آزمایش حاملگی (hCG)

آزمایشات hCG بارداری که نتیجه مثبت یا منفی (کیفی) ارائه می‌دهند وجود هورمون گنادوتروپین جفتی را تشخیص می‌دهند. این آزمایشات ممکن است توسط آزمایشگاه، در مطب پزشک یا در خانه با استفاده از کیت تست بارداری انجام شود. روش‌ها اندکی متفاوت هستند اما در بیشتر موارد، نوار آزمایش را که آغشته به معرف است در نمونه ادراری که در یک ظرف مناسب جمع‌آوری شده، غوطه‌ور کرده یا در معرض جریان ادرار فرد مورد آزمایش قرار می‌دهند. یک خط رنگی (یا تغییر رنگ) در مدت زمان تعیین شده برای هر روش کاری (معمولاً حدود ۵ دقیقه)، ظاهر می‌شود. برای دستیابی به نتایج دقیق، لازم است که به‌دقت دستورالعمل‌های آزمایش را رعایت کنید. اگر تست منفی باشد، اغلب چندین روز بعد تکرار می‌شود. از آنجا که میزان هورمون گنادوتروپین جفتی به سرعت افزایش می‌یابد، یک آزمایش منفی اولیه می‌تواند در این بازه زمانی مثبت شود.

آزمایش کمی hCG که اغلب بتا β-hCG ، hCG تامیده می‌شود، میزان هورمون گنادوتروپین جفتی موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش ممکن است برای موارد زیر استفاده شود: 

• برای تائید حاملگی
• همراه با آزمایش پروژسترون به تشخیص حاملگی خارج رحمی کمک می‌کند.
• به تشخیص و پایش بر بارداری که ممکن است در حال شکست باشد کمک می‌کند.
• برای کنترل وضعیت مادر بعد از سقط جنین استفاده می‌شود

از اندازه‌گیری hCG خون همراه با چند آزمایش دیگر، ممکن است به عنوان بخشی از غربالگری ناهنجاری‌های جنین استفاده شود. برای اطلاعات بیشتر در این مورد، به آزمایشات غربالگری سندرم داون سه ماهه اول یا غربالگری سرم مادران در سه ماهه دوم مراجعه کنید.

آزمایش کمی hCG نیز ممکن است به عنوان نشانگر تومور در برخی از سرطان‌ها استفاده شود. برای اطلاعات بیشتر در این باره، به تست تومور مارکر hCG مراجعه کنید.

گاهی اوقات، اگر زنی تحت معالجه پزشکی قرار گیرد، یا داروهای خاصی را بخواهد مصرف کند یا آزمایشات دیگری مانند اشعه ایکس انجام شود که ممکن است به کودک در حال رشد آسیب برساند، از آزمایش hCG برای غربالگری بارداری استفاده می‌شود. این کار معمولاً برای کمک به تأیید باردار نبودن زن انجام می‌شود و در اکثر موسسات این یک روال عادی است که قبل از مداخله پزشکی، مانند یک عمل جراحی، که می‌تواند به‌طور حتم به جنین آسیب برساند، از تمام بیماران زن  تست بارداری از روی نمونه ادرار یا خون انجام می‌شود.

 برای تأیید بارداری، زمان آزمایش بستگی به دقت فرد در مورد سیکل قاعدگی مورد انتظارش وهمچنین روش مورد استفاده در آزمایش دارد. به‌طور کلی، آزمایش خون حساسیت بیشتری نسبت به آزمایش ادرار دارد و می‌تواند دو روز قبل از شروع سیکل قاعدگی‌اش انجام شود. آزمایش hCG ادرار یا خون تا ۱۰ روز بعد از تاخیر در دوره قاعدگی به طور قابل اعتماد انجام می‌شود. حتی با استفاده از آزمایش ادرار، زن ممکن است همان روزی که قاعدگی‌اش به تاخیر افتاده حاملگی‌اش را تعیین کند اما نتیجه آن می‌تواند به طور کاذب منفی باشد.

 اگر آزمایش اول منفی اما همچنان حاملگی مورد تردید باشد، ممکن است آزمایش چند روز بعد دوباره تکرار شود. زمانی که پزشک می‌خواهد بارداری خارج رحمی را شناسایی یا رد کند یا وضعیت زنی را بعد از سقط جنین بررسی کند آزمایش‌های کمی hCG خون لازم است طی چندین روز به طور مکرر انجام شود. در این گونه موارد، یک زن ممکن است در ابتدا علائم و نشانه‌های طبیعی بارداری را تجربه کند اما سپس ممکن است علائم دیگری پدید آید که نشان می‌دهد بارداری طبق انتظار پیش نمی‌رود.

برخی از علائم و نشانه‌های حاملگی خارج رحمی شامل موارد زیر است: 

• خونریزی غیرطبیعی از واژن - به دلیل اینکه زن باردار است، ممکن است قاعدگی منظمی نداشته باشد اما ممکن است دچار خونریزی خفیف یا لکه بینی با حاملگی خارج رحمی شود.
•  درد در قسمت پائین کمر
•  درد یا گرفتگی عضلات پایین شکم یا یک طرف لگن

در صورت عدم درمان، علائم و نشانه‌ها بدتر می‌شوند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند: 

• سرگیجه، ضعف
• احساس ضعف یا غش کردن 
• فشار خون پایین 
• درد در ناحیه شانه 
• درد ناگهانی و شدید در ناحیه لگن
•  تب، علائم شبیه آنفولانزا 
• استفراغ 

ناحیه پیرامون حاملگی نابجا ممکن است پاره شود و شروع به خونریزی کند و در صورت عدم تشخیص می‌تواند منجر به ایست قلبی و مرگ شود.

آزمایش hCG ممکن است قبل از انجام یک روش پزشکی یا درمانی که ممکن است در دوران بارداری مضر باشد انجام گردد.

نتیجه منفی hCG به این معنی است که احتمالا زن باردار نیست. با این حال، آزمایشاتی که در اوایل بارداری خیلی زود انجام می‌شود، قبل از اینکه سطح hCG قابل توجهی وجود داشته باشد، ممکن است نتایج منفی کاذب به‌دست آید. 

اگر احتمال زیادی برای بارداری وجود دارد، آزمایش ممکن است در عرض یک هفته تکرار شود. hCG مثبت به این معنی است که زن احتمالاً باردار است. با این حال، بعد از یائسگی یا در صورت مصرف مکمل‌های هورمونی، آزمایشات مثبت کاذب ممکن است رخ دهند. سطح خون hCG در خانمی با حاملگی خارج رحمی معمولاً با سرعت کم‌تری نسبت به حالت حاملگی طبیعی افزایش می‌یابد.

در یک حاملگی طبیعی، میزان هورمون hCG در چهار هفته اول بارداری  هر ۴۸ تا ۷۲ ساعت دو برابر می‌شود، سپس تا ۶ هفته بعدی در هر ۹۶ ساعت دو برابر می‌شود. کسانی که بارداری ناموفق دارند غالبا زمان دو برابر شدن هورمون در خونشان طولانی‌تر می‌شود و یا حتی غلظت hCG  در طول دوره‌ی دو برابر شدن به‌جای افزایش، کاهش خواهد داشت. غلظت hCG به‌دنبال سقط جنین به سرعت کاهش می‌یابد. اگر hCG به میزان غیرقابل شناسایی نرسد، ممکن است بافت باقیمانده‌ی تولید کننده hCG  وجود داشته باشد که باید برداشته شود (اتساع و کورتاژ - D&C).

 سطح بالای hCG ممکن است نشان دهنده‌ی این باشد که زمان حاملگی اشتباه محاسبه شده است، یا اینکه  حاملگی مولار (مول یا بچه خوره) وجود دارد یا اینکه بارداری چند قلویی است.

اگر ادرار خیلی رقیق باشد یا آزمایش بارداری خیلی زودتر از موعد انجام شود، آزمایش‌های hCG ادرار ممکن است نتیجه منفی کاذب بدهند. داروهای خاصی مانند دیورتیک‌ها و پرومتازین (آنتی هیستامین) ممکن است باعث نتایج منفی کاذب در آزمایش ادرار شوند.

داروهایی مانند آنتی هیستامین‌ها، داروهای ضد اضطراب، ادرار آورها، ضد تشنج‌ها، داروهای ضد پارکینسون، خواب آورها و داروهای آرام بخش ممکن است نتایج مثبت کاذب ایجاد کنند.

 وجود پروتئین در ادرار (پروتئینوریا)، خون در ادرار (هماچوری) یا  مقادیر اضافی از گنادوتروپین هیپوفیزی نیز ممکن است باعث شود آزمایش hCG ادرار، مثبت کاذب شود.

 گزارش‌هایی از نتایج مثبت کاذب hCG خون به‌دلیل وجود انواع خاصی از آنتی بادی‌ها که برخی از افراد تولید می‌کنند یا به‌دلیل قطعات مولکول hCG ممکن است پدید آید. به طور کلی، اگر نتایج سوال برانگیز باشد، ممکن است نتایج با روش دیگری تائید شود.

 آزمایش حاملگی در منزل بسیار شبیه آزمایش کیفی hCG ادرار است که در آزمایشگاه انجام می‌شود، اما مواردی در مورد استفاده از آن وجود دارد که باید توجه داشت:

• آزمایش‌های خانگی دارای دستورالعمل‌های بسیار خاصی هستند که باید صریحاً دنبال شوند. اگر از تست خانگی استفاده می‌کنید، دستورالعمل‌ها را با دقت زیاد انجام دهید.
• در کیت‌های تشخیصی خانگی hCG با مارک‌های مختلف حساسیت‌های متنوعی وجود دارد.
• آزمایشات خانگی گاهی اوقات خیلی زود و بلافاصله بعد از سیکل فراموش شده انجام می‌شود. قبل از آنکه حضور hCG توسط آزمایش ادرار قابل آشکارسازی باشد، معمولاً ۱۰ روز باید از به تاخیر افتادن قاعدگی گذشته باشد.
• در صورت امکان، تمام آزمایشات hCG ادرار باید بر روی اولین نمونه ادرار صبح انجام شود. ادرار بعد از آشامیدن مایعات (قهوه، آب و غیره) رقیق‌تر می‌شود و غلظت hCG ادرار برای دریافت نتایج مثبت بسیار کم می‌شود.

به طور کلی، در صورت استفاده صحیح، در آزمایش خانگی باید همان نتیجه آزمایش hCG ادرار که توسط پزشک انجام می‌شود، به‌دست آید. آزمایش خون برای hCG حساس‌تر از آزمایش hCG ادرار است، بنابراین گاهی اوقات یک آزمایش خون، بارداری را نشان می‌دهد درحالی که نتیجه‌ی آزمایش ادرار منفی است.

از آنجا که hCG به‌طور معمول در ادرار یک زن غیر باردار تشخیص داده نمی‌شود، hCG ادرار برای تأیید بارداری کافی است. این کار را می‌توان با آزمایش کیفی hCG خون نیز انجام داد. با این حال، گاهی اوقات مهم است که بدانیم چه مقدار hCG برای بررسی حاملگی خارج رحمی مشکوک یا  نظارت پس از سقط وجود دارد.

 در این شرایط، پزشک آزمایش کمی hCG خون را درخواست می‌دهد.

hCG ادرار تقریباً با همان میزان hCG سرم کاهش می‌یابد که می‌تواند از ۹ تا ۳۵ روز و با میانه ۱۰ روز طول بکشد. با این حال، دوره زمانی که نتیجه تست منفی می‌شود به میزان سطح hCG در زمان سقط جنین بستگی دارد. غالباً، سقط با آزمایش کمی hCG خون پایش می‌شود. اگر سطح hCG به میزان غیرقابل شناسایی پائین نیاید، ممکن است برخی از بافت‌های تولید کننده hCG باقی بمانند و باید برداشته شوند.

حاملگی نابجا (خارج رحمی) زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شده (ovum) در جایی غیر از رحم قرار بگیرد. تقریباً تمام حاملگی‌های خارج رحمی در لوله رحمی اتفاق می‌افتند و این وضعیت مهم‌ترین حالت از حاملگی  نابجا بوده و یک بیماری جدی است که نیاز به درمان فوری دارد. 

زنان دچار حاملگی خارج رحمی غالباً درد  تیز و خنجری در ناحیه شکم یا لگن و خونریزی رحمی دارند. معمولاً مقادیر غیر عادی و کم  hCG در حاملگی‌‌های خارج رحمی تولید می‌شود و سرعت افزایش آن کمتر از حالت نرمال است.

پزشکی که به حاملگی خارج رحمی مشکوک است ممکن است سطح پروژسترون را نیز آزمایش کند که در مقایسه با حاملگی رحمی کمتر خواهد بود.

در مورد حاملگی خارج رحمی، سطح hCG باید مرتباً بررسی شود تا زمانی که دیگر قابل تشخیص نباشد. اگر سطح hCG بالا بماند، به معنای از بین نرفتن بافتِ نابجا است، این ممکن است نیاز به درمان با جراحی یا متوترکسات داشته باشد که باعث می‌شود بدن بافت حاملگی را جذب کند.