
بازوفیلها
بازوفیلها دارای هستهای چند لوب هستند و تعداد زیادی گرانول آبی تیره (که حاوی هیستامین هستند) در سیتوپلاسم خود دارند. فقط حدود ۱٪ از لکوسیتها بازوفیل هستند. افزایش تعداد بازوفیلها ممکن است در طی پاسخهای آلرژیک، کولیت اولسراتیو، سینوزیت مزمن، آبله مرغان یا بعد از واکسیناسیون مشاهده شود. افزایش قابل توجهی در سرطان خون میلوئیدی مزمن دیده میشود.